środa, 30 grudnia 2015

Majański chultun w mieście Campeche

Oryginalny artykuł: Arqueologos exploran un chultun en el barrio de San Francisco, Campeche

W mieście Campeche (Meksyk), na jednej z ulic w dzielnicy Św. Franciszka, przypadkowo natrafiono na chultun - zbiornik służący do gromadzenia wody deszczowej. Badania, które przeprowadzili archeolodzy Heber Ojeda Mas i Carlos Cervera Díaz (z Centrum Narodowego Instytutu Antropologii i Historii w Campeche) wykazały, że chultun pochodzi z czasów prekolumbijskich i został zbudowany przez dawnych Majów. Jednocześnie odkrycie to dowodzi, że przed przybyciem Hiszpanów, w miejscu tym znajdowało się miasto Majów. Nawet jeśli nie było tam wielkich piramid, to z pewnością wznosiły się platformy z domami mieszkalnymi, w pobliżu których Majowie budowali zbiorniki na wodę. 

Chultun odkryty w mieście Campeche (for. Centrum INAH-Campeche)

niedziela, 27 grudnia 2015

2000 lat temu religia i polityka doprowadziły do konfliktu społecznego w Dolinie Oaxaca

Oryginalny artykuł: Religion and politics led to social tension and conflict 2000 years ago

Przez wiele lat uważano, że religia odgrywała znaczącą rolę w łączeniu się wczesnych społeczeństw w większe państewka. Jednak Arthur A. Joyce (profesor antropologii z University of Colorado) i dr Sarah Barber (z University of Central Florida), prowadzący badania na terenie kilku meksykańskich stanowisk archeologicznych, znaleźli dowody, które zaprzeczają tym przekonaniom i pokazują, że często wpływ religii dawał wprost przeciwne efekty. Zdaniem Sarah Barber, chociaż obecnie nie dzielimy wspólnych przekonań religijnych, to w przeszłości ludzie postępowali zgodnie ze swymi wierzeniami i owe działania pociągały za sobą konkretne konsekwencje. Rozważając procesy polityczne, należy uwzględniać wierzenia religijne. Nawet we współczesnych czasach znajdujemy liczne przykłady powiązań polityki i religii, które prowadzą do konfliktów.

Monte Alban, stan Oaxaca, Meksyk

środa, 23 grudnia 2015

Mieszkańcy Teotihuacan przetrzymywali zwierzęta drapieżne w niewoli

Oryginalny artykuł: Early captive carnivore remains found in ancient Mexican ruins

Od dawna uczeni interesują się sposobem, w jaki przedstawiciele dawnych cywilizacji postępowali z dzikimi zwierzętami. W starożytnym Rzymie wykorzystywano je podczas walk gladiatorów, a w starożytnym Egipcie – mumifikowano. A jak wyglądała sytuacja w Mezoameryce? Do tej pory, dzięki zapiskom hiszpańskich kronikarzy było wiadomo, że w XIV wieku, władca Mexików – Moctezuma – miał własny ogród zoologiczny w Tenochtitlan. Najnowsze badania, które przeprowadzili antropolodzy: Nawa Sugiyama (ze Smithsonian Institution w Waszyngtonie) oraz Andrew D. Somerville i Margaret J. Schoeninger (z  University of California w San Diego), dostarczają nowych dowodów pochodzących z  Teotihuacan, które w okresie od I do VI w. n.e. było największym miastem Mezoameryki. Wyniki badań, opublikowane w PLOS ONE świadczą, że zwierzęta drapieżne były łapane i przetrzymywane w niewoli już około 1000 lat wcześniej.

Malowidło z Teotihuacan, przedstawiającę pumę
Podczas prac wykopaliskowych, prowadzonych w Piramidzie Słońca i Piramidzie Księżyca w latach 1998-2004, natrafiono na liczne depozyty ofiarne, zawierające różne przedmioty oraz szczątki ludzi i zwierząt. Wspomniani uczeni postanowili przeprowadzić badania szkieletów 194 zwierząt, gdyż stanowią one świadectwo jednych z najwcześniejszych w Mezoameryce ofiar składanych ze zwierząt. Szczególną uwagę zwrócili na szczątki wilków, orłów, jaguarów i pum.

Rekonstrukcja szczątków zwierząt i ludzi, znalezionych w Piramidzie Księżyca w Teotihuacan
(autorzy ilustracji: G. Pereira i N. Sugiyama)

niedziela, 20 grudnia 2015

Skąd mieszkańcy Chaco Canyon sprowadzali drewno do budowy domów?

