środa, 29 lutego 2012

Iberia, nie Syberia?

Oryginalny artykuł: Radical theory of first Americans places Stone Age Europeans in Delmarva 20,000 years ago (English)

Dennis Stanford, antropolog ze Smithsonian Institution, twierdzi, że w czasie ostatniego zlodowacenia, w epoce kamienia łupanego tajemniczy lud z Europy (tzw. kultura solutrejska) przepłynął wzdłuż czapy lodowej do Ameryki Północnej. O kulturze solutrejskiej wiadomo niewiele: mieszkali w Hiszpanii, Portugalii i południowej Francji począwszy od ok. 25 tys. lat temu, ale nie znaleziono żadnych szkieletów, więc nie można przeprowadzić badań DNA.

Kluczowym dowodem Stanforda są kamienne narzędzia znalezione w pięciu stanowiskach atlantyckich: ostrza, kowadła i inne narzędzia, tkwiące w ziemi sprzed minimum 20 tys. lat. Jest jeden problem: datowanie dotyczy ziemi, a nie samych przedmiotów.

David Meltzer, archeolog z Southern Methodist University podchodzi sceptycznie do hipotezy solutrejskiej z powodu skąpości dowodów: "Jeśli Solutrejczycy zawitali na nasze brzegi, to zapadli na całkowitą amnezję kulturową, genetyczną, dentystyczną, lingwistyczną i szkieletową. Zasadniczo, wszystkie sygnały wskazują na Azję" [jako źródło migracji pierwszych Amerykanów].

Solutrejskie narzędzia znalezione we Francji (fot. Wikimedia Commons)

czwartek, 23 lutego 2012

Spadek ilości opadów przyczynił się do upadku Majów

Oryginalny artykuł: Classic Maya Civilization Collapse Related to Modest Rainfall Reductions (English)

Najnowsze badania dowodzą, że rozpad cywilizacji Majów mógł się wiązać ze stosunkowo niewielkim spadkiem opadów (25 do 40% rocznych opadów), jaki nastąpił pomiędzy okresem rozkwitu a upadku pomiędzy 800-950 r. n.e. To wystarczyło, aby parowanie zdominowało opady i ilość dostępnej wody powierzchniowej drastycznie zmalała. Dane wskazują, że główną przyczyną był spadek ilości letnich burz. Badania objęły ślady zmian klimatycznych ze stalagmitów oraz płytkich jezior. Wyniki zostały opublikowane w magazynie Science.


M. Medina-Elizalde, E. J. Rohling. Collapse of Classic Maya Civilization Related to Modest Reduction in Precipitation. Science, 2012; 335 (6071): 956 DOI: 10.1126/science.1216629

Czytaj także: Upadek Majów: szlaki handlowe (po polsku)

Susza w lesie deszczowym (fot. Getty Images)
Drought in the rainforest

Grobowy makijaż

Oryginalny post: The role of cosmetics in Teotihuacan funerary rites (English)

Zastosowanie kolorów i makijażu w rytuałach pogrzebowych i pochówkach to tradycja stara jak świat. Czerwona i żółta ochra była często używana do malowania ciał zmarłych w wielu rejonach świata w okresie neolitu. Egipcjanie mieli w grobowcach pojemniki i palety do makijażu, a ich powieki często były zdobione pośmiertnie.

W Journal of Archaeological Sciences ukazał się nowy artykuł, w którym Domenech-Carbo et al. (2012) analizują skład chemiczny próbek materiałów kosmetycznych z Teotihuacan pod kątem ich funkcji w rytuałach pogrzebowych.

Teotihuacan to stanowisko archeologiczne w Meksyku Środkowym, datowane na 100-600 r. n.e., ze zurbanizowanym centrum otoczonym przez mniejsze społeczności. Społeczeństwo było silnie zhierarchizowane z kilkoma warstwami społecznymi, a rytuał pogrzebowy w Teotihuacan był zależny od statusu: osoby z nizin były chowane pod podłogą lub w miejscach publicznych w grobach ziemnych, natomiast ważniejsze osoby były chowane głębiej w miejscach bardziej publicznych lub świętych. Przedmioty znajdowane w grobowcach również zależą od statusu, począwszy od naczyń ceramicznych i obsydianu do jadeitu i bogato dekorowanych naczyń. Elity były chowane w grobowcach z egzotycznymi materiałami i metalami. 

Majańska arystokratka (fot. Boguchwała Tuszyńska)
--------------------
Czytaj także: Mieszkańcy Teotihuacan ekshumowali zmarłych ...
--------------------

wtorek, 21 lutego 2012

Majowskie wodociągi

Oryginalny artykuł: Research reveals water management and climate change in ancient Maya city (English)

Wykopaliska w starożytnej jaskini na półwyspie Jukatan pokazały, że było to ważne miejsce dla starożytnych Majów. Jaskinia położona jest w ruinach miasta Xcoch i była wykorzystywana przynajmniej od 800 r. p.n.e. do 19 wieku, kiedy nadal odbywały się tam rytuały. Znaleziono wiele potłuczonej ceramiki i zwęglone ofiary, co wskazuje, że jaskinia była wykorzystywana do celów religijnych.

