Co kości zwierząt mówią o społeczeństwie Majów

Oryginalny artykuł: Beyond the temples: ancient bones reveal the lives of the Maya working class

Większość naszej wiedzy na temat cywilizacji Majów dotyczy rodzin królewskich, ich pałaców i świątyń. Nie dysponujemy jednak zbyt wieloma informacjami o życiu dziesiątek tysięcy ludzi o niższym statusie społecznym. Chcąc poznać nieco lepiej ich codzienne życie, Ashley Sharpe, doktorantka z University of Florida postanowiła zwrócić uwagę na kości zwierząt, pochodzące ze stanowisk archeologicznych Majów i przechowywane obecnie w Florida Museum of Natural History, gdzie kolekcja licząca 22 tysiące najróżniejszych szczątków zwierzęcych, stanowi jeden z największych tego typu zbiorów znajdujących się poza Ameryką Środkową. Szczegółowe wyniki badań zostaną opublikowane w tym miesiącu w Journal of Anthropological Archaeology.

Kość tapira ze specjalnymi nacięciami, która mogła służyć jako instrument muzyczny
(źródło fotografii: University of Florida News)

Kości zwierząt dostarczają informacji o złożoności systemu politycznego i gospodarczego na ziemiach Majów, o wzajemnych relacjach pomiędzy rodzinami królewskimi i elitą a ludnością o znacznie niższym statusie społecznym, o nabywaniu i dystrybucji żywności i dostępie różnych grup społecznych i miast do poszczególnych gatunków. Ashley Sharpe i Kitty Emery, kuratorka Muzeum, zbadały szczątki zwierzęce odkryte na terenie trzech ośrodków Majów: Piedras Negras, Yaxchilan i Aguateca. Pozwoliło to na ustalenie przepływu zasobów zwierzęcych pomiędzy mieszkańcami tych miast a ich partnerami handlowymi, a także pomiędzy rodzinami królewskimi zamieszkującymi stolice a ludnością z mniejszych, okolicznych ośrodków wchodzących w skład danego królestwa.

Jedna z budowli mieszkalnych w Aguateca (fot. Ashley Sharpe)

Wiadomo, że Majowie wykorzystywali skóry zwierząt, a z kości wykonywali narzędzia, ozdoby i instrumenty muzyczne. Jednak niektóre zwierzęta miały szczególne znaczenie dla władców, jako symbole najwyższego statusu społecznego i królestwa, bądź też były powiązane ze światem bogów. Badania Sharpe i Emery wykazały, że to drugorzędna elita wykorzystywała więcej różnorodnych gatunków zwierząt. Członkowie rodzin królewskich i przedstawiciele związanej z nimi najwyższej elity przywiązywali wagę do zwierząt takich, jak jaguary czy krokodyle, a żywili się potrawami uznawanymi za przysmaki, podobnie jak w dzisiejszych czasach, kiedy to osoby z najwyższych klas społecznych delektują się kawiorem. Biedniejsza ludność jadała głównie ryby i mięczaki łowione w pobliskich rzekach. Sharpe podkreśliła jednak, że zarówno biedni, jak i średnia elita, zamieszkujący stolice królestw, zachowywali wiele różnorodnych zasobów zwierzęcych dla siebie i nie dzielili się nimi z mieszkańcami okolicznych mniejszych ośrodków, szczególnie jeśli chodzi o faunę pochodzącą z głębi lasów lub sprowadzaną z wybrzeża oceanu, który był oddalony o 80-160 kilometrów. W Aguateca, które leży w odległości ponad 160 km od wybrzeża, znaleziono tysiące muszli morskich w dawnych domostwach i w warsztatach rzemieślniczych.

Rzeźbiona kość znaleziona w Aguateca
(Narodowe Muzeum Archeologii i Etnologii w mieście Gwatemala)

W Yaxchilan, ponad połowa znalezionych szkieletów zwierząt należała do jeleni, co mogłoby sugerować, że jego mieszkańcy zaopatrywali się w zwierzynę głównie w pobliskich lasach. Ashley Sharpe przypuszcza jednak, ze Majowie mogli kontrolować polowania i połowy ryb, co decydowało o dostępności poszczególnych grup społecznych do zasobów zwierzęcych. W każdym z trzech badanych miast, przedstawiciele elity i ludzie o niskim statusie społecznym, mieli dostęp do różnych gatunków zwierząt, zarówno występujących w okolicznych lasach i rzekach, jak i sprowadzanych z ziem na wybrzeżu oceanu. Jednocześnie gatunki zwierząt dominujących na terenie danego królestwa świadczą o tym, że prawdopodobnie miało ono różnych partnerów handlowych, co zdaniem Sharpe mogło wiązać się też ze zmianami wynikającymi z wojen pomiędzy królestwami.

Plakietka kościana z Aguateca, z wizerunkiem bóstwa lub władcy
(Narodowe Muzeum Archeologii i Etnologii w mieście Gwatemala)

Od początku XX wieku archeolodzy prowadzą prace wykopaliskowe w gęstej dżungli i starają się zrozumieć, jak funkcjonowały królestwa Majów, czy współpracowały ze sobą, jak wyglądały wzajemne relacje pomiędzy stolicami królestw, jak kontrolowano podległe im mniejsze ośrodki, na ile różniły się grupy społeczne. Ashley Sharpe i Kitty Emery, analizując kości zwierząt, starają się znaleźć odpowiedzi na te pytania, gdyż ich zdaniem zasoby zwierzęce odgrywały ważną rolę w polityce i gospodarce późnego okresu klasycznego.