poniedziałek, 30 grudnia 2013

Odkryto inkaskie wodociągi w Sacsayhuaman w Cuzco

Oryginalny artykuł: Archaeologists Uncover 16-Meter Long Inca Canal Outside Cusco. Peruvian Times 23.12.2013.

W kompleksie archeologicznym Sacsayhuaman w Cuzco odkryto inkaski kanał, który najprawdopodobniej doprowadzał wodę używaną w czasie ceremonii religijnych. Dwa miesiące temu, po rozpoczęciu wykopalisk w sektorze Calispuquio, archeolodzy zauważyli wodę przesiąkającą przez glebę. Odkopali w tym miejscu kanał o długości 16 m, szerokości 15 cm i głębokości 1 m. Badacze uważają, że kanał doprowadzał wodę ze źródła w dystrykcie Rinconada na północy do centrum Sacsayhuaman.

Odkryty w Sacsayhuaman w Cuzco kanał wodociągowy o dł. 16 m, szer. 15 cm i głęb. 1 m (fot. Andina)


piątek, 27 grudnia 2013

Prace archeologiczne w Teocaltitán (stan Jalisco, Meksyk)

Oryginalny artykuł: INAH explora antiguo centro ceremonial en Los Altos de Jalisco

Archeolodzy z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) w Meksyku prowadzą wykopaliska na terenie dawnego centrum ceremonialnego Teocaltitán, położonego w odległości 19 kilometrów od miejscowości San Juan de los Lagos. Zachowały się tam co najmniej 23 konstrukcje zbudowane około 1500 lat temu, w okresie od 450 r. n.e. do 900 r. n.e. i rozmieszczone na obszarze 20 hektarów w górnej części wzgórza Teocaltitán, zajmującego aż 60 hektarów i będącego dumą mieszkańców pobliskiego Jalostotitlán.

Centrum ceremonialne Teocaltitán (fot. INAH)
Projektem Archeologicznym Teocaltitán, podjętym z inicjatywy INAH i władz stanu Jalisco, kieruje Marisol Montejano Esquival. Badaczka podkreśla, że miejsce to należy do trendu kulturowego, który został juz dobrze określony w przypadku Bajío (Guanajuato), ośrodków Plazuelas i El Cóporo, a także wykazuje związki z architekturą spotykaną na terenie stanowisk archeologicznych leżących na ziemiach obecnego stanu Zacatecas. W Teocaltitán widoczna jest tradycja kulturowa, zwana Complejo Ixtépete-El Grillo, która rozwinęła się w latach 450-900 n.e., a zatem w tak zwanym okresie epiklasycznym i objęła Doliny Atemajac (Guadalajara), Tequila i Los Altos. W architekturze Teocaltitán można zauważyć zarówno wpływy z Teotihuacan jak i rodzime, charakterystyczne elementy, na przykład budowle na planie kwadratowym, zagłębione dziedzińce, piramidy z zamkniętymi dziedzińcami czy boiska do gry w piłkę.

Fragment boiska do gry w piłkę w Teocaltitán (fot. INAH)

wtorek, 24 grudnia 2013

Miasta Majów: Zaculeu (Gwatemala)

Zaculeu leży w odległości kilku kilometrów od miasta Huehuetenango. Było ono stolicą królestwa Majów Mam i w ich języku nazywało się Chinabajul. Nazwa „Zaculeu” – „Biała Ziemia” pochodzi z języka Majów K’iche’ i została nadana po pokonaniu miasta przez królestwo K’iche’. Zaculeu zostało założone około 400 roku n.e. i swój największy rozkwit przeżywało w okresie klasycznym. Utrzymywało kontakty handlowe z Nebaj i Kaminaljuyú. Początkowo architektura miasta wykazywała silne wpływy Teotihuacán, ale w późnym okresie klasycznym pojawiły się elementy nawiązujące do cech typowych dla miast leżących wokół Zatoki Meksykańskiej.

Widok ogólny Zaculeu
Zaculeu zostało zaatakowane przez Pedro de Alvarado w 1525 roku. Mieszkańcy miasta zaciekle bronili swego terytorium i dopiero Gonzalo de Alvarado y Contreras, który dotarł tam z ponad setką swych hiszpańskich żołnierzy oraz około dwoma tysiącami Tlaxkalan z ziem Płaskowyżu Meksykańskiego, zdołał ostatecznie pokonać ten ufortyfikowany ośrodek Majów.

Część budowli Zaculeu nadal pozostaje porośnięta roślinnością
Budowle Zaculeu zostały odrestaurowane pod koniec lat 40-tych XX wieku przez United Fruit Company. Pracami kierował John M. Dimick, jednak nie zostały one przeprowadzone zgodnie z zasadami przyjętymi w archeologii. Niektóre budowle zostały pokryte warstwą białej wyprawy wapiennej, podczas gdy w czasach Majów były bogato dekorowane i pomalowane na żywe kolory.

Budowla 4 w Zaculeu

sobota, 21 grudnia 2013

Nowe spojrzenie na rdzenne kultury i ich wiedzę

Społeczność międzynarodowa zaczyna patrzeć na rdzenne kultury i ich wiedzę o środowisku z rosnącym zainteresowaniem i szacunkiem. Okazuje się, że wiele możemy się od nich nauczyć, a ich kultura - zarówno materialna jak i duchowa - jest niezwykle bogata i zróżnicowana. 

