Najstarsze majańskie glify

Najstarsze majańskie glify zostały odkryte w San Bartolo, kiedy kilkanaście lat temu archeolog William Saturno przypadkiem zszedł do tunelu wykonanego przez rabusiów dzieł sztuki i zauważył fragment malowidła ściennego. Budowla 1 z San Bartolo okazała się bezcennym skarbcem wiedzy o kulturze Majów w okresie preklasycznym. 

Najpierw w komnacie 1 znaleziono dwie ściany pokryte barwnymi malowidłami, przedstawiającymi sceny mitologiczne z bogiem kukurydzy w roli głównej i datowanymi na około 100 r. p.n.e. Malowidłom towarzyszą krótkie napisy glificzne, z których można odczytać sylaby po-mo-ja, przypuszczalnie odnoszące się do majańskiego słowa pom 'żywica, kadzidło', a być może nawet odnotowujące oryginalną formę pomoh zapożyczoną z języka mixe-zoque [czyt. misze-zoke]. Drugi napis ?-mo-mo-cha jest trudny do zinterpretowania, ponieważ pierwszy znak nadal nie jest odczytany.

Rekonstrukcja malowidła ze ściany północnej komnaty 1, Budowla 1, San Bartolo, wykonana przez Heather Hurst (źródło Saturno 2009: Figure 1).

Ale jak to często w Mezoameryce bywa, Budowla 1 przykrywała wcześniejsze fazy konstrukcji i kopiąc głębiej archeolodzy dotarli do jeszcze starszych zabytków. W gruzach substruktury V natrafili m.in. na fragment gruzu z wyraźnie widocznym napisem glificznym, którego wiek oceniono na 300-200 p.n.e., co cofa historię majańskiego pisma o kolejne kilkaset lat. Był to najprawdopodobniej fragment innego fresku o tematyce mitologicznej, z którego zachował się jedynie wizerunek boga kukurydzy.

Fragment gruzu z napisem glificznym datowanym na 300-200 p.n.e (fot. B. Beltran; Saturno et al. 2006: Fig 2) 

Majańskie glify z 300-200 p.n.e. (rys. D. Stuart; Saturno et al. 2006: Fig 4).

Napis składa się z 10 glifów namalowanych czarną farbą na białym tynku i był to prawdopodobnie końcowy fragment dłuższego tekstu. Jego treść pozostaje zagadką, ponieważ preklasyczne glify znacznie różnią się od znanych nam znaków z okresu klasycznego (po 250 n.e.). Zdaniem epigrafika Davida Stuarta pA7 to archaiczna forma logogramu AJAW 'pan, władca', który być może jest częścią dłuższej frazy wyliczającej tytuły władcy. Blok pA2 przypomina dłoń trzymającą pędzelek lub ostrze do upuszczania krwi. Pozostałe glify różnią się od klasycznych glifów majańskich, natomiast przypominają pismo tzw. epi-olmeckie, używane w późnym preklasyku i wczesnym klasyku przez sąsiednie ludy, zamieszkujące tereny na zachód od ziem Majów i znane nam m.in. z zabytków z La Mojarra. 

Tak więc tekst z San Bartolo nie tylko pokazuje, jak wyglądały najstarsze glify Majów, ale także zwraca uwagę na kwestię relacji między wczesnymi systemami pisma w Mezoameryce. Dotychczas uważano, że w okresie preklasycznym ok. 400 p.n.e. z całą pewnością wśród amerykańskich kultur używających pisma były społeczeństwa zamieszkujące dolinę Oaxaca i przesmyk Tehuantepec. Dzięki odkryciom z San Bartolo wiemy, że Majowie także już wtedy należeli do tego elitarnego grona. 

Bibliografia:

• Saturno, William, Karl Taube, and David Stuart. 2005. The Murals of San Bartolo, El Petén, Guatemala, Part I: The North Wall. Ancient America, 7. Barnardsville, North Carolina: Center for Ancient American Studies.
• Saturno, William A., David Stuart, Boris Beltran. 2006. Early Maya Writing at San Bartolo, Guatemala. Science 311, 1281 (2006). DOI: 10.1126/science.1121745.
• Saturno, William. 2009. High Resolution Documentation of the Murals of San Bartolo, Guatemala. In Maya Archaeology 1, edited by Charles Golden, Stephen Houston, and Joel Skidmore, pp. 8-27. San Francisco: Precolumbia Mesoweb Press.
• Wichmann, Søren. 2006. A Mixe-Zoquean Loanword in the Late Preclassic Murals of San Bartolo? Mesoweb: www.mesoweb.com/articles/wichmann/Loanword.pdf.