Oryginalny artykuł: Unexpected wood source for Chaco Canyon great houses

Najnowsze badania, przeprowadzone w Laboratory of Tree-Ring Research w University of Arizona dowodzą, że drewno wykorzystywane przez Indian Pueblo do budowy “wielkich domów” w Chaco Canyon (stan Nowy Meksyk, USA) pochodziło z dwóch różnych obszarów górskich. Gatunki tych drzew nie rosły w okolicy, a zatem drewno transportowano z odległych rejonów. W latach 850-1140, na terenie Chaco Canyon około 240 000 drzew zostało użytych przy wznoszeniu masywnych budowli, z których część miała pięć pięter i setki pomieszczeń. Domy te należą do największych budowli prekolumbijskich w Ameryce Północnej. Christopher Guiterman, doktorant z University of Arizona podkreśla, że nawet zwykły obserwator może zobaczyć setki drewnianych belek wystających ze ścian, a zatem domy budowane były nie tylko z kamienia, ale i z drewna. Guiterman, wykorzystując metody dendrologiczne, postanowił zatem sprawdzić, skąd pochodziło drewno. Christopher Guiterman i dwóch emerytowanych profesorów, Thomas Swetnam i Jeffrey Dean, opisują wyniki swych badań w artykule  Eleventh-Century Shift in Timber Procurement Areas for the Great Houses of Chaco Canyon, w nowym wydaniu Proceedings of the National Academy of Sciences.

Domy w Chetro Ketl, zbudowane w X-XI w., należą do największych w Chaco Canyon
(źródło fot.: National Park Service)

czwartek, 17 grudnia 2015

Jaskinia Mamuta w Huehuetenango (Gwatemala)

Oryginalny artykuł: La Cueva del Mamut en Huehuetenango

W gwatemalskiej wiosce Chivacabé, położonej 11 kilometrów od gminy La Mesilla (Huehuetenango), znajduje się Prehistoryczny Park Łowców-zbieraczy Ttzi’kab’b’e, którego największą atrakcją jest Cueva del Mamut (“Jaskinia Mamuta”). Miejsce to zostało odkryte przypadkowo w 1976 roku, kiedy to właściciele terenu postanowili wykopać studnię. Natrafiono wówczas na kilka skamieniałych szczątków, należących przypuszczalnie do mamuta i powiadomiono lokalne władze.

Skamieniałe szczątki prehistorycznej fauny znalezione w rejonie Huehuetenango
(źródło fot. mcd.gob.gt)

poniedziałek, 14 grudnia 2015

El Niño i kultury prekolumbijskiego Peru

Oryginalny artykuł: Antiguos peruanos se adaptaron a El Nino

Świadectwa zachowane w dolinach Virú, Moche i Chicama pozwoliły grupie peruwiańskich i zagranicznych archeologów nie tylko ustalić okresy chronologiczne poszczególnych kultur, które zamieszkiwały te ziemie północnego wybrzeża. Dostarczyły również informacji na temat zjawiska El Niño i o tym, jak radzili sobie z nim mieszkańcy prekolumbijskiego Peru. Ari Caramanica, archeolog z Uniwersytetu Harvarda, uczestnicząca w projekcie obejmującym rejony Valle Medio de Chicama, Mocán, Complejo Laguna i Tres Cruces, w wywiadzie dla peruwiańskiego dziennika „El Comercio”, opowiedziała o rezultatach prowadzonych badań. Zjawisko El Niño pojawiło się na północnym wybrzeżu co najmniej 15 tysięcy lat temu. Badania wykazują jednak, że jego częstotliwość wzrosła około 5000 r. p.n.e., czyli 7 tysięcy lat temu.

Ari Caramanica z Uniwersytetu Harvarda (fot. El Comercio)

piątek, 11 grudnia 2015

Miasta Majów: Xlapak (stan Jukatan, Meksyk)

Stanowisko archeologiczne Xlapak leży w niewielkiej odległości od Uxmal, Sayil i Labna. To majańskie miasto znalazło się na trasie wędrówki dwóch wielkich podróżników, Johna Lloyda Stephensa i Fryderyka Catherwooda. W czasach, gdy przemierzali oni ziemie Jukatanu, tamtejsza ludność określała wszystkie ruiny dawnych miast Majów słowem xlapak, pochodzącym od xlap-pahk, oznaczającego po prostu „stare mury”. Obecnie nazwa ta dotyczy już tylko tego jednego stanowiska.

Pałac w Xlapak - widok od strony północnej

wtorek, 8 grudnia 2015

Symbolika reliefów z dziedzińca świątyni boga Huitzilopochtli

Oryginalny artykuł: El piso con relieves de la Plaza Gamio vinculado al mito del nacimiento de Huitzilopochtli

Kilka lat temu, na Placu Manuela Gamio, w stolicy Meksyku, archeolodzy z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) odkryli posadzkę z płyt wykonanych z kamienia tezontle. Zachowało się na nich 16 reliefów o tematyce wojennej i 10 wizerunków wijących się węży. Zdaniem archeologów prowadzących prace w ramach Projektu PAU, posadzka stanowiła część dziedzińca, który graniczył ze świątynią boga Huitzilopochtli, gdzie w czasach rządów Moctezumy Ilhuicamina (lata 1440-1460 n.e.), Mexikowie przypuszczalnie kremowali ciała wojowników poległych w walce.

Posadzka z reliefami (fot. Héctor Montaño, INAH)
Archeolog Lorena Vázquez Vallín uważa, że przestrzeń ta wyróżniała się szczególną symboliką i reprezentowała Coaxalpan, jedno z miejsc związanych z mitem o narodzinach boga Huitzilopochtli. Badaczka przypomniała, że kronikarze Hernando Alvarado Tezozómoc i Diego Durán opisywali procesje Tenoczków, którzy przemierzali ulice dawnego Tenochtitlan przy wtórze pieśni i wśród okrzyków rozpaczy. Docierali ostatecznie do dziedzińca przy Świątyni Hutzilopochtli, gdzie tańce i muzyka stanowiły preludium do ceremonii spalenia zwłok wojowników poległych w walce. Zdaniem Vázquez Vallín, reliefy wyrzeźbione na posadzce, podobnie jak pieśni, modły czy palenie kadzideł, miały związek z odprawianymi rytuałami.

