Krokodyle w świecie Mexików

Oryginalny artykuł: Investigacion revela simbolismo del cocodrilo entre los pueblos mesoamericanos

Krokodyl odgrywał ważną rolę w systemie wierzeń dawnych mieszkańców Mezoameryki. Ludy Nahua nazywały go acuetzpalin i wiązały z żyznością, deszczem i ogólnie z wodą. Jego zrogowaciała skóra przypominała wyglądem powierzchnię ziemi, a rozwarta paszcza symbolizowała wejście do jaskini prowadzącej do świata podziemnego. Jak podaje archeolog Erika Robles Cortés z Projektu Templo Mayor, gady te miały tak duże znaczenie dla Mexików, że składano je nawet w depozytach ofiarnych w Wielkiej Świątyni w Tenochtitlan, a kapłani dbali o to, aby rozłożyć je w odpowiedniej pozycji, często razem z dzikimi kotami, wężami i karapaksami żółwi, podkreślając tym samym widoczne odniesienie do ziemskiego poziomu wszechświata. Po przeanalizowaniu depozytów ofiarnych, które odkryto pod koniec lat 70. i na początku lat 80. XX wieku, w jedenastu z nich i w jednym grobowcu zdołano doliczyć się 20 krokodyli i ośmiu zębów tego gada. Jeden z depozytów pochodził z czasów, gdy władzę w Tenochtitlan sprawował Motecuhzoma Ilhuicamina (lata 1440-1469), a pozostałe z okresu rządów Axayacatla (lata 1469-1481).

Wypchany krokodyl w Muzeum Templo Mayor (fot. Meliton Tapia, INAH)

Dwa krokodyle były kompletne, a 18 pozostałych poddano odpowiedniej obróbce w celu zachowania ich skór. Wśród nich zidentyfikowano dwa rodzaje: krokodyla meksykańskiego (Crocodylus moreletii) i krokodyla amerykańskiego (Crocodylus acutus). Jedenaście osobników było dorosłych, sześć – młodych, a trzy – bardzo młode. Najmniejszy miał około 70 cm długości, a największy niemal dwa metry. Niekiedy składano garbowane skóry wraz z czaszką lub tylko czaszki, szczęki i fragmenty skór. Jest też możliwe, że wypychano zwierzęta.

Czaszka krokodyla złożona w jednym z depozytów ofiarnych (fot. Meliton Tapia, INAH)

Krokodyle te, podobnie jak większość zwierząt składanych w depozytach ofiarnych sprowadzano do Tenochtitlan z rejonu Pacyfiku i Atlantyku, przypuszczalnie z ziem obecnych stanów Veracruz, Tabasco, Campeche, Chiapas, Oaxaca lub Guerrero. Biorąc pod uwagę znaczną odległość można sądzić, że największe osobniki były zabijane w miejscu ich pojmania, a do Centralnego Meksyku dostarczano jedynie ich skóry. Mniejsze krokodyle były z pewnością transportowane żywe do stolicy Mexików i trafiały do wiwarium, gdzie je przetrzymywano do momentu złożenia w depozycie.

Szczątki krokodyla z depozytu ofiarnego w Templo Mayor (fot. Projekt Templo Mayor)

Piętnaście skór krokodyli znajdowało się w dziewięciu depozytach złożonych podczas poświęcenia etapu IVb rozbudowy Templo Mayor w dawnym Tenochtitlan i – jak podał archeolog Leonardo López Luján – zostały umieszczone w narożnikach świątyni i na jej głównych osiach. Inne gady zostały złożone w grobowcu, który należał zapewne do ważnej osobistości i został odkryty w południowej części Templo Mayor, będącej miejscem kultu boga Huitzilopochtli. Mogły stanowić fragmenty stroju zmarłego lub nawiązywać do drzewa wszechświata, po którym przemieszczały się dusze zmarłych.

Czaszka krokodyla pochodząca z depozytu ofiarnego (fot. Projekt Templo Mayor)

Erika Robles Cortés uważa, że zanim skóry krokodyli zostały złożone w depozytach, mogły być wykorzystywane jako dywaniki i pokrycia tronów lub stanowiły pełne bądź częściowe stroje władców, wojowników, kapłanów, graczy w piłkę czy tancerzy, na co wskazywałyby sceny zachowane z czasów prekolumbijskich. Również bóstwa wyróżniają się elementami strojów nawiązujących do krokodyli, a tym samym do wody, żyzności, ziemi, stworzenia i śmierci. Czaszki i szczęki krokodyli mogły być też wykorzystywane podczas rytuałów jako maski i nakrycia głowy. Jak podkreśla Erika Robles Cortés, Templo Mayor nie jest jedynym miejscem, w którym natrafiono na pozostałości krokodyli. Amerykański archeolog Kent Flannery znalazł bowiem w Dolinie Oaxaca szczękę krokodyla, która służyła przypuszczalnie jako maska. Podobny przedmiot, fragment perforowanej szczęki krokodyla odkryto na terenie majańskiego ośrodka Altar de Sacrificios (Gwatemala) i Stanley Olsen uznał ją za część stroju. Ceremonialne wykorzystanie krokodyli przetrwało do dzisiejszych czasów we wspólnotach zamieszkujących meksykański stan Guerrero, gdzie ozdoby z krokodyli zakładane są podczas uroczystości związanych z żyznością.