piątek, 30 stycznia 2015

Cara Blanca - świątynia Majów nad brzegiem cenote

Oryginalny artykuł: At Newly Discovered Water Temple, Maya Offered Sacrifices to End Drought

W Cara Blanca (Belize) archeolodzy odkryli kompleks świątynny Majów, obejmujący niewielki plac i pozostałości budowli, z których najważniejsza została wzniesiona w pobliżu cenote o głębokości ponad 60 metrów. Uczeni sugerują, ze było to szczególne miejsce kultu boga deszczu Chahka oraz bóstw zamieszkujących podziemny świat Majów. Cenote zostało dokładnie zbadane przez nurków, którzy wyłowili fragmenty najróżniejszych naczyń ceramicznych (waz, mis i dzbanów) oraz narzędzia kamienne. Niektóre naczynia były ozdobione motywami falistych linii i spiral, odnoszących się w ikonografii Majów do świata wodnego. Jedno z naczyń zachowało wizerunek jaguara, zwierzęcia wiązanego ze światem podziemnym. Owe dary ofiarne datowane są na końcowy okres klasyczny, kiedy to wiele ośrodków Majów było już opuszczonych.

Nurkowie badający cenote w Cara Blanca (Tony Rath Photography)

środa, 28 stycznia 2015

Świadectwa życia codziennego w Nuevo Lourdes (Salwador)

Oryginalny artykuł: Salvadoran Archaeological Site Provides Window into Pre-Columbian Life

Prace archeologiczne na terenie stanowiska Nuevo Lourdes, leżącego w prowincji La Libertad w Salwadorze, dostarczyły nowych informacji na temat życia codziennego w czasach prekolumbijskich. Podczas wykopalisk, prowadzonych we wrześniu i październiku 2014 roku, odkryto pochodzące z późnego okresu klasycznego (650 – 950 n.e.) naczynia ceramiczne do gotowania, kamienne żarna do ucierania ziaren kukurydzy oraz dwa jadeitowe paciorki. Poza tym znaleziono czaszkę, zęby i fragmenty kości. Wszystkie artefakty zostały oficjalnie zaprezentowane w minionym tygodniu.

Artefakty znalezione na terenie Nuevo Lourdes
(źródło fotografii: Latin American Herald Tribune)

czwartek, 22 stycznia 2015

Fotogaleria: Złoto Kolumbii

Dla dawnych mieszkańców Kolumbii złoto było metalem świętym, związanym ze Słońcem, ze stworzeniem i transformacją, kryjącym w sobie magiczną moc. Wyroby ze złota, lśniące i odbijające promienie słoneczne, stanowiły najwspanialsze dary ofiarne i ozdoby noszone podczas odprawiania rytuałów. Jako oznaka szczególnego prestiżu zastrzeżone były dla elity rządzącej i kapłanów. Kolumbijskie wyroby ze złota świadczą o wyjątkowym artyzmie i zaawansowanych technikach. Metalurgia dotarła na ziemie dawnej Kolumbii około VI w. p.n.e. i rozwijała się nieprzerwanie przez okres dwóch tysięcy lat. Większość złota pochodziła ze złóż w rzekach, spływających z Kordyliery Zachodniej i Centralnej. Metal wytapiano w ceramicznych tygielkach, umieszczonych w piecykach z wypalanej gliny. Najstarsza technika obejmowała kucie przy użyciu młoteczków wykonanych z żelaza pochodzenia meteorytowego. Inną techniką była metoda traconego wosku, która choć bardziej skomplikowana i czasochłonna, pozwalała na wykonanie przedmiotów szczególnie pięknych i delikatnych. Złoto mieszano też niekiedy z miedzią, w różnych proporcjach, otrzymując stop znany jako tumbaga. Do polerowania wykorzystywano narzędzia z metalu, rogu, kości lub kamienia, a w celu uzyskania połysku stosowano wodę z dodatkiem materiału ściernego, na przykład drobnego piasku. 

Chronologia poszczególnych kultur zamieszkujących ziemie Kolumbii
Mapa Kolumbii przedstawiająca ziemie zamieszkiwane przez poszczególne kultury
Artyści dawnej Kolumbii czerpali inspirację z otaczającego ich świata, a wyroby tamtejszych kultur – Calima-Malagana, Zenú, Quimbaya, Tolima, Urabá, Tairona, Nariño, Muisca, Cauca – charakteryzują się wyjątkowym bogactwem form i odmiennymi stylami. Spotykamy tu wizerunki najróżniejszych zwierząt: ptaków, nietoperzy, węży, jaszczurek i jaguarów. Wśród wspaniałych przedmiotów zachowały się maski, naszyjniki, dyski, pektorały, ozdoby nosa i uszu, zawieszki, szczypce, szpatułki, szpile do spinania tkanin czy też delikatne paliki służące do wydobywania z naczyń wapna, niezbędnego do uwolnienia alkaloidów z liści koki. Wapno przechowywane było w naczyniach zwanych poporos, których wspaniałe przykłady znajdujemy w kulturze Quimbaya, słynącej również ze złotych hełmów. Kultura Muisca jest natomiast znana z małych wotywnych figurek - tunjos - składanych jako dary ofiarne w świątyniach, lagunach i jaskiniach. Z kultury Nariño zachowało się wiele ozdób w formie małych złotych dysków - tinculpas, stanowiących części kolczyków.

