Most Q'eswachaka w Peru na liście niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości

Oryginalny artykuł: Peru's Q’eswachaka bridge renewal listed as UN's intangible cultural heritage. Andina 5.12.2013.

Umiejętności i obrzędy związane z corocznym odnowieniem wiszącego mostu Q'eswachaka w Peru zostały wpisane przez UNESCO na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Lista UNESCO zawiera "elementy niematerialnego dziedzictwa kulturowego, które zdaniem społeczności międzynarodowej i państw członkowskich wymagają pilnego podjęcia kroków w celu utrzymania ich przy życiu". Obejmuje ona tradycyjne formy sztuki i rozrywki, zwyczaje społeczne i tradycyjne rzemiosła, które pokazują różnorodność kulturową i ludzką kreatywność.

Remont mostu wiszącego Q'eswachaka nad rzeką Apurimac jest co roku wykonywany przez posługujące się językiem quechua wiejskie społeczności Huinchiri, Chaupibanda, Choccayhua i Ccollana Quehue, które razem tworzą gminę Quehue w prowincji Canas w regionie Cusco na południowym wschodzie Peru. Od czasów prekolumbijskich zadanie to pełniło dwie ważne funkcje: jednoczyło okoliczne społeczności we wspólnym wysiłku oraz umożliwiało transport i komunikację ponad dzielącą je rzeką Apurímac. Jednoczący charakter i symbolika tej odnowy dla miejscowych społeczności przetrwały do dnia dzisiejszego, co stanowi jasny przykład ciągłości istniejącej tradycji kulturowej, stanowiącej istotny element tożsamości kulturowej ludności Quehue.

Wiszący most Q'eswachaka o dł. 28 m i szer. 1,2 m jest odnawiany co roku w czerwcu przez okolicznych mieszkańców (fot. Andina) 

Historia mostu Q'eswachaka sięga czasów inkaskich, kiedy stanowił jeden z elementów imperialnego systemu dróg, którymi szybko i bezpiecznie transportowano ludzi, bydło i towary ponad górskimi rzekami i kanionami. 

Do budowy mostów Inkowie używali naturalnych włókien z miejscowej roślinności. Włókna były skręcane tworząc mocną linę i wzmacniane drewnem, które tworzyło równą powierzchnię do chodzenia. Końce mostu były zamocowane do kamiennych kotwic po obu stronach kanionu przy pomocy grubych lin utkanych z traw i łączących oba pylony. Dwie dodatkowe liny tworzyły barierki. Liny, które tworzyły powierzchnię nośną, były wzmacniane plecionką z gałęzi. 

Te złożone konstrukcje były na tyle mocne, że Hiszpanie mogli po nich jeździć konno (rdzenni Amerykanie nie mieli koni i nie używali koła do transportu w okresie prekolumbijskim). A były tak wytrzymałe dzięki temu, że co roku każda lina była wymieniana przez miejscową ludność w ramach obowiązkowego systemu świadczenia pracy zwanego mita, wprowadzonego przez imperium Inków i kontynuowanego w czasach kolonialnych.  

Obecnie dla miejscowej społeczności most Q'eswachaka jest wyrazem ich więzi z naturą, tradycją i historią, a jego corocznej odbudowie towarzyszą rytuały i ceremonie. Cały proces zaczyna się od rodzinnego wycinania i skręcania słomy, z której robi się cienkie liny o długości około 70 m. Następnie dwaj budowniczowie mostu kierują procesem skręcania ich razem, aby powstały średniej grubości liny, które następnie są splatane w 6 grubych lin. Kiedy są gotowe, mężczyźni przywiązują je mocno do kamiennych kotwic. Następnie rzemieślnicy tkają pozostałą konstrukcję mostu zaczynając z obu końców. Po zakończeniu pracy rozpoczyna się uroczysty festiwal. Umiejętności potrzebne do budowy mostu są przekazywane w rodzinach z pokolenia na pokolenie. 

(fot. Janie i Ric Finch / Wikimedia Commons)

Zobacz także film o inkaskich mostach (10 min, hiszp. z napisami po ang.)