Płyta z wijącym się wężem (fot. Héctor Montaño, INAH)

sobota, 5 grudnia 2015

Problemy dawnych mieszkańców Florydy

Oryginalny artykuł: Ancient Floridians knew how to cope with rising seas, archaeologists find

W 2012 roku, kiedy okazało się, że wznoszący się poziom morza w okolicach Cedar Key na Florydzie zaczął zmywać z powierzchni ziemi dawne, indiańskie pochówki, wezwano na pomoc archeologów. Zabrali się oni za wykopywanie pozostałych grobów i zbieranie kości zanim wszystko zniknęłoby w wodach Zatoki Meksykańskiej. Ken Sassaman z University of Florida odkrył wówczas zaskakującą rzecz. Okazało się bowiem, że w 32 przypadkach mieli do czynienia z powtórnym pogrzebaniem zmarłych. Początkowo ich szczątki musiały być złożone w innym miejscu, a później przeniesione. Sassaman przekazał, że dokonali tego dawni mieszkańcy Florydy, gdyż mieli do czynienia z tym samym problemem, z którym do dziś boryka się ta nisko położona część Stanów Zjednoczonych. Coraz wyższe fale kruszą linię brzegową i zmuszają mieszkańców do dokonywania trudnych wyborów na przyszłość.

Archeolodzy pracujący nad ocaleniem pochówków w rejonie Cedar Key (fot. Ken Sassaman)

środa, 2 grudnia 2015

Tunel na terenie Templo Mayor może prowadzić do grobów władców Mexików

Oryginalny artykuł: Revelan hallazgos durante La Primera Mesa Redonda de Tenochtitlan

Na terenie dawnego Tenochtitlan, archeolodzy odkryli wąski korytarz, który prowadzi do wnętrza okrągłej platformy, znanej jako Cuauhxicalco i kończy się dwoma bocznymi pomieszczeniami, w których - zgodnie ze źródłami historycznymi - mogą znajdować się groby władców Mexików. Dr Leonardo López Luján - kierujący pracami Projektu Templo Mayor (PTM) podczas ostatnich pięciu sezonów wykopaliskowych - przekazał, że tunel ma długość 8.38 m, szerokość 45 cm i 1,5 m wysokości.

Tunel prowadzący do Cuauhxicalco (fot. PTM-INAH)

niedziela, 29 listopada 2015

Odkrycie 4 grobów w Huaca Pucllana (Miraflores, Peru)

Oryginalny artykuł: Descubren 4 tumbas de-600-anos en Huaca Pucllana

Grupa archeologów, pracujących na terenie Huaca Pucllana (Miraflores, Peru) odkryła na szczycie Wielkiej Piramidy cztery grobowce kultury Ichma (zwanej też Yschma). Złożono w nich dorosłe osoby, trzy kobiety i jednego mężczyznę. Ciała zmarłych znajdowały się w pozycji siedzącej, skierowanej na południowy wschód. Były owinięte tkaninami, wikliną i sznurami. Obok szczątków znaleziono naczynia ceramiczne, igły tkackie i kłębki nici. 
Jeden z grobowców odkrytych w Huaca Pucllana (fot. Reuters)

środa, 25 listopada 2015

Monte Verde (Chile) i pierwsi Amerykanie

Oryginalny artykuł: New clues about the earliest known Americans

Odkrycia na terenie Monte Verde, w południowym Chile, dostarczają nowych dowodów na obecność pierwszych Amerykanów, koczowników, którzy pojawili się na krańcach Ameryki Południowej znacznie wcześniej niż 15 000 lat temu. Wyniki badań, którymi kierował Tom Dillehay, profesor antropologii z Vanderbilt University, zostały przedstawione w listopadowym wydaniu PLOS ONE. Tom Dillehay pracował w tym regionie już od 1977 roku. Podczas kolejnych sezonów wykopaliskowych w miejscu zwanym MVII (Monte Verde II), natrafił na najróżniejsze ślady niewielkich obozowisk, gdzie ludność używała narzędzi kamiennych innych niż Clovis, uważane przez wielu badaczy za pozostałości najwcześniejszej kultury na kontynencie amerykańskim. Znaleziska obejmowały pozostałości palenisk, szczątki zwierząt, drewniane pale z kilkunastu szałasów, skrawki odzieży wykonanej ze skóry, resztki mięsa mastodonta z zachowanym DNA, a nawet odciśnięty w glinie ślad dziecięcej stopy. Archeolodzy szacowali miejscową populację na 20-30 osób. W pobliskim miejscu, oznaczonym jako MVI, Dillehay odkrył świadectwa obecności człowieka może nawet sprzed 30 000 lat. Znaleziska Dillehaya były początkowo przyjmowane ze sceptycyzmem. Jeszcze 40 lat temu panowało przekonanie, że Ameryka została zasiedlona po raz pierwszy około 13 000 lat temu przez koczowników z Azji. Jednak kolejne wykopaliska zarówno na ziemiach Ameryki Północnej, jak i Południowej, dostarczyły dowodów, świadczących o znacznie wcześniejszej migracji ludności na tereny obu Ameryk.