Poniższe artefakty, pochodzące z Muzeum Złota w Bogocie (Kolumbia), można było podziwiać podczas czasowej wystawy „Oro de Colombia” w Museo Nacional de las Culturas w mieście Meksyk, w 2012 roku. Jedynie w przypadku kultury Quimbaya zostało dodanych kilka przedmiotów, znajdujących się w kolekcji Museo de América w Madrycie. 

Kliknij na zdjęcie aby powiększyć / Click on photos to enlarge

CALIMA-MALAGANA


    
      
   
                

poniedziałek, 19 stycznia 2015

Aplikacja do studiowania Kodeksu Mendoza

Oryginalny artykuł: INAH pone a disposicion una app para el estudio y difusion del Codice Mendoza

Narodowy Instytut Antropologii i Historii (INAH) w Meksyku udostępnił aplikację do badania Kodeksu Mendoza. Jest ona przeznaczona dla wszystkich osób zainteresowanych meksykańskimi kodeksami, zarówno dla historyków, paleografów, filozofów, etnografów i antropologów, jak i dla entuzjastów. Aplikacja jest dostępna w wersji dwujęzycznej (angielskiej i hiszpańskiej) na stronie internetowej, pod adresem:


Kodeks Mendoza

piątek, 16 stycznia 2015

Zwierciadła znalezione na ziemiach Arizony pochodziły z Mezoameryki

Oryginalny artykuł: Mesoamerican "fools-gold" mirrors found in Arizona reveal ties to ancient Mexico

Archeolodzy badający kontakty utrzymywane przez kultury, które zamieszkiwały ziemie obecnych południowo-zachodnich Stanów Zjednoczonych i centralnego Meksyku zwrócili uwagę na  niezwykłe artefakty odkryte w Arizonie już w latach 30-tych i 60-tych XX wieku, podczas wykopalisk prowadzonych w Snaketown, największym ośrodku kultury Hohokam. Chodzi o ponad 50 zwierciadeł z pirytu, wykonanych w stylu typowym dla Mezoameryki. Już wcześniej zauważono pewne związki Snaketown z Mezoameryką, o czym świadczą boiska do rytualnej gry w piłkę, miedziane dzwoneczki i szczątki wielobarwnych papug.

Repliki zwierciadeł znalezionych na ziemiach kultury Hohokam
(Arizona Museum of Natural History)

wtorek, 13 stycznia 2015

Kakao w Mezoameryce

Pierwszym Europejczykiem, który zobaczył ziarna kakaowca był prawdopodobnie Krzysztof Kolumb. W 1502 roku – podczas swojej czwartej podróży - napotkał w Zatoce Hondurasu  łódź z majańskimi kupcami, którzy wśród licznych towarów mieli również szczególnie strzeżone ziarna kakaowca. Kakao ma bardzo długą historię. Najstarsze ślady kakao znaleziono w naczyniach Olmeków pochodzących z miast leżących na terenie  meksykańskiego stanu Veracruz: z San Lorenzo (z okresu 1800 – 1000 p.n.e.) i z El Manati (z okresu 1650-1550 p.n.e.) oraz w ośrodku kultury Paso de la Amada (stan Chiapas) (sięgające lat 1900 – 1500 p.n.e.). Natomiast na ziemiach Majów najstarsze ślady kakao pochodzą z miejscowości: Puerto Escondido (Honduras) (około 1100 p.n.e.), Cuello (Belize) (z okresu 1000-900 p.n.e.) i z Paso de Macho (Jukatan) (około 600 – 500 p.n.e.).

Naczynia ceramiczne w formie owoców kakaowca
(Muzeum Popol Vuh w mieście Gwatemala)
Do dnia dzisiejszego nie udało się naukowcom ustalić z całkowitą pewnością, czy kakaowce rozpoczęto uprawiać w Ameryce Środkowej czy w Ameryce Południowej, czy też w obu miejscach niezależnie od siebie. Odkrycia archeologiczne i przeprowadzone badania wskazują, że w Ameryce Południowej częściej spożywano tylko miąższ owoców, który poddawano procesowi fermentacji i przygotowywano w ten sposób napoje alkoholowe. W Ameryce Środkowej natomiast preferowano ziarna, które suszono na słońcu, prażono na ogniu i ścierano na żarnach.