Miasto jest położone w wyżynnym regionie Puuc na półwyspie Jukatan w Meksyku. Jest to region, w którym brak wód powierzchniowych i gdzie niewiele jest jaskiń, które schodzą dość głęboko, by dotrzeć do lustra wody. Miasto wraz z wielką piramidą i innymi budowlami zostało zbudowane ponad systemem podziemnych jaskiń sięgających lustra wody. Archeolodzy znaleźli sieć cystern i rezerwuarów, która zaopatrywała miasto w wodę. Dwa duże rezerwuary znajdują się w centrum miasta, obok monumentalnych budowli, a mniejsze rezerwuary i cysterny w dzielnicy mieszkalnej i rolniczej.

Lista publikacji na temat Xcoch (English, espanol)
Czytaj także: Jaskinie, góry i piramidy w wierzeniach Majów (po polsku)

Jaskinia Rio Frio "Zimna Rzeka", Belize
Rio Frio ("Cold River") Cave, Belize

poniedziałek, 20 lutego 2012

Polskie wykopaliska w Nakum

Pełen artykuł: Excavations of Nakum Structure 15: Discovery of Royal Burials and Accompanying Offerings  (English)


W 2006 polski zespół pod kierownictwem Wiesława Koszkula i Jarosława Źrałki rozpoczął wykopaliska w starożytnym majowskim mieście Nakum. Głównym celem wykopalisk był tzw. Budynek 15, stanowiący część tzw. "wschodniego kompleksu świątynnego". Wschód był w wierzeniach Majów niezwykle istotny, bo to tam co rano odradzało się słońce po nocnej wędrówce przez Zaświaty.

W piramidzie na Akropolu znalezione zostały dwa królewskie grobowce wraz z bogatymi ofiarami z jadeitu, muszli, ceramiki i kości, stanowiące bezcenne źródło informacji o dotychczas mało poznanej historii miasta. Groby pochodzą z 7/8 w. n.e., ale niektóre przedmioty są o wiele starsze. Wśród znalezisk jest jadeitowy pektorał z wizerunkiem przodka i krótką inskrypcją glificzną, która identyfikuje ten przedmiot jako własność osoby o imieniu Ixiim Chan, być może władcy miasta Yaxha, oddalonego o 11 km.

Strona Projektu Archeologicznego Nakum (po polsku)
Zdjęcia na stronie National Geographic
Fotogaleria Nakum (po polsku)

Nakum, Budowla N

sobota, 18 lutego 2012

Pod Piramidą Słońca

Oryginalny artykuł: Under the Pyramid of the Sun (English)

Archeologowie pracujący w tunelu pod Piramidą Słońca w Teotihuacan odkryli dwa depozyty ofiarne z przedmiotami, które mogły służyć do konsekracji tej ogromnej budowli około roku 200. To starożytne miasto, leżące około 60 km na północ od miasta Meksyk, było niegdyś ważnym centrum duchowym, a Piramida Słońca to jej największa budowla. Zespół badawczy. prowadzony przez Alejandro Sarabia z meksykańskiego Narodowego Instytutu Antropologii i Historii, poszerzył tunel, który został wykonany w latach 1930-ych i wykopał dodatkowe, boczne tunele. W tunelach znaleziono mały depozyt w pobliżu centrum piramidy i większye około 40 metrów dalej. Odkryto równiez 4 pochówki ofiarne, w tym 3 zawierające szczątki dzieci, w różnych miejscach.

Depozyt w centrum piramidy zawierał dysk z pirytu i łupków, a na nim figurkę ludzką z obsydianu. Figurkę otaczały groty, muszle i kilka kamiennych ostrzy.Większy depozyt zawierał 11 glinianych naczyń poświęconych bogu deszczu, ostrza obsydianowe i kamienne, groty, kości orła oraz fragmenty szkieletów kocich i psich. Wśród najbardziej intrygujących przedmiotów są trzy figurki rzeźbione z jadeitu, przedstawiające postaci ludzkie oraz jadeitowa maska, podobna do masek znajdowanych w grobach zamożnych władców majańskich. To pierwsza taka maska znaleziona w kontekście rytualnym i wydaje się, że nie należy do grobowca.

Wykopaliska pokazały także, że zanim zbudowano piramidę, stały na tym miejscu inne obiekty. Zespół trafił na ściany trzech innych budynków i mur, który mógł otaczać plac lub ośrodek ceremonialny, dostarczając informacji na temat wczesnych faz budowy tego ośrodka. Saburo Sugiyama z Arizona State University i z Aichi Prefectural University w Japonii, który kierował wykopaliskami, spodziewa się kolejnych interesujących znalezisk pod piramidą: "Istnieje duże prawdopodobieństwo znalezienia grobu władcy w ciągu najbliższych dwóch lat".

