poniedziałek, 30 czerwca 2025

W Boliwii odkryto świątynię cywilizacji Tiwanaku

Oryginalny artykuł: Descubren un antiguo templo de la desaparecida civilización Tiwanaku, precursora del imperio Inca, en Bolivia 

Na południowych brzegach jeziora Titicaca w dzisiejszej Boliwii, jedna z najpotężniejszych i najbardziej zagadkowych cywilizacji Andów, Tiwanaku, rozwinęła się ponad tysiąc lat temu. Uważana przez archeologów za jedno z pierwszych złożonych społeczeństw w regionie i prekursora Imperium Inków. Jej nagły upadek około 1000 r. n.e. pozostawił więcej pytań niż odpowiedzi. Teraz grupa badaczy z Penn State University i Boliwii odkryła nieznaną dotąd świątynię, co może rzucić nowe światło na wspaniałość tej cywilizacji i jej wpływ na inne kultury płaskowyżu Andów. 

Mapa stanowisk archeologicznych związanych z cywilizacją Tiwanaku.
Czerwone kropki przedstawiają miejsca z zachowanymi platformami świątyń.
Zielone kropki miejsca, w których znaleziono ceramikę w stylu Tiwanaku i pochówki
(ilustracja: czasopismo Antiquity)

czwartek, 26 czerwca 2025

Badania kipu z wioski Santa Leonor de Jucul

Oryginalny artykuł: Entre nudos y borlas se guarda la memoria del clima andino, pero los quipus incas enfrentan su peor enemigo: el tiempo y el abandono 

Na wysokości ponad 3000 metrów nad poziomem morza, w odległej wiosce Santa Leonor de Jucul, w prowincji Huaura, znajduje się 97 kipu, które przetrwały pokolenia i zawierają unikalny zapis deszczów, susz i rytuałów, które członkowie społeczności odprawiali ku czci swoich bogów. Jest to jeden z najbardziej zagadkowych i dawnych zapisów historycznych na kontynencie. Splecione liny, znane jako kipu, pieczołowicie przechowywane przez pokolenia, do dziś nadal stanowią wyzwanie dla uczonych, ujawniając skrywane tajemnice. Największe z zachowanych w Santa Leonor de Jucul 97 kipu mierzy ponad 68 metrów długości. Sabine Hyland (z University of St Andrews, Szkocja) prowadzi badania, które bezpośrednio łączą te zapisy ze zjawiskami klimatycznymi rejestrowanymi przez społeczność na przestrzeni czasu. 

Jedno z kipu przechowywanych w Museo Leoncio Prado. Héroes de la Batalla de Huamachuco

niedziela, 22 czerwca 2025

W Amazonii znaleziono duże urny wypełnione kośćmi ludzkimi i szczątkami ryb

Oryginalny artykuł: Encuentran en la Amazonia grandes urnas enterradas llenas de huesos humanos y restos de peces

Siedem ceramicznych urn grobowych, w tym dwie duże, znaleziono pod korzeniami powalonego drzewa na obszarze zalewowym Lago do Cochila w brazylijskim stanie Amazonas. Lago do Cochila jest częścią grupy sztucznych wysp zbudowanych przez rdzenne społeczności wieki, a nawet tysiące lat temu. Są to konstrukcje wzniesione z ziemi i fragmentów ceramiki, co umożliwiało stałe zamieszkanie nawet w czasie powodzi. Jak wyjaśnia archeolog Márcio Amaral jest to forma rodzimej inżynierii, której celem jest stabilizacja terenu i dostosowanie go do sezonowych warunków regionu. Wykopaliska, prowadzone przez Grupo de Pesquisa em Arqueologia e Gestão do Patrimônio Cultural da Amazônia z Instytutu Mamirauá, rozpoczęły się po tym, jak Walfredo Cerqueira, handlarz pirarucú, zaalarmował władze o przedmiotach odsłoniętych podczas upadku drzewa.

Jedna z odkrytych urn (fot. Marcio Amaral)

środa, 18 czerwca 2025

W Izúcar de Matamoros odnaleziono ludzkie szczątki i ceramikę

Oryginalny artykuł: Recuperan osamentas humanas y cerámica prehispánicas de más de 800 años de antigüedad, en Izúcar, Puebla 

W Izúcar de Matamoros (stan Puebla, Meksyk) natrafiono na pięć pochówków, które dostarczyły nowych informacji na temat osadnictwa w tym regionie. Groby mogły być związane z kompleksem mieszkalnym, pochodzącym z wczesnego okresu postklasycznego (lata 900–1200). Odkrycia dokonano 2 kwietnia podczas prac archeologicznych prowadzonych w ramach projektu konserwacji i rekonstrukcji parku publicznego (Zócalo) w tym mieście. Badania przyczyniają się do lepszego poznania historii ludności, zamieszkującej ten obszar, który odgrywał ważną rolę w czasach prekolumbijskich ze względu na żyzne ziemie i strategiczne położenie, stanowiąc przejście do innych regionów Mezoameryki. Wyniki prac dostarczą informacji na temat populacji osiedlonych w Dolinie Izúcar przed dominacją Azteków, która nastąpiła około 1400 roku i doprowadziła do powstania teorii, że mogły to być migrujące grupy Tolteków i Chichimeków. 

