Oryginalny artykuł:
Maya Collapse: Trade Patterns for Crucial Substance Played Key Role (English)
Zmiany w szlakach wymiany handlowej mogły się przyczynić do upadku majańskich miast około 1000 lat temu. Ten wielki historyczny proces, nazywany "upadkiem cywilizacji Majów", od dziesięcioleci fascynuje archeologów, miłośników historii i media.
Zdaniem Gary Feinmana, szefa działu antropologii w Field Museum, najnowsze badania podważają tezę, że zmiany klimatyczne były najważniejszym powodem upadku, a majańskie miasta, które rozkwitły po upadku, były położone w najsuchszych rejonach terytorium Majów. Feinman uważa, że zmiany klimatyczne oraz kryzys przywództwa, wojny i inne czynniki przyczyniły się do upadku, ale kluczowym elementem mogły się okazać zmiany w sieci szlaków wymiany handlowej.
Dla Majów, którzy nie mieli narzędzi z metalu, obsydian (czyli naturalne szkło pochodzenia wulkanicznego) był wysoko ceniony ze względu na ostre brzegi używane do cięcia. Władza majańskich królów i elit opierała się na kontroli dostępu do obsydianu, który mógł być wymieniany na inne ważne towary, czy wysyłany w prezencie, aby podtrzymać strategiczne kontakty z innymi przywódcami.
Badacze z Field Museum przeprowadzili analizę SNA (Social Network Analysis), która graficznie prezentuje zmiany w sieci wymiany handlowej. Zebrali oni informacje o obsydianie z różnych stanowiskich majańskich i przy pomocy analizy chemicznej określili miejsce pochodzania obsydianu znalezionego przez archeologów na każdym stanowisku. Obsydian pochodził z trzech źródeł w Gwatemali i kilku źródeł w centralnym Meksyku i Hondurasie. Dane podzielono na 4 okresy: klasyk (około 250-800 n.e.), końcowy klasyk (około 800-1050 n.e.), wczesny postklasyk (ok. 1050-1300 n.e.) i późny postklasyk (ok. 1300-1520 n.e.). Przy pomocy oprogramowania SNA (Social Network Analysis) badacze opracowali mapy ilustrujące, które stanowiska miały taki sam lub podobny procent każdego typu obsydianu w każdym z 4 okresów. Na tej podstawie wyciągnięto następnie wnioski na temat tras, jakimi był transportowany obsydian.
Porównanie map pokazuje, że w klasyku sieci wymiany koncentrowały się w głębi lądu, na terenach nizinnych wzdłuż rzek, głównie na terenach dzisiejszej północnej Gwatemali, meksykańśkiego stanu Chiapas, południowego Jukatanu i zachodniego Belize. Natomiast mapy z późniejszego okresu pokazują, że sieci wewnątrzlądowe straciły znaczenie, a rozkwitły sieci przybrzeżne w dzisiejszym północnym Jukatanie i na wybrzeżu Belize. Te zmiany mogły dotyczyć nie tylko obsydianu i centra w głębi lądu mogły także zostać odcięte od innych cennych dóbr.
Pozostaje pytanie o przyczyny zmian. Feinman sugeruje, że z powodu działań wojennych trasy wewnątrzlądowe mogły stać się mniej bezpieczne i mniej dostępne, a być może transport morski stał się bardziej wydajny dzięki większym canoe.
Przedmiot z obsydianu, El Palmar, Quintana Roo, Meksyk, Narodowe Muzeum Antropologii w mieście Meksyk
An obsidian item, El Palmar, Quintana Roo, Mexico, National Museum of Anthropology, Mexico City
--------------------
Czytaj także:
Krwawe rytuały (po polsku)
Jadeit (mapa źródeł obsydianu, po polsku)
Grobowy makijaż (po polsku)
Pod Piramidą Słońca (po polsku)
Spadek ilości opadów przyczynił się do upadku Majów (po polsku)
--------------------