Teotihuacan, Piramida Słońca
Teotihuacan, the Pyramid of the Sun

czwartek, 16 lutego 2012

Magiczne dźwięki w starożytnym Peru

Oryginalny artykuł: Magic Sounds of Peru's Ancient Chavín de Huántar (English)

Najnowsze badania archeoakustyczne dowodzą, że już 3 tysiące lat temu w ceremonialnym ośrodku w Chavín de Huántar na centralnych wyżynach Peru, stosowano wymyślne sztuczki architektoniczne, aby osiągnąć pożądany efekt akustyczny. Manipulując formą i położeniem elementów architektonicznych oraz dźwiękiem z trąbek z muszli, wyrocznia z Chavín de Huántar "przemawiała" do swoich słuchaczy.

Miriam Kolar z Uniwersytetu Stanford prowadząca te badania mówi: "W Chavin odkryliśmy akustyczne dowody na selektywny transfer dźwięków między monolitem Lanzon a Okrągłym Placem: architektoniczny system filtrowania dźwięku, który wzmacnia częstotliwości emitowane przez 'Chavin pututus' (trąbki z muszli) oraz głos ludzki."

Lanzon to święty posąg przedstawiający najważniejsze bóstwo starożytnej kultury Chavín. Znajduje się on w centralnej sali będącej częścią podziemnych korytarzy Starej Świątyni w ceremonialnym i religijnym ośrodku Chavín de Huántar. Miejsce usytuowania monolitu jest połączone przewodem z Okrągłym Placem, będącym centrum ceremonialnym. Przewód został zaprojektowany tak, aby filtrował określony zakres dźwięku, a mianowicie zakres emitowany przez instrument "Chavín pututu".

Więcej o instrumentach z muszli (po angielsku)


Okrągły Plac w Chavin (fot: Wikimedia Commons) 
--------------------
--------------------

środa, 15 lutego 2012

Starożytne psy, koła i drapacze chmur

Pełen artykuł: Ancient Chihuahuas Once Roamed, and Eaten, in Southeastern U.S.? (English)

Pochodzenie rasy chihuahua ginie w mrokach przeszłości, ale najnowsze badania pokazują, że starożytni Amerykanie najprawdopodobniej hodowali psy rasy chihuahua na mięso, a rasa ta zawitała na tereny dzisiejszego USA z zachodniego Meksyku, oddalonego o 2900 km, po zniszczeniu starożytnej wersji WTC, znanej jako Casas Grandes.

W Georgii znaleziono naczynia z wizerunkami psów. Analiza kynologiczna wykazała, że psy te odpowiadają standardowi jedynie jednej rasy: chihuahua. Współczesna legenda głosi, że wszystkie psy chihuahua pochodzą od pierwszych egzemplarzy odkrytych w ruinach Casas Grandes w stanie Chihuahua w Meksyku, skąd wzięły swoją nazwę.

Miejscowość Casas Grandes była głównym ośrodkiem handlu w zachodnim Meksyku i przypominała współczesne puebla, ale na większą skalę. Jej budynki wznosiły się na wysokość 7 pięter, co według starożytnych standardów równało się drapaczom chmur.

Ponadto w Veracruz w Meksyku odkryto zabawki z wizerunkami psów, przedstawiające rasę chihuahua, datowane na 100 r. n.e., na długo przed przybyciem Europejczyków. Zabawki te są niezwykle istotne, ponieważ mają koła. Tak więc archeologowie odkryli dowody nie tylko na obecność psów rasy chihuahua, ale także na użycie koła w Meksyku na długo przed przybyciem Europejczyków.

Narodowe Muzeum Antropologii w Mexico City  
--------------------
Czytaj także:  Nietoperze w sztuce Majów   Bliskie spotkania ze zwierzakami
--------------------

wtorek, 14 lutego 2012

Mityczne tablice Azteków

Oryginalny artykuł: Revelan texto en piedra hallado frente a Templo Mayor (espanol) - kliknij małą czerwoną kamerę pod zdjęciem, żeby zobaczyć pokaz slajdów

INAH odkrył 23 tablice ze skały wulkanicznej, przestawiające sceny związane z mitem o magicznych narodzinach Huitzilopochtli oraz pochodzeniu Świętej Wojny, która przywiodła Mexików (Azteków) do Tenochtitlan. Tablice zostały wyrzeźbione w latach 1440-1469 n.e. za rządów Montezumy I. Wszystkie odnoszą się do mitów założycielskich Mexików. Zostały znalezione w pobliżu Templo Mayor w centrum miasta Meksyk.

Rekonstrukcja Tenochtitlan, Templo Mayor u góry po środku (fot. Wikimedia Commons)
--------------------
Czytaj także: Broń Mexików (Azteków)
--------------------