Zwrot świętych przedmiotów plemionom Hopi i Apaczów

Na początku grudnia Fundacja Annenbergów, która stawia sobie za cel "wspomaganie rozwoju najbardziej skutecznych sposobów dzielenia się pomysłami i wiedzą", ogłosiła zakup i zwrot prawowitym właścicielom 21 przedmiotów należących do plemienia Hopi i 3 należących do plemienia Apaczów. W USA Ustawa o ochronie i repatriacji grobów rdzennych Amerykanów daje plemionom uznanym przez państwo możliwość odzyskania przedmiotów rytualnych i pogrzebowych od agencji federalnych i muzeów, ale nie ma ona zastosowania na arenie międzynarodowej, więc kiedy cenne artefakty pojawiają się w domach aukcyjnych, stosunkowo rzadko udaje się zablokować ich sprzedaż na drodze sądowej. Dlatego prezes fundacji Gregory Annenberg Weingarten postanowił działać na własną rękę i za 530 tys. dolarów kupił wystawione w Paryżu artefakty, żeby móc je następnie zwrócić prawowitym właścicielom - rdzennym Amerykanom. 

Przedmioty Hopi na aukcji w Paryżu. Na pierwszym planie "Tumas Crow Mother" - krucza maska (fot. Reuters)


środa, 18 grudnia 2013

Targowiska w Mezoameryce

Targowiska odgrywały ważną rolę w życiu mieszkańców Mezoameryki. Używane obecnie słowo tianguis pochodzi od tianquiztli w języku nahuatl. Na targowiska przybywały zarówno osoby z danego miasta i okolic, aby sprzedać i nabyć produkty w niewielkich ilościach, jak i kupcy, którzy zaopatrywali się w znaczną ilość towarów, przeznaczonych na dalszą sprzedaż w odległych miastach. Jednymi z najdawniejszych mogły być targowiska w miastach na ziemiach obecnego stanu Oaxaca (Meksyk), które pojawiły się już około 500 roku p.n.e.

Figurka przedstawiająca tragarza z glinianymi dzbanami
(Narodowe Muzeum Antropologii w mieście Meksyk)
Targowiska organizowano najczęściej w określone dni i – jak podaje Diego Durán – zbiegały się one niekiedy ze świętami religijnymi, kiedy to po zakończeniu ceremonii można było spotkać się, podyskutować i dokonać wymiany towarów, gdyż wszystko opierało się w zasadzie właśnie na wymianie, choć niektóre produkty, jak ziarna kakaowca, pasy bawełny, muszle, jadeitowe paciorki czy miedziane dzwoneczki stanowiły rodzaj środków płatniczych.

Makieta targowiska w Tlatelolco
(Narodowe Muzeum Antropologii w mieście Meksyk)

niedziela, 15 grudnia 2013

Most Q'eswachaka w Peru na liście niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości


Umiejętności i obrzędy związane z corocznym odnowieniem wiszącego mostu Q'eswachaka w Peru zostały wpisane przez UNESCO na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Lista UNESCO zawiera "elementy niematerialnego dziedzictwa kulturowego, które zdaniem społeczności międzynarodowej i państw członkowskich wymagają pilnego podjęcia kroków w celu utrzymania ich przy życiu". Obejmuje ona tradycyjne formy sztuki i rozrywki, zwyczaje społeczne i tradycyjne rzemiosła, które pokazują różnorodność kulturową i ludzką kreatywność.

Remont mostu wiszącego Q'eswachaka nad rzeką Apurimac jest co roku wykonywany przez posługujące się językiem quechua wiejskie społeczności Huinchiri, Chaupibanda, Choccayhua i Ccollana Quehue, które razem tworzą gminę Quehue w prowincji Canas w regionie Cusco na południowym wschodzie Peru. Od czasów prekolumbijskich zadanie to pełniło dwie ważne funkcje: jednoczyło okoliczne społeczności we wspólnym wysiłku oraz umożliwiało transport i komunikację ponad dzielącą je rzeką Apurímac. Jednoczący charakter i symbolika tej odnowy dla miejscowych społeczności przetrwały do dnia dzisiejszego, co stanowi jasny przykład ciągłości istniejącej tradycji kulturowej, stanowiącej istotny element tożsamości kulturowej ludności Quehue.

Wiszący most Q'eswachaka o dł. 28 m i szer. 1,2 m jest odnawiany co roku w czerwcu przez okolicznych mieszkańców (fot. Andina) 

czwartek, 12 grudnia 2013

Bitwa o posągi z San Agustín

Oryginalny artykuł: Whose Statues?