Tak mogło wyglądać Monte Verde w późnym plejstocenie (fot. Tom Dillehay)

niedziela, 22 listopada 2015

Nietypowy pochówek w Zultepec-Tecoaque

Oryginalny artykuł: Hallan entierro de personaje vinculado con Ometochtli - dios del pulque en Tlaxcala

Podczas prac wykopaliskowych, prowadzonych na terenie Zultépec-Tecoaque (stan Tlaxcala, Meksyk), odkryto nietypowy pochówek z końca okresu postklasycznego (około 1520 r.). Szczątki młodego mężczyzny, zmarłego w wieku 25-28 lat, znajdowały się wewnątrz jednego ze zbiorników, na głębokości 6,20 m. Średnica otworu zbiornika wynosi 45 cm. Jednak zbiornik rozszerza się i jego średnica w dolnej części osiąga 1,20-1,30 m. Tego rodzaju cysterny służyły zazwyczaj do gromadzenia wody, ale w przypadku Zultépec-Tecoaque również do ukrycia przedmiotów, należących do złożonych w ofierze jeńców hiszpańskich. Do tej pory odkryto tam mnóstwo naczyń ceramicznych, figurek, rzeźb, kości zwierząt, a także hiszpańskie ostrogi i gwoździe. Nigdy wcześniej nie znaleziono jednak szkieletu ludzkiego.

Zbiornik, w którym odkryto szkielet mężczyzny (fot. Meliton Tapia, INAH)

piątek, 20 listopada 2015

Stan Coahuila (Meksyk) odzyskał zrabowane artefakty

Oryginalny artykuł: Regresan a Coahuila piezas arqueologicas robadas en 2008

We wtorek, 17 listopada, Narodowy Instytut Antropologii i Historii (INAH) oficjalnie przekazał władzom stanu Coahuila (Meksyk) kolekcję 976 artefaktów, które zostały zrabowane w 2008 roku z Domu Kultury Cuatro Ciénegas. Przedmioty te zostały przechwycone na różnych przejściach granicznych ze Stanami Zjednoczonymi i były przechowywane przez INAH od 2012 roku.

Część artefaktów zrabowanych w 2008 roku (fot. INAH)

wtorek, 17 listopada 2015

Fotogaleria: Rzeźby Huasteków

Zdecydowana większość zaprezentowanych poniżej rzeźb Huasteków pochodzi z okresu postklasycznego (900-1500 n.e.) i została znaleziona na terenie różnych stanowisk archeologicznych, w tym: Castillo de Teayo, Montes de Oca, Palmas Altas, Tempoal, Tepatlaxco, Huilocintla, San José Tuxpan i Tamohi. Wśród nich wyróżniają się przedstawienia kobiet, które mogą stanowić wizerunki bogini ziemi Tlazoltéotl. Ukazywano ją z odsłoniętym biustem, odzianą w długą spódnicę, z dłońmi opartymi na brzuchu jako symbolem płodności. Zarówno postacie męskie, przypuszczalnie władców lub kapłanów, jak i kobiet mają charakterystyczne dla Huasteków stożkowe nakrycia głowy. Zachowały się również wizerunki pana śmierci lub różnych bóstw, na przykład Słońca i Księżyca, Quetzalcoatla czy Tlaloka. Bardzo typowe dla sztuki Huasteków są rzeźby przedstawiające zgarbionych starców, opierających dłonie na kijach. Jedni uczeni uważają, że postacie te odnoszą się do siewców, a zatem dotyczą kultu żyzności; zdaniem innych były związane z kultem fallicznym.

kliknij na zdjęcie aby powiększyć / click on photo to enlarge

Museo de Antropología de Xalapa (Xalapa, stan Veracruz, Meksyk)


          

czwartek, 12 listopada 2015

Miasta Majów: El Chal (Gwatemala)

Stanowisko archeologiczne El Chal znajduje się w gminie Dolores, w Petén (Gwatemala). Ruiny majańskich budowli leżą na terenie współczesnego miasteczka o tej samej nazwie. Ta lokalizacja sprawiła, że większość kamieni pochodzących z prekolumbijskich konstrukcji została wykorzystana do wznoszenia domów, z których część stoi bezpośrednio na platformach majańskich budowli.

Porośnięte roślinnością budowle w El Chal
W latach 1974-1975 miejsce to odwiedzili Richard Kirsch i Ian Graham. Niektóre rzeźbione zabytki zostały wówczas przewiezione do Parku Narodowego Tikal, ale około dwudziestu lat później nic już o nich nie wiedziano. W 1989 roku sporządzono rejestr zabytków, a w 1993 roku podjęto pierwsze prace wykopaliskowe na terenie El Chal, w których uczestniczyli, między innymi, Juan Pedro Laporte, Jorge E. Chocón i Paulino Morales. Archeolodzy co prawda nie odrestaurowali żadnej budowli, ale wykonali wykopy, które pozwoliły ustalić, że miejsce to było zamieszkiwane od późnego okresu preklasycznego (około 300 r. p.n.e.) do wczesnego okresu postklasycznego (około 1300 r. n.e.).

