Miasta Majów: El Chal (Gwatemala)

Stanowisko archeologiczne El Chal znajduje się w gminie Dolores, w Petén (Gwatemala). Ruiny majańskich budowli leżą na terenie współczesnego miasteczka o tej samej nazwie. Ta lokalizacja sprawiła, że większość kamieni pochodzących z prekolumbijskich konstrukcji została wykorzystana do wznoszenia domów, z których część stoi bezpośrednio na platformach majańskich budowli.

Porośnięte roślinnością budowle w El Chal

W latach 1974-1975 miejsce to odwiedzili Richard Kirsch i Ian Graham. Niektóre rzeźbione zabytki zostały wówczas przewiezione do Parku Narodowego Tikal, ale około dwudziestu lat później nic już o nich nie wiedziano. W 1989 roku sporządzono rejestr zabytków, a w 1993 roku podjęto pierwsze prace wykopaliskowe na terenie El Chal, w których uczestniczyli, między innymi, Juan Pedro Laporte, Jorge E. Chocón i Paulino Morales. Archeolodzy co prawda nie odrestaurowali żadnej budowli, ale wykonali wykopy, które pozwoliły ustalić, że miejsce to było zamieszkiwane od późnego okresu preklasycznego (około 300 r. p.n.e.) do wczesnego okresu postklasycznego (około 1300 r. n.e.).

Jeden z placów w El Chal

Do chwili obecnej zachowało się centrum ceremonialne, obejmujące szereg porośniętych roślinnością budowli o różnej wielkości, tworzących niegdyś Akropol. Jego górną część stanowią tarasy z pozostałościami domów mieszkalnych majańskiej elity, przypuszczalnie połączone niegdyś schodami.

Budowla w El Chal

Poza Akropolem, centrum ceremonialne El Chal obejmuje trzy Place: Wschodni, Zachodni i Północno-wschodni. Na placach wznosiło się niegdyś kilkanaście rzeźbionych steli i ołtarzy, z których część uległa znacznej erozji, choć jeszcze widoczne są zarysy przedstawionych postaci i fragmenty inskrypcji glificznych.

Stela 4 na Placu Wschodnim

W najlepszym stanie zachowała się Stela 4, rzeźbiona z obu stron. Na stronie frontowej widoczna jest bogato odziana postać z nakryciem głowy z piór, trzymająca w lewej ręce tarczę, a w prawej – sceptr lub lancę. Przypuszczalnie jest to wizerunek miejscowego władcy.

Wizerunek władcy na frontowej stronie Steli 4

U dołu Steli 4, pod stopami władcy, ukazano trzech siedzących, związanych jeńców. W górnej części znajduje się osiem bloków glificznych, podających datę 1 Ajaw 3 Sip (odnoszącą się do dnia 09.16.10.00.00, czyli 17 marca 761 r. n.e.) i wspominającą rytuał symbolicznego zasiewu chok ch’aaj, a także podającą prawdopodobnie imię władcy i glif-emblemat miasta.

Postać jednego z jeńców na Steli 4

Tekst glificzny z datą 1 Ajaw 3 Sip, wyrzeźbiony w górnej części Steli 4

Na tylnej stronie Steli 4 przedstawiono z profilu trzy postacie, być może przedstawicieli drugorzędnej elity. Wszystkie trzy osoby mają głowy zwrócone w naszą prawą stronę i ręce zgięte w łokciach, jakby cos w nich trzymały. Dwie postacie stoją, a trzecia siedzi i jest nieco mniejszych rozmiarów.

Tylna strona Steli 4

Jedna z postaci przedstawionych na tylnej stronie Steli 4

Po obu stronach Steli 4 ustawiono okrągłe, rzeźbione Ołtarze 3 i 4. Oba przedstawiają po trzy postacie związanych jeńców. Na bocznych stronach Ołtarza 4 wyrzeźbiono trzy kartusze z glifami, podającymi prawdopodobnie imiona lub tytuły pojmanych jeńców.

Ołtarz 4 z ledwie widocznymi postaciami trzech jeńców

 

Kartusze z glifami, wyrzeźbione na bocznej stronie Ołtarza 4

Na Placu Wschodnim stały też niegdyś Stele 5, 6, 7, 8 i 9. Stela 5 leży obecnie na ziemi. Można dostrzec na niej osobę stojącą z profilu, z nakryciem głowy z piór kwezala. Górną część Steli 5 zajmuje dziewięć bloków glificznych, wśród nich datę 4 Ajaw 3 Pax.

Wizerunek władcy na Steli 5

Data 4 Ajaw 3 Pax, wyrzeźbiona na Steli 5

Na Placu Zachodnim również wznosiły się niegdyś stele oraz okrągłe, gładkie ołtarze. Na Steli 3 ledwie widoczne są zarysy postaci i glifów. Niewiele zachowało się również z połamanej Steli 1, której fragmenty przedstawiają pozostałości postaci i tekstu glificznego. Centrum miasta połączone było drogami z innymi skupiskami budowli mieszkalnych, rozpościerającymi się na północ i na zachód od Akropolu. Na terenie miasta znajdowało się też boisko do gry w piłkę oraz zbiornik wodny (tak zwana aguada), z którego do dziś korzystają mieszkańcy współczesnego miasteczka El Chal.