Rabinal Achí – sztuka teatralna dawnych Majów, która przetrwała wieki

Oryginalny artykuł: Rabinal Achí: la tradicional danza maya que perdura a través de los siglos

Rabinal Achí to połączona z muzyką i tańcami sztuka teatralna dawnych Majów, która jako jedyna kompletna przetrwała w swej oryginalnej formie od czasów prekolumbijskich. Już wiele lat temu została wpisana na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO. Do dnia dzisiejszego, każdego roku pod koniec stycznia, rdzenni mieszkańcy Rabinal (położonego na północ od stolicy Gwatemali), odziani w barwne stroje i maski, wystawiają tę sztukę podczas obchodów ku czci patrona miasta, świętego Pawła. Przez setki lat jej treść była przekazywana jedynie ustnie z pokolenia na pokolenie, gdyż dialogi spisano dopiero w XIX wieku. Rabinal Achí, którego oryginalna nazwa w języku k’iche brzmiała Xajoj Tun („Taniec bębna”) przetłumaczył i rozpowszechnił Francuz Charles Etienne Brasseur de Bourbourg (1814-1874).

Tegoroczne obchody ku czci patrona miasta Rabinal (fot. Prensa Libre: AFP)

Archeolodzy badają Tizacalco położone u stóp wulkanu Teuhtli (Meksyk)

Oryginalny artykuł: El INAH investiga el sitio arqueológico de Tizacalco, al pie del volcán Teuhtli, en la CDMX

Przed tysiącami lat, na południe od dzisiejszego Miasta Meksyk erupcje wulkaniczne sprawiły, że wyrzucane przez nie popioły z upływem czasu przyczyniły się do powstania terenów uprawnych i tym samem zakładania niewielkich osad. Jednym z takich wulkanów był Teuhtli, u stóp którego położone jest stanowisko archeologiczne Tizacalco, gdzie w 2019 roku rozpoczęli badania specjaliści z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH). Prace objęły obszar o powierzchni około 250 000 metrów kwadratowych, a także dawne tarasy rolnicze, które do dziś wykorzystywane są przez mieszkańców San Pedro Atocpan w gminie Milpa Alta.

Stanowisko archeologiczne Tizacalco (fot. INAH)

Czym mogli żywić się Majowie w okresach suszy

Oryginalny artykuł: Research reveals ancient Maya lessons on surviving drought

Świadectwa paleoklimatyczne wskazują na okresy suszy na Półwyspie Jukatan w końcowym okresie klasycznym (lata 800-900) sugerując, że zmiany klimatyczne mogły przyczynić się do upadku i opuszczania miast Majów. Chociaż nie były one jedyną przyczyną, to wiadomo, że w znacznym stopniu utrudniły dostęp do żywności, powodując klęskę głodu i migracje ludności. Podstawą wyżywienia Majów były co prawda kukurydza, fasola i dynia, rośliny wrażliwe na suszę, ale istnieje jeszcze wiele gatunków jadalnych roślin bardziej odpornych na brak wody, na przykład maniok, który był również uprawiany przez Majów. Uczeni Scott Fedick i Louis Santiago (z University of California w Riverside, USA) przeprowadzili nowe badania, aby przekonać się, jakie inne rośliny jadalne można by uprawiać w trudnych do przeżycia okresach suszy. Przygotowali listę 497 gatunków roślin spotykanych na ziemiach Majów i rozważyli ich odporność na suszę, biorąc pod uwagę różne scenariusze: 1) krótkie okresy suszy, 2) susze trwające jeden rok, 3) susze utrzymujące się przez kilka lat. Uwzględniono gatunki udomowione i dziko rosnące, w tym rośliny jednoroczne, byliny, zioła, drzewa.

Maniok jest dość odporny na suszę i był również uprawiany przez Majów
(fot. Thamizhppanthi Maan)

Przywrócono dawny blask artefaktom ze złota i srebra z Grobowca 7 w Monte Albán

Oryginalny artykuł: Recuperan tonalidades y brillo de la colección de orfebrería de la Tumba 7 de Monte Albán

O artystycznych zdolnościach Misteków świadczą wspaniałe artefakty z Grobowca 7 w Monte Albán (stan Oaxaca, Meksyk), odkrytego w 1932 roku przez meksykańskiego archeologa Alfonso Caso. Grobowiec 7 pochodzi z wczesnego okresu klasycznego, ale złożone w nim dary są z okresu postklasycznego, kiedy Monte Albán zostało już opuszczone, a Grobowiec 7 służył jako podziemne sanktuarium związane z kultem przodków, których szczątki (datowane na lata 1200-1400) traktowano jako relikwie i przechowywano w tak zwanych „świętych zawiniątkach”. W ciągu ostatnich siedmiu lat, Sara Eugenia Fernández Mendiola, doświadczona restauratorka z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH), kierowała projektem konserwatorskim, którego celem było dokładne oczyszczenie i  przywrócenie dawnego blasku wykonanym ze złota i srebra przedmiotom znalezionym w Grobowcu 7. 