Przykrywka kadzielnicy z wizerunkiem kobiety ozdobionej ziarnami kakaowca
(kopia w Museo de Arqueología Maya del Camino Real de Hecelchakán, stan Campeche, Meksyk)

sobota, 10 stycznia 2015

Bogactwo darów ofiarnych złożonych bogini Tlaltecuhtli

Oryginalny artykuł: Ofrenda dedicada a Tlaltecuhtli manifiesta la expansion mexica

Badania Depozytu Ofiarnego 126, który towarzyszył ogromnemu monolitowi z wizerunkiem Tlaltecuhtli, azteckiej bogini ziemi, odkrytemu na terenie obecnego Centrum Historycznego miasta Meksyk, pozwoliły zidentyfikować 83 gatunki mięczaków składanych jako dary w Templo Mayor (Wielkiej Świątyni) dawnego Tenochtitlan. W większości są to mięczaki morskie, które w świecie Mexików symbolizowały świat żeński i wodny oraz żyzność.

Monolit w wizerunkiem bogini ziemi - Tlaltecuhtli
(Muzeum Templo Mayor, miasto Meksyk)
W maju 2008 roku grupa badaczy pracujących w ramach Projektu Templo Mayor, w miejscu, gdzie przez pięć wieków spoczywał ogromny monolit, natrafiła na depozyt ofiarny (oznaczony numerem 126), będący jednym z największych znalezionych do tej pory, gdyż mający rozmiary 195 x 90 x 80 centymetrów. Depozyt zawierał świadectwa rytuałów odprawianych najprawdopodobniej w czasach, gdy władzę w Tenochtitlan sprawował Ahuizotl

Depozyt Ofiarny 126 (fot. Projekt Templo Mayor, INAH)

środa, 7 stycznia 2015

Katastrofa demograficzna na Wyspie Wielkanocnej dopiero po przybyciu Europejczyków

Oryginalny artykuł: Study suggests history of Rapa Nui on Easter Island far more complex than thought. Phys. org 6.01.2015.

Dotychczas uważano, że prehistoryczna populacja Rapa Nui załamała się z powodu niekontrolowanego wzrostu liczby ludności w bardzo delikatnym ekosystemie. Zespół naukowców z USA, Chile i Nowej Zelandii podważa dotychczasową teorię o katastrofie demograficznej na Wyspie Wielkanocnej pokazując, że drastyczne zmiany społeczne i demograficzne nastąpiły dopiero po kontakcie z Europejczykami w 1722 n.e. W artykule opublikowanym w Proceedings of the National Academy of Sciences przedstawiają wyniki badań przedmiotów z obsydianu pochodzących z wyspy, które pomogły im ustalić wzorce ludzkiej działalności w regionie.

Rekonstrukcja tropikalnego krajobrazu Wyspy Wielkanocnej (fot. Wikimedia Commons)

niedziela, 4 stycznia 2015

Najstarsze majańskie glify

Najstarsze majańskie glify zostały odkryte w San Bartolo, kiedy kilkanaście lat temu archeolog William Saturno przypadkiem zszedł do tunelu wykonanego przez rabusiów dzieł sztuki i zauważył fragment malowidła ściennego. Budowla 1 z San Bartolo okazała się bezcennym skarbcem wiedzy o kulturze Majów w okresie preklasycznym. 

Najpierw w komnacie 1 znaleziono dwie ściany pokryte barwnymi malowidłami, przedstawiającymi sceny mitologiczne z bogiem kukurydzy w roli głównej i datowanymi na około 100 r. p.n.e. Malowidłom towarzyszą krótkie napisy glificzne, z których można odczytać sylaby po-mo-ja, przypuszczalnie odnoszące się do majańskiego słowa pom 'żywica, kadzidło', a być może nawet odnotowujące oryginalną formę pomoh zapożyczoną z języka mixe-zoque [czyt. misze-zoke]. Drugi napis ?-mo-mo-cha jest trudny do zinterpretowania, ponieważ pierwszy znak nadal nie jest odczytany.

Rekonstrukcja malowidła ze ściany północnej komnaty 1, Budowla 1, San Bartolo, wykonana przez Heather Hurst (źródło Saturno 2009: Figure 1).

piątek, 2 stycznia 2015

Wikingowie w Ameryce Płn. wytapiali przedmioty z brązu

Publikacja: Patricia D. Sutherland, Peter H. Thompson and Patricia A. Hunt. "Evidence of Early Metalworking in Arctic Canada". Online: 1.12.2014. DOI: 10.1002/gea.21497. Geoarchaeology Volume 30, Issue 1, pages 74–78, January/February 2015.

W północnej Kanadzie znaleziono nie tylko ślady obecności Europejczyków w Nowym Świecie około 1000 r. n.e., a także dowód na najwcześniejszą w Ameryce Północnej (poza Mezoameryką) obróbkę metali nieżelaznych w wysokich temperaturach. Dowód stanowi znalezione na Wyspie Baffina małe, kamienne naczynie ze śladami stopu miedzi i cyny (brązu) oraz granulek szkła charakterystycznych dla obróbki w wysokich temperaturach, co oznacza, że naczynie mogło być używane jako tygiel.

Kamienne naczynie znalezione na Ziemi Baffina, które prawdopodobnie 1000 lat temu służyło Wikingom w Nowym Świecie do wytopu przedmiotów z brązu (fot. publikacja).