Park Archeologiczny San Agustín położony jest na ziemiach południowej Kolumbii. Znajdujące się tam kamienne posągi należą do najbardziej tajemniczych zabytków Ameryki Prekolumbijskiej. Do chwili obecnej odkryto czterdzieści kopców grobowych, zawierających 600 posągów z wizerunkami mitycznych zwierząt, bóstw i wodzów, co sprawiło, że San Agustín stało się największym kompleksem megalitycznych posągów w Ameryce Południowej. Podobnie jak wiele innych stanowisk archeologicznych było w przeszłości plądrowane i rabowane. Niemiecki badacz, Konrad Preuss, który kierował pierwszymi wykopaliskami europejskich archeologów, przewiózł 35 posągów do swego kraju i podarował muzeum w Berlinie, gdzie znajdują się do dziś. Wydarzenie to wpłynęło na postawę lokalnej społeczności, utrzymującej się z turystyki. Mieszkańcy stali się bowiem bardzo podejrzliwi, gdy dowiedzieli się o planach przewiezienia 20 posągów do Muzeum Narodowego w Bogocie, gdzie przygotowywano specjalną, trzymiesięczną wystawę upamiętniającą setną rocznicę odkrycia San Agustín przez Konrada Preussa.

Kamienne posągi w San Agustín (fot. Wikimedia Commons)

poniedziałek, 9 grudnia 2013

Miasta Majów: Oxtankah (stan Quintana Roo, Meksyk)

Oxtankah położone jest w odległości kilkunastu kilometrów od Chetumal. Pierwsze badania na terenie tego stanowiska prowadził meksykański archeolog Alberto Escalona Ramos i to on w latach 30-tych XX wieku nadał mu obecną nazwę. Oxtankah zamieszkiwane było przez Majów już we wczesnym okresie klasycznym (300 – 600 n.e.), kiedy to osiągnęło szczyt rozwoju społeczno-kulturalnego, rozciągając swe terytorium aż po wyspę Tamalcab.  Około 600 r. n.e. Oxtankah zostało częściowo opuszczone, ale po jakimś czasie ponownie zasiedlone. Ostatecznie przetrwało aż do momentu przybycia Hiszpanów.

Budowla w Grupie Kanjobal, w Oxtankah
Na terenie Oxtankah zachowało się ponad sto najróżniejszych budowli, wzniesionych wokół dziedzińców i placów. Archeolodzy nadali większości placów nazwy zwierząt, a zatem mamy tutaj Plac Węży, Pszczół, Żółwi, Nietoperzy, Iguan, Jeleni, Manatów, Dzików, Pancerników i Tukanów. Do chwili obecnej udostępnione są dla zwiedzających jedynie Plac Pszczół i Plac Kolumn.

Budowla X na Placu Kolumn

piątek, 6 grudnia 2013

Czy Polinezyjczycy ubiegli Kolumba i Wikingów?

Historia ponownego odkrycia Ameryki komplikuje się coraz bardziej. Już w latach 60-ych XX wieku, kiedy archeolodzy odkryli XI-wieczne stanowisko L'Anse aux Meadows na Nowej Fundlandii u wybrzeży Kanady, okazało się, że Wikingowie pobili Kolumba o dobre 500 lat. Teraz okazuje się, że Europejczyków ubiegli Polinezyjczycy, bo coraz więcej dowodów wskazuje na to, że docierali oni do Ameryki być może nawet tysiąc lat przed Kolumbem.


Polinezja: 1. Hawaje (obecnie USA), 2. Nowa Zelandia, 3. Rapa Nui, czyli Wyspa Wielkanocna (Chile), 4. Fidżi i Samoa, 5. Haiti (Polinezja Francuska)


środa, 4 grudnia 2013

Tajemniczy tunel pod Piramidą Quetzalcoatla w Teotihuacan

Oryginalny artykuł: Teotihuacanos recrearon inframundo bajo La Piramide de la Serpiente Emplumada

W 2009 roku meksykańscy badacze z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) rozpoczęli prace wykopaliskowe na terenie Teotihuacan, w ramach Projektu Tlalocán, którym kieruje Sergio Gómez Chávez. Celem projektu jest eksploracja tunelu biegnącego pod Piramidą Quetzalcoatla (Pierzastego Węża), wzniesioną w kompleksie architektonicznym zwanym  Ciudadela (Cytadela).

Quetzalcoatl (Pierzasty Wąż) - jedna z rzeźb zdobiących fasadę Piramidy Quetzalcoatla w Teotihuacan (Muzeum na terenie stanowiska archeologicznego Teotihuacan)
Tunel mieści się na głębokości 28 metrów i ma długość 103 metrów. Uczeni uważają, że na końcu tunelu znajduje się komnata mogąca kryć szczególnie bogate dary ofiarne bądź grobowiec jednego lub nawet kilku władców. Dotarcie do tej tajemniczej komnaty ma stanowić ukoronowanie projektu, którego zakończenie jest planowane na początek 2014 roku. W pracach wykopaliskowych wykorzystywany jest georadar i dwa roboty: Tlaloque I i Tláloc II.

Robot Tláloc II. w tunelu (fot. Mauricio Marat / INAH)

wtorek, 3 grudnia 2013

Dlaczego europejskie choroby zdziesiątkowały rdzennych Amerykanów

Ocenia się, że po lądowaniu Kolumba w Nowym Świecie 12 października 1492, co roku więcej rdzennych Amerykanów ginęło od chorób zakaźnych przywiezionych przez europejskich osadników niż się rodziło. Padali ofiarami kolejnych epidemii ospy, odry, grypy, dżumy, błonicy, tyfusu, cholery, szkarlatyny, ospy wietrznej, żółtej febry i krztuśca. Jak wielu zginęło, nigdy się nie dowiemy, ale szacuje się, że w samej Ameryce Północnej w czasach Kolumba było to od 2 do 18 milionów. Pod koniec XIX wieku liczebność rdzennej ludności skurczyła się do około 530 tys.