Jeden ze złotych artefaktów z Grobowca 7 (fot. CNCPC INAH)

W Nikaragui odkryto zaskakujący pochówek

Oryginalny artykuł: Two Bodies, Three Heads: Strange Nicaragua Grave May Signal Headhunter Culture

Podczas wykopalisk na terenie stanowiska archeologicznego El Rayo, położonego na półwyspie Asese na jeziorze Cocibolca (znanego też jako jezioro Nicaragua) w Nikaragui, odkryto niezwykły pochówek. Do dzisiaj nie wiadomo, kto zamieszkiwał te ziemie w czasach prekolumbijskich. W grobie znaleziono jedynie fragmenty dwóch szkieletów, a mianowicie kości nóg bez górnych części ciała oraz trzy czaszki, które pochodziły od innych osób. Ułożenie kości wskazuje, że jedna osoba leżała na plecach, a druga, najprawdopodobniej nastolatek, był zwrócony twarzą do ziemi. Szczątki położone były względem siebie prostopadle, jedne na linii północ-południe, a drugie na linii wschód-zachód.

Szczątki osoby złożonej na plecach (fot. Andrew Califf)

Zastosowanie nowej metody do badania mumii z prowincji San Juan (Argentyna)

Oryginalny artykuł: Descubren los orígenes de momias de San Juan a partir del ADN humano en los piojos

Argentyńska uczona Alejandra Perotti, która prowadzi badania na Uniwersytecie w Reading (Wielka Brytania) wraz z naukowcami z Universidad Nacional de San Juan (Argentyna), Oxford University Museum of Natural History i Bangor University (Wielka Brytania) oraz University of Copenhagen (Dania) zastosowali nową metodę ustalania ludzkiego DNA w oparciu o wszy w dawnych mumiach znalezionych w argentyńskiej prowincji San Juan. W cyklu rozrodczym wszy, samica składa jaja, które dzięki wytwarzanej przez wszy bardzo trwałej substancji podobnej do cementu przyklejają się do korzenia włosa. Nowa metoda pozwala na badanie zarówno ludzkich szkieletów, jak i mumii w sposób mniej inwazyjny i bardziej etyczny, bez konieczności pobierania próbek ze skalistej kości skroniowej lub zębów, czego często zabrania się z przyczyn konserwatorskich. Rezultaty przeprowadzonych prac dostarczyły, między innymi, informacji na temat tras migracyjnych ludzi w Ameryce Południowej. 

Jedna z mumii znalezionych w argentyńskiej prowincji San Juan
(fot. Universidad Nacional de San Juan, Argentyna)

Instrumenty muzyczne z Ameryki Południowej odzwierciedlają relacje populacyjne

Oryginalny artykuł: South American musical instruments reflect population relationships

Muzyka w szczególny sposób wyraża różnorodność kulturową, a badanie instrumentów muzycznych stanowi znaczące narzędzie do poznania natury społeczeństw, rekonstrukcji ich rozwoju historycznego oraz wzajemnych relacji. Ameryka Południowa jest wyjątkowo bogata pod względem dawnych kultur i języków. Grupa uczonych ze Szwajcarii, Niemiec, Chile i Wenezueli przeprowadziła badania, których celem było przeanalizowanie muzycznej różnorodności w Ameryce Południowej z systematycznym przeglądem różnych instrumentów wspominanych zarówno w rejestrach archeologicznych, jak i etnograficznych, skupiając się na wiedzy rdzennej ludności i czasach prekolumbijskich. Najwcześniejsze świadectwa instrumentów muzycznych w Ameryce Południowej pochodzą z wybrzeża Ekwadoru (kultura Las Vegas, około 5000 r. p.n.e.) i z Peru (Chilca, około 3700 r. p.n.e.). Uczeni prześledzili, jak zmieniały się instrumenty muzyczne i które z nich przetrwały do dzisiejszych czasów, a także zwrócili uwagę na ich związek z pokrewieństwami lingwistycznymi grup ludzi, którzy je wykonali. 

Figurka ceramiczna kultury Moche przedstawiająca osobę grającą na fletni Pana
(fot. Gabriel Aguirre-Fernández)

Nowe badania pozwoliły ustalić dokładną datę dotarcia Wikingów do Ameryki

Oryginalny artykuł: Un estudio reveló que los vikingos llegaron a América mucho antes que Cristobal Colón

Wyniki nowych badań przeprowadzonych przez holenderskich, kanadyjskich i niemieckich uczonych, opublikowane w czasopiśmie Nature potwierdzają, że pierwsze spotkanie Wikingów z rdzennymi Amerykanami miało miejsce w XI wieku. Już w 1874 r. Rasmus B. Anderson, profesor z University of Wisconsin oświadczył, że Ameryka nie została odkryta przez Krzysztofa Kolumba i wskazał Wikingów jako prawdziwych odkrywców tych ziem, szczególnie północnej części kontynentu. Jego stwierdzenie opierało się na informacjach historiograficznych i językowych zawartych w dawnych sagach Wikingów, takich jak „Saga o Grenlandczykach” i „Saga o Eryku Czerwonym”, spisanych w XIII i XIV wieku.

Mapka przedstawiająca położenie L'Anse aux Meadows
(źródło ilustracji: Pinterest)