Miasta Majów: Oxtankah (stan Quintana Roo, Meksyk)

Oxtankah położone jest w odległości kilkunastu kilometrów od Chetumal. Pierwsze badania na terenie tego stanowiska prowadził meksykański archeolog Alberto Escalona Ramos i to on w latach 30-tych XX wieku nadał mu obecną nazwę. Oxtankah zamieszkiwane było przez Majów już we wczesnym okresie klasycznym (300 – 600 n.e.), kiedy to osiągnęło szczyt rozwoju społeczno-kulturalnego, rozciągając swe terytorium aż po wyspę Tamalcab.  Około 600 r. n.e. Oxtankah zostało częściowo opuszczone, ale po jakimś czasie ponownie zasiedlone. Ostatecznie przetrwało aż do momentu przybycia Hiszpanów.

Budowla w Grupie Kanjobal, w Oxtankah

Na terenie Oxtankah zachowało się ponad sto najróżniejszych budowli, wzniesionych wokół dziedzińców i placów. Archeolodzy nadali większości placów nazwy zwierząt, a zatem mamy tutaj Plac Węży, Pszczół, Żółwi, Nietoperzy, Iguan, Jeleni, Manatów, Dzików, Pancerników i Tukanów. Do chwili obecnej udostępnione są dla zwiedzających jedynie Plac Pszczół i Plac Kolumn.

Budowla X na Placu Kolumn

Na Placu Pszczół wyróżnia się rozmiarami Budowla I, wznosząca się po wschodniej stronie i stanowiąca czteropoziomową podstawę piramidalną ze świątynią na szczycie. Pochodzi z wczesnego okresu klasycznego choć później – około 1000 r. n.e. – została przykryta nową konstrukcją.

Budowla I

Świątynia, z której zachowały się do dziś tylko fragmenty, miała jedno wewnętrzne pomieszczenie z wejściem skierowanym na zachód. Pod posadzką świątyni znajdowały się dwa grobowce.

Pozostałości świątyni na szczycie Budowli I

W Grobie 1, pochodzącym z wczesnego okresu klasycznego, pochowano przypuszczalnie jednego z miejscowych władców, któremu towarzyszyły bogate dary. W Grobie 2 nie znaleziono żadnych szczątków i brakowało kamieni zamykających dostęp do komnaty grobowej, a zatem grób mógł zostać zrabowany już w czasach prekolumbijskich lub szczątki zmarłego zostały przeniesione w inne miejsce, gdyż Majowie stosowali takie praktyki.

Komnata grobowa w Budowli I

Znalezione w Oxtankah naczynie ceramiczne z wizerunkiem wiewiórki
(Muzeum Majów w Cancun, Meksyk)

Po południowej stronie Placu Pszczół wznosi się Budowla III, typu pałacowego, pochodząca również z wczesnego okresu klasycznego, choć rozbudowywana w późniejszym okresie. 

Budowla III

Przypuszczalnie była to rezydencja rodziny królewskiej. Niegdyś fasadę pałacu zdobiły wymodelowane w stiuku dekoracje oraz inskrypcje glificzne. Inskrypcje pokrywały też zachowaną stelę, na której – pomimo znacznego stopnia erozji – można dostrzec jeszcze fragmenty wizerunku jednego z miejscowych władców.

Znaleziona na terenie Oxtankah stela  z wizerunkiem władcy i towarzyszący jej ołtarz

W późnym okresie klasycznym (600-900 n.e.) w centrum Placu Pszczół umieszczono ołtarz o podstawie kwadratowej, który około 1000 r. n.e. został rytualnie zniszczony i przykryty kolejną konstrukcją.

Ołtarz wzniesiony w centrum Placu Pszczół

We wnętrzu ołtarza archeolodzy natrafili na grobowiec. Przestrzeń zajmowana przez szczątki zmarłego została ograniczona trzynastoma ustawionymi pionowo kamieniami. Ponieważ nie znaleziono żadnych darów, zatem można sądzić, że osoba ta została złożona w ofierze podczas poświęcenia ołtarza.

Grób umieszczony wewnątrz ołtarza

Zachodnią stronę Placu Pszczół zajmuje Budowla IV, stanowiąca rozległą, trójpoziomową platformę, na której wznoszą się cztery pomieszczenia. Również ta budowla, choć pochodząca z wczesnego okresu klasycznego, była kilkakrotnie modyfikowana na przestrzeni wieków.

Budowla IV

Jedno z pomieszczeń stanowiło prawdopodobnie szczególne miejsce o charakterze sakralnym, gdyś wejście zostało ozdobione wymodelowaną w stiuku i pomalowaną czerwonym barwnikiem maską bóstwa, której fragmenty przetrwały do dnia dzisiejszego.

Pozostałości stiiukowej dekoracji w Budowli IV

Na Placu Kolumn zachowała się Budowla VI, platforma piramidalna, choć nieco mniejszych rozmiarów niż Budowla I. Na jej szczycie również wznosiła się niegdyś świątynia, a we wnętrzu piramidy znaleziono pochówki przedstawicieli miejscowej elity.

Budowla VI na Placu Kolumn

Przeciwną, zachodnią stronę Placu Kolumn zajmuje Budowla IX, typu pałacowego, która przechodziła kilka faz konstrukcyjnych, począwszy od wczesnego okresu klasycznego. Na niskich platformach znajdowały się komnaty połączone przejściami.

Budowla IX

Wnętrza komnat były bogato zdobione postaciami i najróżniejszymi symbolami, wymodelowanymi w stiuku i pomalowanymi na żywe kolory.

Fragment stiukowej dekoracji z budowli pałacowej w Oxtankah
(Muzeum Majów w Cancun, Meksyk)

Usytuowanie miasta w pobliżu Morza Karaibskiego sprzyjało rozwojowi handlu drogą morską, choć wykorzystywano też sieć rzek i kanałów. Mieszkańcy Oxtankah zajmowali się głównie eksploatacją zasobów morskich, a także produkcją soli, łowiectwem, rolnictwem i pszczelarstwem. Zbudowali też kilka chultunów – zbiorników służących do gromadzenia wody deszczowej.

 

Znalezione w Oxtankah talerze ozdobione wizerunkami ryb

(Muzeum Majów w Cancun, Meksyk)

Po dotarciu Hiszpanów na ziemie obecnego stanu Quintana Roo, na terenie Oxtankah wzniesiono kaplicę, w której odprawiano nabożeństwa dla miejscowej ludności.

Pozostałości kaplicy wzniesionej na terenie Oxtankah przez Hiszpanów