Rdzenni Amerykanie chorujący na ospę wietrzną. Kodeks Florentyński, spisany w latach 1540-1577 przez franciszkanina Bernardino de Sahaguna i azteckich skrybów w trzech językach: nahuatl, łacińskim i kastylijskim (rys. Wikimedia Commons)

niedziela, 1 grudnia 2013

Nowe fotografie kadzielnic

Fotogaleria "Kadzielnice" została powiększona o 155 nowych zdjęć. Obecnie znajduje się tam 270 fotografii przedstawiających nie tylko kadzielnice z Teotihuacan, z ziem Majów i Azteków, ale również kadzielnice Misteków, Zapoteków, Tolteków czy Tarasków.


   
Kadzielnice z Mezoameryki
(Narodowe Muzeum Antropologii w mieście Meksyk)

sobota, 30 listopada 2013

Sarkofagi kultury Chachapoyas

Oryginalny artykuł: Rachel Chase. Archaeologists discover Chachapoyas sarcophagi in Amazonas, Peru. Peru This Week 28.11.2013.

W peruwiańskim regionie Amazonas archeolodzy odkryli 35 sarkofagów należących do kultury Chachapoyas (z jęz. quechua sacha poya - 'ludzie chmur'). Odkrycia dokonano w lipcu przy pomocy specjalnej kamery, ale dopiero we wrześniu badaczom udało się dostać na miejsce, żeby potwierdzić znalezisko i stwierdzić, że sarkofagi mają średnio zaledwie 70 cm wysokości. Z tego też powodu badacze uważają, że być może był to cmentarz, na którym chowano tylko dzieci. Jest on wyjątkowy także z powodu faktu, że sarkofagi są zwrócone na zachód, co jest nietypowe dla cmentarzy kultury Chachapoyas. 

Sarkofagi z regionu Amazonas mają wysokość średnio 70 cm i są skierowane na zachód (fot. Peru21)

czwartek, 28 listopada 2013

Odzyskanie majańskiego panelu z La Corona (Gwatemala)

Oryginalny artykuł:  Recuperan panel arqueologico maya

Dzisiaj, 28 listopada, Ministerstwo Kultury i Sportu w Gwatemali zaprezentowało rzeźbiony panel Majów, pochodzący z okresu klasycznego (250 – 900 n.e.), odzyskany i przewieziony z San Francisco (USA). Panel pochodzi z Nizin Majów, ze stanowiska archeologicznego La Corona (Petén, Gwatemala). Wyrzeźbiona inskrypcja obejmuje dwie kolumny po trzy bloki glificzne każda.

Odzyskany panel z La Corona (fot. Ministerstwo Kultury i Sportu, Gwatemala)

środa, 27 listopada 2013

Miasta Majów: Joya de Cerén (Salwador)

Stanowisko archeologiczne Joya de Cerén znajduje się w odległości 35 kilometrów na zachód od San Salvador. Miejsce to odkryto w 1976 roku zupełnie przypadkowo, podczas budowy silosów do magazynowania ziarna. Pierwsze prace wykopaliskowe podjęto jednak dopiero dwa lata później. Odkopanie ruin Joya de Cerén, pokrytych grubą warstwą lawy wulkanicznej, stało się dla archeologów nie lada wyzwaniem, ale z drugiej strony stanowiło prawdziwy klejnot. Stąd też wzięła się współczesna nazwa miasta gdyż „joya” znaczy właśnie „klejnot”. „Cerén” natomiast jest nazwiskiem właścicieli hacjendy, na terenie której znajdowały się ruiny.

Jedna z budowli w Joya de Cerén
Joya de Cerén powstała w okresie preklasycznym jako niewielka wioska na brzegu rzeki Nexapa, zwanej obecnie Río Sucio. Być może była w jakimś stopniu uzależniona od znacznie silniejszego sąsiada – miasta San Andrés, z którym dokonywała wymiany towarów. Około 600 roku n.e. spokojne życie mieszkańców zostało jednak zakłócone erupcją wulkanu Loma Caldera, wznoszącego się w odległości jednego kilometra. Zdaniem wulkanologów, szczególnie Dana Millera, kiedy wypływająca z krateru gorąca lawa napotkała na swej drodze zimne wody rzek, nastąpiła eksplozja, a mieszanina popiołu wulkanicznego i gorącej pary o temperaturze około 100 stopni Celsjusza dotarła w kilka minut do miasta, które pogrążyło się w ciemności. Budowle i pola uprawne pokryła warstwa popiołu o grubości około 20-30 centymetrów. Później nastąpiło jeszcze kolejno trzynaście faz erupcji, grzebiąc ostatecznie Joya de Cerén pod warstwą popiołu i lawy o grubości 4 – 6 metrów.