Jeden z placów w El Chal

niedziela, 8 listopada 2015

Kompleks ceremonialny Inków w rejonie Vilcabamba

Oryginalny artykuł: The Inca shrine where children were sacrificed   

Członkowie wyprawy Mars Gaming Expedition, której przewodzili bracia Miguel i Rafael Gutierrez Garitano spędzili trzy tygodnie badając odległe pasmo górskie peruwiańskich Andów, znane jako Vilcabamba (lub Willkapampa), ciągnące się 150 kilometrów na północ od miasta Cusco. Nieoczekiwanie odkryli tam pozostałości kompleksu religijnego, wykorzystywanego prawdopodobnie przez Inków. Miguel Garitano opowiada, że im więcej podróżował, tym bardziej zdawał sobie sprawę z tego, jak niezbadany był ten region i nawet nie przypuszczał, że na wysokości około 5000 m n.p.m. wzniesiono niegdyś wielki ośrodek ceremonialny.

Mapa przedstawiająca miejsce, w którym odkryto ruiny
Przed podjęciem wyprawy, grupa badaczy zapoznała się dokładnie ze zdjęciami satelitarnymi tego niebezpiecznego terytorium, kontrolowanego przez organizację Świetlisty Szlak. Dla ustalenia położenia sanktuarium, bardzo pomocne okazały się również miejscowe opowieści o ruinach Inków.

Ruiny odkrytego kompleksu ceremonialnego Inków (fot. Rafael Gutierrez)

czwartek, 5 listopada 2015

Co kości zwierząt mówią o społeczeństwie Majów

Oryginalny artykuł: Beyond the temples: ancient bones reveal the lives of the Maya working class

Większość naszej wiedzy na temat cywilizacji Majów dotyczy rodzin królewskich, ich pałaców i świątyń. Nie dysponujemy jednak zbyt wieloma informacjami o życiu dziesiątek tysięcy ludzi o niższym statusie społecznym. Chcąc poznać nieco lepiej ich codzienne życie, Ashley Sharpe, doktorantka z University of Florida postanowiła zwrócić uwagę na kości zwierząt, pochodzące ze stanowisk archeologicznych Majów i przechowywane obecnie w Florida Museum of Natural History, gdzie kolekcja licząca 22 tysiące najróżniejszych szczątków zwierzęcych, stanowi jeden z największych tego typu zbiorów znajdujących się poza Ameryką Środkową. Szczegółowe wyniki badań zostaną opublikowane w tym miesiącu w Journal of Anthropological Archaeology.

Kość tapira ze specjalnymi nacięciami, która mogła służyć jako instrument muzyczny
(źródło fotografii: University of Florida News)
Kości zwierząt dostarczają informacji o złożoności systemu politycznego i gospodarczego na ziemiach Majów, o wzajemnych relacjach pomiędzy rodzinami królewskimi i elitą a ludnością o znacznie niższym statusie społecznym, o nabywaniu i dystrybucji żywności i dostępie różnych grup społecznych i miast do poszczególnych gatunków. Ashley Sharpe i Kitty Emery, kuratorka Muzeum, zbadały szczątki zwierzęce odkryte na terenie trzech ośrodków Majów: Piedras Negras, Yaxchilan i Aguateca. Pozwoliło to na ustalenie przepływu zasobów zwierzęcych pomiędzy mieszkańcami tych miast a ich partnerami handlowymi, a także pomiędzy rodzinami królewskimi zamieszkującymi stolice a ludnością z mniejszych, okolicznych ośrodków wchodzących w skład danego królestwa.

Jedna z budowli mieszkalnych w Aguateca (fot. Ashley Sharpe)

poniedziałek, 2 listopada 2015

Głowy-trofea z Uraca (Arequipa, Peru)

Oryginalny artykuł: Human and feline trophy heads excavated near Toro Muerto, Arequipa

Podczas prac wykopaliskowych, prowadzonych w latach 2014-2015 w ramach Projektu Archeologicznego Uraca, na cmentarzysku leżącym w pobliżu słynącego z petroglifów stanowiska Toro Muerto, odkryto dwanaście ludzkich czaszek i jedną czaszkę dzikiego kota, stanowiących głowy-trofea. Badania wykazały, że wszystkie głowy ludzi zostały ścięte i odarte ze skóry, po czym wydrążono w nich otwory, przez które przeciągano sznury służące do zawieszenia. Łeb dzikiego kota został potraktowany w ten sam sposób. Tylna część jego czaszki została złamana, a oczodoły wypełnione błyszczącą tkaniną w czerwonym kolorze.

Archeolodzy Jorge Achka Rodriguez (Universidad Nacional Mayor de San Marcos, Lima)
i Manuel Angel Mamaní (Universidad Nacional de San Agustín, Arequipa)
podczas prac wykopaliskowych w Uraca (fot. Beth K. Scaffidi)

piątek, 30 października 2015

Malowidła naskalne w stanie Guanajuato (Meksyk)

Oryginalny artykuł: Descubren rica tradicion de pintura rupestre en Guanajuato

W północno-wschodniej części stanu Guanajuato (Meksyk) znajduje się wiele miejsc z zachowanymi malowidłami naskalnymi, które świadczą o wielowiekowej, bogatej i różnorodnej tradycji malarskiej, obejmującej bardzo długi okres, od czasów prekolumbijskich aż do początków XIX wieku. Archeolodzy Carlos Viramontes Anzures i Luz María Flores Morales z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH), zlokalizowali, zarejestrowali i zbadali ponad 50 takich miejsc, a liczba ta może wzrosnąć w miarę postępu prac.

