Czym mogli żywić się Majowie w okresach suszy

Oryginalny artykuł: Research reveals ancient Maya lessons on surviving drought

Świadectwa paleoklimatyczne wskazują na okresy suszy na Półwyspie Jukatan w końcowym okresie klasycznym (lata 800-900) sugerując, że zmiany klimatyczne mogły przyczynić się do upadku i opuszczania miast Majów. Chociaż nie były one jedyną przyczyną, to wiadomo, że w znacznym stopniu utrudniły dostęp do żywności, powodując klęskę głodu i migracje ludności. Podstawą wyżywienia Majów były co prawda kukurydza, fasola i dynia, rośliny wrażliwe na suszę, ale istnieje jeszcze wiele gatunków jadalnych roślin bardziej odpornych na brak wody, na przykład maniok, który był również uprawiany przez Majów. Uczeni Scott Fedick i Louis Santiago (z University of California w Riverside, USA) przeprowadzili nowe badania, aby przekonać się, jakie inne rośliny jadalne można by uprawiać w trudnych do przeżycia okresach suszy. Przygotowali listę 497 gatunków roślin spotykanych na ziemiach Majów i rozważyli ich odporność na suszę, biorąc pod uwagę różne scenariusze: 1) krótkie okresy suszy, 2) susze trwające jeden rok, 3) susze utrzymujące się przez kilka lat. Uwzględniono gatunki udomowione i dziko rosnące, w tym rośliny jednoroczne, byliny, zioła, drzewa.

Maniok jest dość odporny na suszę i był również uprawiany przez Majów
(fot. Thamizhppanthi Maan)

Z 497 rodzimych gatunków roślin udokumentowanych jako znane przez Majów aż 445 ma w sumie 577 jadalnych części, w tym owoce, ziarna, liście, korzenie czy bulwy, które byłyby dostępne przy normalnych opadach deszczu. Podczas krótkotrwałej suszy, 84 gatunki, w tym fasola i dynia nie przetrwałyby, ale pozostawałoby jeszcze 413 innych (83%), które nadawały się do spożycia. Są wśród nich papaja, mamey zapote, awokado, śliwiec mombin, szarłat, orzechy drzewa ramon, maniok, malanga, bataty i chaya. Jadalne bulwy manioku i liście chaya są bogate w węglowodany i białka. Gdyby susza trwała jeden rok, 305 roślin, w tym kukurydza nie byłyby w stanie dać plonów. Nie można by już żywić się orzechami drzewa ramon, ale byłyby do dyspozycji liście 43 różnych roślin, w tym nadal chaya. Byłoby też dostępnych jeszcze 108 innych gatunków roślin (22%). W przypadku suszy utrzymującej się przez kilka lat, kolejne 52 gatunki nie dostarczałyby już pożywienia, pozostawiając jedynie 56 (11%). W pierwszym roku suszy mogłyby jeszcze przetrwać maniok, papaja i juka. Poza tym jako pokarm mogłyby służyć: serce palmy (tak zwane palmito), cztery odmiany opuncji i kora pięciu drzew, co do których wiadomo, że była jadana przez Majów. 

Majowie uprawiali rosliny na polach zwanych milpa (A), w przydomowych ogródkach (B)
i w ogródkach zakładanych w lasach (C) (fot. Macduff Everton) 

Biorąc pod uwagę rezultaty badań, susze krótkotrwałe lub jednoroczne przyczyniłyby się do trudności, ale nie doprowadziłyby do klęski głodu. Dużo zależało też od wilgotności gleby w różnych miejscach. Wiele odpornych na suszę gatunków rosło w ogródkach przydomowych lub zakładanych w lasach i to właśnie one odgrywały znaczącą rolę w okresach suszy, podczas gdy kluczowe dla Majów rośliny, najbardziej wrażliwe na suszę, jak kukurydza, fasola i dynia były uprawiane na poletkach zwanych milpa, położonych poza terenami zamieszkiwanymi. Przeprowadzone badania pokazują, jak ważne dla przetrwania suszy i zmian klimatycznych jest wykorzystywanie różnorodnych gatunków roślin, pozwalające przystosować się i przetrwać trudne okresy.