Pozostałości dawnego domostwa w Joya de Cerén

poniedziałek, 25 listopada 2013

Podwójny rodowód rdzennych Amerykanów


Badania genetyczne syberyjskiego szkieletu sprzed 24 tysięcy lat dostarczyły kluczowej informacji na temat pochodzenia rdzennych Amerykanów. Prehistoryczny Syberyjczyk okazał się genetycznym przodkiem współczesnych mieszkańców zachodniej Eurazji oraz bliskim krewnym współczesnych rdzennych Amerykanów. To zaskakujące odkrycie niesie ze sobą poważne konsekwencje dla zrozumienia, skąd wywodzą się przodkowie rdzennych Amerykanów, a także jak kształtował się genetyczny krajobraz Eurazji 24 tysiące lat temu. Raport międzynarodowego zespołu pod kierownictwem Centrum GeoGenetyki przy Duńskim Muzeum Historii Naturalnej (Uniwersytet Kopenhaski) ukazał się w internetowym wydaniu Nature

Szczątki chłopca z Malty w południowo-środkowej Syberii sprzed 24 tys. lat (fot. Państwowe Muzeum Ermitażu w Sankt Petersburgu)

niedziela, 24 listopada 2013

Dziewczynka złożona w ofierze 1500 lat temu w Yautan w Peru

Oryginalny artykuł: Archaeologists Uncover Remains of Girl Sacrificed Some 1,500 Years Ago. Peruvian Times 22.11.2013.

Archeolodzy odkryli szczątki dziewczynki, który najprawdopodobniej została złożona w ofierze około 1500 lat temu. Być może została złożona w ofierze bogom morza, jako próba ochrony przed zmianami klimatycznymi spowodowanymi przez prąd morski El Niño. Grobowiec i szczątki dziewczynki zostały znalezione  w rejonie Yautan, 40 km w głąb lądu od miasta Casma w regionie Ancash w Peru przez grupę archeologów i studentów z Uniwersytetu im. Santiago Antunez de Mayolo w Huaraz.

Szczątki dziewczynki złożonej w ofierze 1500 lat temu w Yautan w Peru (fot. Peruvian Times)

Mochica składali ofiary z jeńców wojennych

Oryginalny artykuł: Dan Vergano. New Clues About Human Sacrifices at Ancient Peruvian Temple. National Geographic 19.11.2013.

W świątyni kultury Mochica w Peru składano w ofierze jeńców wojennych pochodzących z odległych prowincji, jak wynika z analizy kości i zębów z tego stanowiska. Szczątki ludzkie - okaleczone, rozczłonkowane i zagrzebane w dołach - mogą także wyjaśnić walki terytorialne między ośrodkami Mochica na wybrzeżu Peru około 100-850 n.e. 

Zdaniem Johna Verano z Tulane University w Nowym Orleanie, jednego z autorów raportu, który wkrótce ukaże się w Journal of Archaeological Science, debata akademicka dotychczas koncentrowała się wokół pytania, czy są to przykłady rytualnego uśmiercania członków elity, czy jeńców wojennych. Analiza chemiczna kości wskazuje na to, że w ostatnim okresie imperium Mochica ofiary pochodziły z odległych rejonów, więc najpewniej byli to jeńcy wojenni. 

Mochica składali ofiary z jeńców wojennych (fot. John Verano)

czwartek, 21 listopada 2013

Świątynia boga Mictlantecuhtli w Tehuacán

Oryginalny artykuł: Investigan templo dedicado al dios del inframundo en Tehuacan, Puebla

Meksykańscy archeolodzy z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH), prowadzący prace na terenie prekolumbijskiego stanowiska Tehuacán (stan Puebla, Meksyk), odkryli pochodzącą z połowy XIV wieku n.e. budowlę, która mogła stanowić miejsce kultu boga świata podziemnego Mictlantecuhtli. Odkrycie to jest szczególnie ważne, gdyż jest to jedyna świątynia dedykowana bóstwu śmierci.

Mictlantecuhtli - bóg świata podziemnego
(Muzeum Templo Mayor w mieście Meksyk)
Archeolog Ramon López Valenzuela, odpowiedzialny za prace wykopaliskowe w Tehuacán podaje, że prace przy budowli zostały rozpoczęte w 2012 roku, kiedy to w kompleksie ceremonialnym natrafiono na ślady muru sięgającego na głębokość jednego metra pod poziomem placu. Postanowiono kontynuować wykopaliska i wówczas archeolodzy znaleźli dwie małe, przylegające do siebie świątynie: wschodnią z sześcioma stopniami i zachodnią z trzema stopniami.

Świątynia CzaszekTehuacán (fot. INAH)

Ruiny Incahuasi (Peru) otwarte dla zwiedzających

Oryginalny artykuł: Ruinas Incahuasi: la casa del Inca abre sus puertas a los visitantes

W niedzielę 17 listopada zostało uroczyście otwarte dla zwiedzających stanowisko archeologiczne Incahuasi (Peru). Przy dźwiękach bębnów i fujarek odtworzono sceny ceremonii, podczas której Inkowie składali dary dla boga słońca w podziękowaniu za zwycięstwo w Dolinie Cañete, kiedy to Inka Túpac Yupanqui wraz z poddanymi witali zwycięskie wojska po trwającej aż cztery lata wojnie z ludem Huarcos. Kompleks archeologiczny Incahuasi leży w dystrykcie Lunahuaná, pomiędzy Cañete a Yauyos. W ostatnim okresie swych dziejów zamieszkiwali je Inkowie i ich wojska. Służyła też jako baza podczas wojny przeciwko Huarcos, którzy stawiali opór inkaskiej inwazji.