Malowidła naskalne w dolinie rzeki Victoria (fot. Ramiro Valencia)
Od najdawniejszych czasów region ten był schronieniem i miejscem zamieszkiwania myśliwych-zbieraczy i rolników. Pozostawione przez nich malowidła pokrywają zewnętrzne ściany skalne bądź znajdują się w jaskiniach i schroniskach skalnych. Tematyka zmienia się w zależności od okresu, w którym zostały wykonane. Malowidła z czasów prekolumbijskich ukazują sceny związane z łowami i tańcami, odciski dłoni oraz motywy zoomorficzne i roślinne. Wyróżniają się także różnej wielkości wizerunki postaci ludzkich, od miniaturowych (2-5 cm) do niemal jednometrowych. Zachowało się również wiele motywów pochodzących z okresu wicekrólestwa, szczególnie symbole religijne, na przykład krzyże i ołtarze.

Malowidła w jednym ze schronisk skalnych (fot. Ramiro Valencia)

wtorek, 27 października 2015

Rzeki, którymi Olmekowie transportowali bloki bazaltu

Oryginalny artykuł: Ubican lineas fluviales utilizadas por olmecas para transportar rocas basalticas

Od wielu lat uczeni zastanawiali się, jakie trasy rzeczne były wykorzystywane przez Olmeków do transportu ogromnych bloków bazaltu, z których rzeźbili monumentalne głowy i trony. Już w połowie XX wieku uważano bowiem, że nierówności terenu uniemożliwiały transport lądowy i przypuszczano, że właśnie rzekami przewożono zarówno kamienne bloki, jak i ludzi czy też najróżniejsze towary. Mariana Favila Vázquez, specjalistka z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) postanowiła wykorzystać zdjęcia satelitarne o wysokiej rozdzielczości, dzięki którym przygotowano mapy cyfrowe, pozwalające oszacować topografię regionu i potencjalne trasy rzeczne wykorzystywane od okresu preklasycznego (2000-100 p.n.e.) aż do XVIII wieku.

Trasy rzeczne, które mogły być wykorzystywane w latach 1400 p.n.e. - 300 n.e. (fot. INAH)

sobota, 24 października 2015

Dzieła zakonnika Bernardino de Sahagún na liście Programu UNESCO "Pamięć Świata"

Oryginalny artykuł: Obra de Sahagun enriquece la memoria del mundo

W Narodowym Muzeum Antropologii w mieście Meksyk miała miejsce uroczystość, związana z wpisaniem dzieł zakonnika Bernardino de Sahagún na światową listę w Programie UNESCO “Pamięć Świata”. Bernardino de Sahagún poświęcił sześćdziesiąt lat swego życia na poznanie i badanie ludów indiańskich Meksyku, szczególnie kultury náhuatl.

Zakonnik Bernardino de Sahagún (fot. MNH-INAH)
Honorowym gościem uroczystości był historyk i antropolog, emerytowany badacz UNAM, Miguel León-Portilla. Poza tym obecni byli: Teresa Franco, dyrektor Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH); Nuria Sanz, przedstawicielka Biura UNESCO w Meksyku; Benito Mirón López, sekretarz główny Meksykańskiego Komitetu do spraw UNESCO i Baltazar Brito Guadarrama, dyrektor Narodowej Biblioteki Antropologii i Historii (BNAH).

Uroczystość w Narodowym Muzeum Antropologii w mieście Meksyk.
Od lewej do prawej: Benito Mirón López, Teresa Franco, Miguel León-Portilla,
Francisco Javier López Morales i Nuria Sanz (fot. INAH)

środa, 21 października 2015

Mumie kultur Ichma i Chimu sprzed 2000 lat

Oryginalny artykuł: Descubren restos de momias de mas de 2 mil anos en Peru

W ubiegłym tygodniu, na wzgórzu wznoszącym się na wschód od Limy, w pobliżu Viña Alta, miejscowa policja przypadkowo natrafiła na zawiniątko grobowe, częściowo zakopane w ziemi. Antropolog Manuel Grados ustalił, że jest to mumia dorosłej kobiety, związanej prawdopodobnie z preinkaską kulturą Ichma, której przedstawiciele zamieszkiwali te tereny w latach 900-1470 n.e.

Zawiniątko z mumią znalezione w pobliżu Limy (źródło fot. Prensa Municipalided de La Molina)

niedziela, 18 października 2015

Dary ofiarne składane w rejonie wulkanu Nevado de Toluca (Meksyk)

Oryginalny artykuł: Metodos de fechamiento confirman el dilatado uso ritual del Nevado de Toluca

Najnowsze analizy i datowanie materiału archeologicznego, pochodzącego z okolic wulkanu Xinantécatl (znanego obecnie jako Nevado de Toluca) wykazały, że miejsce to odgrywało dużą rolę w życiu rytualnym mieszkańców Mezoameryki. Jednocześnie zostały potwierdzone informacje, które zachowały się w kronikach spisanych w XVI i XVII w. przez hiszpańskich zakonników, takich jak Bernardino de Sahagún, Juan de Torquemada, Alonso Ponce czy też Jacinto de la Serna (autor Tratado de las supersticiones, idolatrías, hechicerías, y otras costumbres de las razas aborígenes de México). Badacze z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) ustalili, że dary ofiarne składano w tym rejonie przez okres około 1200 lat.