Jeden ze znalezionych pochówków (fot. Salvamento arqueologico Izucar-Zocalo)

sobota, 14 czerwca 2025

W Kuélap natrafiono na budowlę grobową

Oryginalny artykuł: ¡Descubrimiento en Kuélap! Hallan estructura funeraria y objetos ceremoniales 

W północnej części Kuélap archeolodzy odkryli budowlę grobową typu chullpa oraz różne artefakty o charakterze ceremonialnym o dużej wartości kulturowej. Po raz pierwszy prowadzono wykopaliska na północnym krańcu tego stanowiska w regionie Amazonas. Prace w ramach Programu Badań Archeologicznych Kuélap (PRIAK) nad sześcioma okrągłymi budowlami i centralnym dziedzińcem na terenie Obszaru Badawczego 1 wykazały, że kilka z tych budowli zostało celowo zamkniętych i znajdowały się w nich ludzkie szczątki złożone w ramach rytuałów poprzedzających opuszczenie stanowiska. 

Szczątki ludzkie znalezione podczas wykopalisk (źródło fot. Andina)

wtorek, 10 czerwca 2025

Do Meksyku powróci fragment panelu Majów

Oryginalny artykuł: Recibe México fragmento de panel maya, en Estados Unidos 

W jakimś momencie w minionym wieku, bogato zdobiony panel Majów został wywieziony z Meksyku do USA, gdzie został nielegalnie sprzedany. Obecnie dzięki wysiłkom władz obu państw panel  powróci do Meksyku w przyszłym roku. Panel liczy ponad 1000 lat i jest możliwe, że pochodzi z regionu Puuc, obejmującego centralno-północną część stanu Campeche i południową część stanu Jukatan. Panel ma wymiary 119 na 53 na 9,5 cm, jest wykonany z wapienia i datowany na okres klasyczny (lata 600-900 n.e.).

Fragment panelu Majów (fot. Museo Nacional del Arte Mexicano)

piątek, 6 czerwca 2025

Grupa ludzi o nieznanym pochodzeniu żyła 6000 lat temu w Kolumbii

Oryginalny artykuł: Un grupo humano de un linaje desconocido y sin relación con otros indígenas de América habitó en Colombia hace 6000 años 

Zespół naukowców przeanalizował DNA szczątków ludzkich pochodzących sprzed około 6000 lat, znalezionych w Kolumbii. Wyniki badań opublikowano w czasopiśmie Science Advances. Pokazują one, że w przeszłości grupy ludzi przybyły na tereny Płaskowyżu Cundiboyacense w pobliżu Bogoty, całkowicie zastępując pierwotnych mieszkańców. Naukowcy zbadali DNA 21 osób, które żyły na Płaskowyżu w okresie od 6000 do 500 lat temu. Najstarsi przedstawiciele tej grupy byli łowcami-zbieraczami, żyli około 6000 lat temu i należeli do grupy genetycznej, która nigdy wcześniej nie została zidentyfikowana.

Płaskowyż Cundiboyacense (fot. Petruss/Wikimedia Commons)

poniedziałek, 2 czerwca 2025

W Petén odkryto trzy nieznane wcześniej miasta Majów

Oryginalny artykuł: Presentan hallazgos sobre nueva ciudad maya “Los Abuelos” y otros tesoros arqueológicos de Uaxactún 

Podczas prac Regionalnego Projektu Archeologicznego Uaxactún (PARU) odkryto trzy nieznane wcześniej miasta Majów, położone w Peten (Gwatemala). Wykopaliska w ramach tego projektu są prowadzone od 2009 roku, kiedy rozpoczęto prace w Uaxactun, obejmujące obszar niemal 1200 kilometrów kwadratowych. Do tej pory natrafiono tam na kilka mniejszych i większych ośrodków Majów. Kierownikiem projektu jest Milan Kovác (z Comenius University w Bratysławie), dotychczas odkryto 176 stanowisk, z czego na 20 przeprowadzono prace wykopaliskowe. Na badanym obszarze natrafiono na kolejne miasto Majów, nazwane Los Abuelos, które jest ważne ze względu na swoje cechy. Los Abuelos położone jest 21 km na północny wschód od Uaxactún i zostało odkryte w ramach projektu w 2023 roku, kiedy to prowadzono pierwsze prace. Zaplanowano kontynuację tych badań na sezon terenowy kwiecień-maj 2025 r. Nowe dane potwierdziły, że jest to jeden z najważniejszych ośrodków z okresu preklasycznego w Petén.

Stanowisko Los Abuelos (ilustracja: Projekt PARU)