Okrągłe kolumny w jednej z budowli Incahuasi (fot. Lizardo Tavera)

wtorek, 19 listopada 2013

Psy w Ameryce

"Dawno, dawno temu ziemia była zamieszkana przez ludzi innych niż ci stworzeni przez boga-słońce. Byli oni bardzo źli i walczyli między sobą cały czas.

Kiedy bóg-słońce to zobaczył, postanowił unicestwić złych ludzi i stworzyć nowych na ich miejsce. Aby zniszczyć złych ludzi, bóg-słońce zesłał deszcz rzęsisty i długotrwały, strumienie się otworzyły, a ocean wylał. Potop zmiótł całą ludzkość.

Wtedy bóg-słońce postanowił stworzyć nowych ludzi. Najpierw uczynił mężczyznę, potem kobietę, a na koniec psa, aby dotrzymywał im towarzystwa. Potem stworzył lamę i nandu na pożywienie dla pary, którą właśnie powołał do życia."

Legenda ludu Tehuelcze z Ameryki Południowej

Ceramika z Colima przestawiająca psy. Muzeum Rufino Tamayo w mieście Oaxaca w Meksyku (fot. Boguchwała Tuszyńska)

niedziela, 17 listopada 2013

Odkryto rysunki naskalne w jaskini na płaskowyżu Cerrado w Brazylii

Oryginalny artykuł: Conservation experts discover ancient cave art in Brazilian forest. Past Horizons 8.11.2013. 

Podczas zbierania danych środowiskowych na temat lasów w brazylijskich ekoregionach Pantanal i Cerrado zespół badaczy z Wildlife Conservation Society (Towarzystwa Ochrony Przyrody) i lokalnej organizacji pozarządowej Instituto Quinta do Sol odkryli prehistoryczne malowidła jaskiniowe wykonane przez społeczność myśliwych-zbieraczy tysiące lat temu. Wyniki badań zostały opublikowane przez archeologów Rodrigo Luis Simas de Aguiar i Keny Marques Lima w czasopiśmie Revista Clio Arqueológica. Zdaniem autorów różnorodność rysunków znacząco wzbogaca naszą wiedzę na temat sztuki naskalnej z płaskowyżu Cerrado. 

Duży kot i jego ofiara (fot. Wildlife Convervation Society)

sobota, 16 listopada 2013

Malowidła Majów w Pałacu Chilonche (Gwatemala)

Oryginalny artykuł: Hallazgos en Chilonche revelan importancia artistica

Dr Cristina Vidal Lorenzo, kierująca Projektem Archeologicznym La Blanca, poinformowała wczoraj o pierwszych odkryciach w majańskim Pałacu Chilonche. Projekt Archeologiczny La Blanca prowadzony jest przez Universidad de Valencia (Hiszpania) i Universidad de San Carlos (Gwatemala) przy wsparciu Ministerstwa Kultury i Sportu. Jak podaje Cristina Vidal, odkrycie majańskich malowideł jest nadzwyczajne, gdyż dostarcza nie tylko danych historycznych, ale także informacji odnośnie stosowanej przez Majów techniki malarskiej. Jest też wyjątkowe z artystycznego punktu widzenia, wyróżniając się paletą barw i plastycznością postaci. Komnata została zapieczętowana już przez samych Majów i dzięki temu malowidła zachowały się w tak dobrym stanie.

Malowidła w Pałacu Chilonche (fot. Projekt Archeologiczny La Blanca)

Najstarsze ślady papryki 2000 lat temu w Meksyku

Oryginalny artykuł: Early uses of chili peppers in Mexico. Phys.org 13.11.2013.

Papryka mogła być stosowana w Meksyku do produkcji pikantnych napojów już tysiące lat temu, na co wskazują najnowsze badania Terry'ego Powisa z Kennesaw State University oraz jego współpracowników z innych instytucji. Odnaleźli oni ślady papryki w ceramice ze stanowiska w południowym Meksyku. Niektóre z tych naczyń liczą sobie ponad 2000 lat (400 pne-300 ne).

Naczynia kuchenne, w których znaleziono ślady papryki (fot. Roberto Lopez i Emiliano Gallaga Murrieta)

piątek, 15 listopada 2013

Odkrycie grobowca w La Colinita, Kolumbia

Oryginalny artykuł: Antigua tumba de aburraes en La Colinita

Dwa tygodnie temu, podczas prac prowadzonych na terenie dzielnicy La Colinita de Guayabal w Medellín (Kolumbia), robotnicy byli zaskoczeni, gdy natrafili na grobowiec sprzed ponad 500 lat. O swoim znalezisku powiadomili niezwłocznie archeologa Pabla Aristizábal z Uniwersytetu w Paryżu. Przekazał on, że grobowiec pochodzi z czasów Aburráes, indiańskiego plemienia, które zamieszkiwało te ziemie w latach od 900 r. n.e. aż do przybycia Hiszpanów. Przeprowadzone badania pozwoliły stwierdzić, że w grobowcu złożono osobę o wysokim statusie społecznym, o czym świadczą dekoracje wewnątrz komnaty grobowej oraz towarzyszące zmarłemu przedmioty, w tym przybory tkackie, dwie ozdoby nosa wykonane ze złota oraz ceramika. Analiza przeprowadzona metodą węgla radioaktywnego C14 pozwoli ustalić dokładny wiek osoby w momencie śmierci. Pochówek zachował się w bardzo dobrym stanie, gdyż znajdował się pod powierzchnią ulicy i wzniesionego tam domu, stanowiących wspaniałą ochronę.

