Szczątki mężczyzn, kobiet i dzieci z kultury Chuquibamba pochowanych w okrągłych szybach

Oryginalny artykuł: Encuentran restos de hombres, mujeres y niños enterrados como héroes en pozos circulares de la Cultura Chuquibamba en Perú 

W październiku 2024 r. Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego rozpoczął nowy sezon wykopalisk archeologicznych w południowym Peru. Projekt ten przyniósł zaskakujące odkrycia rzucające światło na mało znane aspekty preinkaskiej kultury tego regionu. Głównym obszarem badań była dolina rzeki Atico i przyległy obszar wybrzeża Pacyfiku, gdzie międzynarodowy zespół archeologów udokumentował wyjątkowe kamienne budowle i zbiorowe pochówki. Jednego z najbardziej niezwykłych odkryć dokonano na stanowisku archeologicznym El Curaca, gdzie natrafiono na cmentarz, obejmujący zbiorowe groby umieszczone w okrągłych szybach otoczonych kamiennymi ścianami. Archeolodzy znaleźli szczątki 24 osób (mężczyzn, kobiet i dzieci), którym towarzyszyła imponująca liczba darów. Wśród znalezionych przedmiotów znajdują się wyroby ceramiczne, kawałki kości i rzeźbionego kamienia, a także delikatne tkaniny, które wymagały szeroko zakrojonych prac konserwatorskich.

Jeden ze znalezionych pochówków (fot. Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego)

Analiza antropologiczna szczątków wykazała u wszystkich osób obrażenia pourazowe, które były bezpośrednią przyczyną ich śmierci. To skłoniło badaczy do wysunięcia hipotezy, że były one ofiarami konfliktu zbrojnego. Jednak najbardziej uderzające było to, że ciała pochowano z wielką starannością i z bogatym wyposażeniem grobowym, co sugeruje, że ocalała społeczność czciła swoich zmarłych jak bohaterów. Fragmenty ceramiki znalezione w tych grobowcach wykazują typowe cechy kultury Chuquibamba (Aruni), której główny ośrodek znajduje się w dorzeczu rzeki Majes, na południe od Atico. To geograficzne i kulturowe powiązanie wskazuje, że pochowani ludzie należeli do dobrze zorganizowanej społeczności, z określonymi rytuałami pogrzebowymi i bogatą tradycją. Archeolodzy podkreślają, że dary grobowe miały nie tylko wartość ceremonialną, ale także świadczyły o wysokim stopniu specjalizacji rzemieślniczej. 

Miejsce z odkrytymi studniami (fot. Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego)

Wykopaliska w Dolinie Atico obejmowały również badania laboratoryjne i prace konserwatorskie znalezionych przedmiotów. Praca z dawnymi tkaninami jest szczególnie żmudna ze względu na kruchość materiałów i konieczność udokumentowania każdego szczegółu przed jakąkolwiek fizyczną interwencją. Ponadto sporządzono trójwymiarowe modele znalezionych czaszek, co pozwoli na dokładniejsze badanie cech morfologicznych i obrażeń obecnych na szczątkach ludzkich.

Jeden z pochówków (fot. Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego)

Projekt Atico jest finansowany przez Narodowe Centrum Nauki, kieruje nim profesor Józef Szykulski z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego. Wraz z nim prace prowadzi interdyscyplinarny zespół, w którego skład wchodzą naukowcy i studenci tej instytucji. W projekcie biorą również udział specjaliści z Muzeum Archeologicznego w Gdańsku oraz międzynarodowi eksperci z Peru, Kolumbii i Meksyku.