Rejon wulkanu Nevado de Toluca (fot. Mauricio Marat, INAH)
Iris Hernández Bautista i Roberto Junco, specjaliści archeologii podwodnej z SAS (Subdirección de Arqueología Subacuática) analizowali najróżniejsze przedmioty znalezione podczas kilku sezonów prac, prowadzonych w ramach interdyscyplinarnego projektu, który obejmował nie tylko wykopaliska w terenie, ale również poszukiwania pozostałości archeologicznych w wodach jezior. W minionych latach zebrano materiał w pięciu  znajdujących się na szczycie i w kraterze miejscach: La Estructura, El Mirador, Lago del Sol (Jezioro Słońca), El Ombligo i Lago de la Luna (Jezioro Księżyca). Okazało się, że w rejonie Lago del Sol, dary ofiarne składano pod koniec okresu epiklasycznego (lata 650-900 n.e.) i na początku wczesnego okresu postklasycznego (lata 900–1520 n.e.). Natomiast w późniejszym czasie miejscem składania darów stało się Lago de la Luna.

Wydobywanie pozostałości archeologicznych (fot. Mauricio Marat, INAH)

czwartek, 15 października 2015

Majańskie graffiti w Tulix Mul (Belize)

Oryginalny artykuł: Mysterious Ancient Maya mural keeps its secrets

W styczniu 2014 r., na naszym blogu ukazała się informacja o odkryciu majańskich malowideł ściennych na terenie stanowiska archeologicznego Tulix Mul w północnym Belize, gdzie prace wykopaliskowe prowadzone są w ramach Projektu Archeologicznego Blue Creek (czytaj: Archeolodzy odkryli majańskie malowidła w Belize). Malowidło z wczesnego okresu klasycznego zostało pokryte przez Majów warstwą wyprawy wapiennej, na której zachowało się dawne graffiti. Zdaniem badaczy, graffiti z pewnością musiało powstać zanim Majowie zasypali gruzem komnatę na początku późnego okresu klasycznego.

Graffiti odkryte w Tulix Mul (źródło: Maya Research Program and Center for Social Science Research)

poniedziałek, 12 października 2015

Pozostałości archeologiczne Irokezów

Oryginalny artykuł: Pueblos originarios de Quebec arriban al Museo del Templo Mayor

W dniu jutrzejszym, 13 października zostanie otwarta w Museo del Templo Mayor (miasto Meksyk) wystawa poświęcona Irokezom. Po raz pierwszy zostaną przedstawione liczne pozostałości archeologiczne tego ludu, znalezione na terenie prowincji Quebec i Ontario (Kanada) oraz stanu Nowy Jork (USA). Będzie można podziwiać gliniane dzbany, fajki, narzędzia pracy i przedmioty codziennego użytku, jak szpikulce, ostrza, żarna i harpuny, a także zwęglone ziarna kukurydzy.

Naczynie ceramiczne Irokezów (fot. Héctor Montaño, INAH)
Kurator wystawy, Elisabeth Moreau przekazała, że przez wiele lat Irokezi byli koczownikami i zakładali czasowe obozy na wybrzeżach rzeki Św. Wawrzyńca, gdzie zaopatrywali się w ryby, po czym udawali się na polowania. Około 500 r. n.e. zaczęli prowadzić półosiadły tryb życia, uprawiać ziemię i wznosić domostwa. Trzysta lat później, uprawa kukurydzy i magazynowanie żywności sprawiły, że Irokezi spędzali zimy w jednym miejscu. W XVI wieku Irokezi jednak zniknęli lub rozproszyli się, nie pozostawiając po sobie śladów. Przez wiele lat krążyły o nich jedynie legendy.

Kościane narzędzie, służące prawdopodobnie do wyrobu sieci rybackich (fot. Héctor Montaño, INAH)

piątek, 9 października 2015

Zultepec-Tecoaque dostarcza nowych informacji na temat pierwszych lat hiszpańskiego podboju

Oryginalny artykuł: Comienza nueva temporada de excavaciones arqueologicas en Zultepec-Tecoaque

Badacze z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) powrócili na teren stanowiska archeologicznego Zultépec-Tecoaque (stan Tlaxcala, Meksyk) w poszukiwaniu dowodów, które pozwoliłyby dowiedzieć się więcej na temat ostatnich dni życia 550 osób towarzyszących Cortesowi, pojmanych przez Indian Acolhuas i złożonych bogom w ofierze. Archeolodzy Enrique Martínez Vargas i Ana María Jarquín Pacheco, odpowiedzialni za Projekt Archeologiczny Zultépec-Tecoaque poinformowali, że podczas obecnego sezonu wykopaliskowego (który rozpoczął się w sierpniu i potrwa do grudnia) odkryli miejsca, w których przetrzymywano jeńców. Były to zamknięte pomieszczenia, o zastrzeżonym dostępie. Enrique Martínez przekazał, że osoby te zostały ulokowane w różnych kwaterach, być może w celu sprawowania nad nimi odpowiedniego dozoru. Taka sytuacja była związana oczywiście z pewnymi zmianami architektonicznymi na terenie miasta, gdyż w okresie od czerwca 1520 r. do marca 1521 r. przybyło niespodziewanie 550 osób, dla których należało znaleźć jakieś miejsce. Podczas prac wykopaliskowych natrafiono na pozostałości budowli z dziewięcioma pomieszczeniami, do których przeniosła się część mieszkańców, udostępniając tym samym swoje dotychczasowe domy jeńcom.