Komnata grobowa i znalezione w niej przedmioty (fot. Esetban Vanegas, El Colombiano)

środa, 13 listopada 2013

Miasta Majów: Dzibilchaltún (stan Jukatan, Meksyk)

Położone na północy Jukatanu Dzibilchaltún było jednym z ważniejszych miast w tym rejonie. Pierwsze wykopaliska, w latach 1956-65, podjęli uczeni z Middle American Research Institute w Tulane, przy finansowym wsparciu National Geographic Society. Natomiast od roku 1993 prace prowadzili archeolodzy meksykańscy.

Widok na Plac CentralnyDzibilchaltún 
Dzibilchaltún należy do najdłużej zamieszkiwanych majańskich miast, od V wieku p.n.e. aż do czasów kolonialnych, choć jego największy rozkwit przypadł na lata 600-1000 n.e. Na terenie Dzibilchaltún zachowało się dwanaście dróg sacbé o długości od 25 metrów do 1 kilometra. Sacbé 1 prowadzi do tak zwanej Świątyni Siedmiu Lalek. Cały kompleks obejmuje jednak aż osiem budowli, z których pięć powstało wokół wewnętrznego dziedzińca. W centrum wznosi się ołtarz z gładką stelą.

Sacbé 1 prowadząca do Świątyni Siedmiu Lalek

sobota, 9 listopada 2013

Szczątki psów sprzed 1000 lat znalezione w Peru

Oryginalny artykuł: Arqueologos hallaron decenas de fosiles de perros en el Parque de las Leyendas

Na terenie kompleksu archeologicznego Maranga, położonego w Parku Legend (Parque de las Leyendas) w Limie, peruwiańscy badacze odkryli szczątki ponad stu psów,  pochodzące przypuszczalnie sprzed około tysiąca lat. Sam park w Limie obejmuje ogrody zoologiczny i botaniczny, a także pozostałości z czasów prekolumbijskich. Wykopaliska prowadzono w Huaca 33 w celu usunięcia złóż kamieni pokrywających centralną budowlę.

Szkielety psów znalezione na terenie Parque de las Leyendas w Limie (fot. El Comercio, Peru)

piątek, 8 listopada 2013

Czy Kolumb przywiózł z Ameryki syfilis?

Oryginalny artykuł: Katherine Wright The Wellcome Trust 2013 winning entry: where did syphilis come from?. The Guardian 27.10.2013.

Pod koniec XV wieku w Europie wybuchła nowa makabryczna choroba, która rozprzestrzeniała się z przerażającą szybkością. W ciągu 5 lat od zauważenia pierwszych przypadków wśród najemnej armii francuskiego króla Karola VIII wynajętej do podboju Neapolu, choroba objęła całą Europę i północną Afrykę. Pierwszym objawem było owrzodzenie w okolicach narządów rodnych. Potem choroba stopniowo obejmowała inne części ciała. Chorzy obserwowali, jak ich ciała ulegają zniekształceniu i rozkładowi, podczas gdy ich umysły popadały w szaleństwo. aż w końcu umierali.

Niektórzy nazywali ją chorobą francuską, dla Francuzów była to choroba neapolitańska, Rosjanie winili Polaków. Wreszcie w 1530 roku włoski lekarz napisał poemat o młodym pasterzu imieniem Syfilis, który tak rozgniewał Apollona, że bóg ukarał go oszpecającą chorobą i to właśnie ta fikcyjna postać ostatecznie dała swoje imię chorobie - syfilis (po polsku także kiła).

Najstarsza znana ilustracja medyczna pokazująca chorych na syfilis. Wiedeń ok. 1496 lub 1498 (rys. Bartholomäus Steber / Wikimedia Commons)

środa, 6 listopada 2013

Fotogaleria: Prekolumbijskie modele budowli

Spośród wielu wspaniałych artefaktów odnalezionych podczas prac archeologicznych na terenie Ameryki prekolumbijskiej, bardzo interesujące wydają się niewielkie modele najróżniejszych budowli. Dzięki nim możemy obecnie zobaczyć jak wyglądały niegdyś dawne świątynie, co jest szczególnie cenne biorąc pod uwagę fakt, że większość z nich uległa niemal całkowitemu zniszczeniu. Jednocześnie takie modele służą pomocą przy rekonstrukcji prekolumbijskich budowli. Na zamieszczonych poniżej 40 fotografiach można zobaczyć przykłady różniących się stylem modeli, pochodzących z kilku rejonów prekolumbijskiego Meksyku i Peru.

kliknij na zdjęcie aby powiększyć/click on photo to enlarge

Bardzo ciekawe modele świątyń oraz domów wraz z ich mieszkańcami, przedstawionymi podczas ceremonii i wspólnych zabaw, zostały odnalezione przez archeologów na terenie obecnego stanu Nayarit (Meksyk), gdzie w latach 200 p.n.e. – 600 n.e. kwitła kultura zwana Tumbas de Tiro. 