Stanowisko archeologiczne Zultepec-Tecoaque (fot. Melitón Tapia, INAH)
Budowle nie są jednak jedynym dowodem przetrzymywania ludzi Cortesa. Do chwili obecnej odkryto bowiem około 15 tysięcy najróżniejszych przedmiotów. Wśród nich znajdują się dziesiątki figurek ceramicznych, z których część przedstawia osoby o rysach hiszpańskich, a inne o cechach negroidalnych.

Figurki przedstawiające osoby o rysach hiszpańskich (fot. Melitón Tapia, INAH)

wtorek, 6 października 2015

Kopiec Mnicha w Cahokii mógł zostać wzniesiony w ciągu zaledwie 20 lat

Oryginalny artykuł: Americas largest earthwork, Cahokia's Monk's Mound may have been built in only 20 years, study says

Kopiec Mnicha, wzniesiony w centrum Cahokii, największego prekolumbijskiego miasta na terenie Ameryki Północnej, miał wysokość dziesięciopiętrowego budynku. Usypana z ziemi budowla obejmowała kilka tarasów, zwieńczonych prawdopodobnie świątynią. Stanowiła prawdziwą ozdobę Cahokii, która w okresie swego największego rozkwitu, w latach 1050-1100 n.e. była zamieszkiwana przez około 15 tysięcy ludzi. Od dawna uczeni zastanawiali się, ile czasu zabrało mieszkańcom usypanie tej ogromnej ziemnej budowli. Pierwsze badania rozpoczęły się w latach 60-tych XX wieku, kiedy to przyjęto, że Kopiec Mnicha powstawał w czternastu etapach, w przeciągu 250 lat. Wydawało się to dość słuszne biorąc pod uwagę, że został w pełni wzniesiony ludzkimi rękami, a jego budowniczowie przenosili ziemię koszami, bez użycia koła, metalowych narzędzi i zwierząt pociągowych. Jednak prace prowadzone w ostatnich latach sugerują, że Kopiec Mnicha mógł powstać znacznie szybciej.

Kopiec Mnicha w Cahokii (źródło fot. Western Digs)

sobota, 3 października 2015

Dziewięć stanowisk archeologicznych w Meksyku pod specjalną ochroną UNESCO

Oryginalny artykuł: Senalizan nueve sitios arqueologicos mexicanos para proteccion especial de la UNESCO

Dnia 1 października, punktualnie o godzinie 11.00, na terenie dziewięciu stanowisk archeologicznych w Meksyku umieszczono specjalne tablice z potrójnym “Niebieskim Herbem” jako świadectwa wpisania tych ośrodków do Międzynarodowego Rejestru Dóbr Kulturowych Objętych Ochroną Specjalną UNESCO.

Tablice umieszczone na terenie Uxmal, jednego z miast Majów,
które znalazło się pod specjalną ochroną UNESCO (fot INAH)

środa, 30 września 2015

Rytualna dekapitacja była praktykowana w Ameryce już 9000 lat temu

Oryginalny artykuł: The oldest human decapitation in New World

Od dawna uczeni prowadzili prace na porośniętych tropikalną roślinnością obszarach Amazonii i zdołali natrafić na ślady zamieszkiwania tych ziem już około 12 000 lat temu, o czym świadczyły znalezione narzędzia kamienne i kości zwierząt. W 2007 roku, w schronisku skalnym na stanowisku archeologicznym Lapa do Santo w Brazylii, odkryto niezwykły pochówek, który stanowi najwcześniejszy jak dotąd przykład rytualnej dekapitacji, praktykowanej na kontynencie amerykańskim i pochodzący sprzed 9000 lat. Dopiero teraz międzynarodowa grupa badaczy, którą kieruje André Strauss z Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology w Lipsku (Niemcy) udostępniła raport w wersji „on line”.

Czaszka i ułozone na niej dłonie. Pochówek z Lapa do Santo (fot. Danilo Bernardo)

poniedziałek, 28 września 2015

Olmecki relief powrócił do Meksyku

Oryginalny artykuł: Mexico recupera bajorrelieve monumental

W minionym tygodniu powrócił do Meksyku olmecki relief, który został odkryty w 1968 roku na terenie stanowiska archeologicznego Xoc, w stanie Chiapas. Jednak kiedy uczeni powrócili do Xoc po czterech latach, rzeźby już nie znaleźli. Została zrabowana, nielegalnie wywieziona z Meksyku i nieznanymi drogami trafiła do Francji.

Olmecki relief z Xoc (fot. INAH)