Museo Nacional de Antropología (miasto Meksyk)

      

Museo Anahuacalli (miasto Meksyk)

   

Museo Amparo (Puebla, Meksyk)

  

Museo de las piezas prehispánicas “Rufino Tamayo” (miasto Oaxaca, Meksyk)

 

Museo Dolores Olmedo (miasto Meksyk)

 


Tradycja wykonywania glinianych lub kamiennych modeli najróżniejszych budowli o charakterze rytualnym była szeroko rozpowszechniona u Mexików. Zachowane modele przedstawiają podstawy piramidalne ze schodami prowadzącymi do świątyń zwanych teocalli. Świątynie te mają niekiedy dość wypracowane zwieńczenia dachów bądź ozdobione są wizerunkami bóstw. 

Museo Nacional de Antropología (miasto Meksyk)

       
     
  

Museo de América (Madryt, Hiszpania)

   

Museo Arqueológico de Xochimilco (miasto Meksyk)

  

Museo de sitio de Tlatelolco (miasto Meksyk)

 

Miniaturowe świątynie były również typowe dla stylu Mezcala. Takie niewielkie kamienne przedmioty, obejmujące zarówno modele budowli, jak i figurki czy maski były wykonywane w północnej części obecnego stanu Guerrero (Meksyk). Najstarsze datowane są na lata 500-200 p.n.e., choć wyrabiano je nadal w okresie postklasycznym. Przedmioty w stylu Mezcala były wysoko cenione i archeolodzy znaleźli je nawet w depozytach ofiarnych w Templo Mayor w Tenochtitlán

Museo Amparo (Puebla, Meksyk)

     

Museo de las piezas prehispánicas “Rufino Tamayo” (miasto Oaxaca, Meksyk)

  

Museo Nacional de Antropología (miasto Meksyk)

   

Museo Regional de Cholula (Cholula, Meksyk)

 

Fundación Televisa



Modele budowli znaleziono także na innych obszarach Mezoameryki. Dwie zamieszczone poniżej fotografie przedstawiają modele świątyń pochodzące z miasta Tolteków – Tula (stan Hidalgo, Meksyk). Pierwszy model znajduje się w Museo Nacional de Antropología (miasto Meksyk), a drugi - w Museo Arqueológico de Tula (stan Hidalgo, Meksyk):

  

Model budowli z siedzącą wewnątrz papugą arą został znaleziony w mieście Zapoteków – Monte Albán (stan Oaxaca, Meksyk) (Museo Nacional de Antropología, miasto Meksyk):

 

Modele pochodzące z ziem obecnego stanu Colima (Meksyk) (Museo Nacional de Antropología, miasto Meksyk):

  

Kamienny model budowli w Museo del sitio de Xochicalco (Meksyk):


Model świątyni w Museo Regional de Cholula (Cholula, Meksyk)



Z czasów prekolumbijskich zachowały się również modele boiska do gry w piłkę. Pierwsza fotografia przedstawia model boiska z Tenochtitlán, znaleziony w depozycie ofiarnym w Wielkiej Świątyni – Templo Mayor i znajdujący się obecnie w kolekcji Museo del Sitio del Templo Mayor (miasto Meksyk). Na drugim zdjęciu mamy natomiast model boiska wraz z graczami i widzami. Model ten pochodzi z późnego okresu preklasycznego, z rejonu obecnego stanu Nayarit (Meksyk) i przechowywany jest w Museo de las piezas prehispánicas “Rufino Tamayo” (miasto Oaxaca, Meksyk).

  

Modele budowli, choć niekiedy w nieco innej formie, zostały odnalezione przez archeologów również na terenie Peru. Przedstawiciele kultury Chimu, zamieszkujący w latach 1100 – 1400 n.e. północne i północno-centralne wybrzeże Peru, wyrabiali naczynia ceramiczne w formie najróżniejszych budowli. Na zamieszczonych poniżej fotografiach możemy zobaczyć kolejno naczynia w formie: piramidy schodkowej, domu, a także okrągłych piramid zwieńczonych świątynią, wizerunkiem jaguara czy też postacią kapłana podczas odprawiania rytuału. Wszystkie modele znajdują się w kolekcji Museo de América (Madryt, Hiszpania).

      

Północne wybrzeże Peru było w latach 100 p.n.e. – 700 n.e. zamieszkiwane przez kulturę Moche, która również pozostawiła po sobie modele dawnych budowli. Pierwsza fotografia przedstawia świątynię z postaciami stojącymi wokół osoby siedzącej wewnątrz budowli. W przypadku kultury Moche częściej spotykamy naczynia ceramiczne, które co prawda nie stanowią makiet budowli, ale nawiązują do elementów świętego krajobrazu, ukazując postacie – przypuszczalnie szamanów – w otoczeniu gór. Wszystkie artefakty znajdują się w zbiorach Museo de América (Madryt, Hiszpania).