Skąd mieszkańcy Chaco Canyon sprowadzali drewno do budowy domów?

Oryginalny artykuł: Unexpected wood source for Chaco Canyon great houses

Najnowsze badania, przeprowadzone w Laboratory of Tree-Ring Research w University of Arizona dowodzą, że drewno wykorzystywane przez Indian Pueblo do budowy “wielkich domów” w Chaco Canyon (stan Nowy Meksyk, USA) pochodziło z dwóch różnych obszarów górskich. Gatunki tych drzew nie rosły w okolicy, a zatem drewno transportowano z odległych rejonów. W latach 850-1140, na terenie Chaco Canyon około 240 000 drzew zostało użytych przy wznoszeniu masywnych budowli, z których część miała pięć pięter i setki pomieszczeń. Domy te należą do największych budowli prekolumbijskich w Ameryce Północnej. Christopher Guiterman, doktorant z University of Arizona podkreśla, że nawet zwykły obserwator może zobaczyć setki drewnianych belek wystających ze ścian, a zatem domy budowane były nie tylko z kamienia, ale i z drewna. Guiterman, wykorzystując metody dendrologiczne, postanowił zatem sprawdzić, skąd pochodziło drewno. Christopher Guiterman i dwóch emerytowanych profesorów, Thomas Swetnam i Jeffrey Dean, opisują wyniki swych badań w artykule  Eleventh-Century Shift in Timber Procurement Areas for the Great Houses of Chaco Canyon, w nowym wydaniu Proceedings of the National Academy of Sciences.

Domy w Chetro Ketl, zbudowane w X-XI w., należą do największych w Chaco Canyon
(źródło fot.: National Park Service)

Chcąc dowiedzieć się, jak dawni mieszkańcy wykorzystywali południowo-zachodnie obszary leśne, Guiterman i Swetnam postanowili zbadać drewno, które posłużyło do budowy domów w Chaco Canyon. Guiterman zastanawiał się, czy analiza wzoru przyrostów rocznych (słojów) drzew mogłaby ujawnić pochodzenie drewna do wyrobu belek. Postanowił wykorzystać technikę stosowaną z powodzeniem w Europie do ustalenia pochodzenia drewna, z którego wykonano najróżniejsze artefakty. Wszystkie niezbędne materiały miał pod ręką, gdyż właśnie w Laboratory of Tree-Ring Research przechowywano, zebrane przez A.E. Douglassa i jego studenta Emila Haury’ego, próbki drewna z dawnych budowli Indian Pueblo i z pobliskich, południowo-zachodnich regionów górskich. Materiał ten był gromadzony począwszy od lat 20-tych XX wieku i wykorzystany w celu datowania „wielkich domów” na południowo-zachodnich ziemiach. Próbki, datowane przez Douglass'a i Haury’ego, przechowywano w laboratorium wraz z drewnem zebranym na tym obszarze przez archeologów. Okazało się, ze belki w domach Chaco Canyon wykonano z ponad 6000 gatunków drewna.

Fotografia z lat 30-tych XX wieku, przedstawiająca pozostałości domu w Pueblo Bonito,
największej budowli w Chaco Canyon. Dom miał 5 pięter i 500 pomieszczeń
(fot. George A. Grant / National Park Service)

Roczne przyrosty drzew związane są z klimatem danego regionu: szersze w latach sprzyjających rozwojowi, a węższe w okresie niekorzystnych warunków. Co prawda, ze względu na taki sam klimat, wzór przyrostów rocznych (słojów) drzew rosnących na górskich obszarach otaczających Chaco Canyon jest podobny, to jednak każde pasmo górskie wyróżnia się nieco innymi warunkami, a zatem wzory przyrostów drzew z poszczególnych, nawet pobliskich obszarów górskich nie są identyczne. Chcąc ustalić pochodzenie drewna, wykorzystywanego na belki, należało znaleźć wyraźne odpowiedniki we wzorze słojów drewna w belkach i ustalenie wzoru słojów z drzew rosnących w tym samym czasie, gdy wznoszono domy i o których wiadomo, że pochodzą z danego obszaru górskiego. Zadanie to może wydawać się na pozór łatwe, ale wymaga jednak wielkiej staranności. Guiterman musiał porównać wzory na 170 drewnianych belkach ze znajdującymi się w zbiorach laboratorium wzorami przyrostów rocznych drzew z siedmiu różnych pobliskich obszarów górskich. Badania trwały cztery lata.

Chris Baisan z Laboratory of Tree-Rings Research, pobierający próbki
drzew w górach Chuska (fot. Christopher Guiterman)

Ponad 70 % ze 170 belek wykonano z drewna pochodzącego z górskich rejonów Zuni lub Chuska. Przed 1020 rokiem, większość drewna sprowadzano z gór Zuni, położonych około 75 kilometrów na południe. Około 1060 roku, mieszkańcy Chaco Canyon przerzucili się na ścinanie drzew w górskim regionie Chuska, leżącym około 75 kilometrów na zachód. Zmiana źródła zaopatrzenia w drewno nastąpiła w okresie ekspansji kultury Chaco Canyon. Jak podaje Guiterman, niemal połowa domów w centrum Chaco Canyon została wzniesiona w latach, gdy drewno sprowadzano z gór Chuska. Przeglądając pozostałości archeologiczne, zespół badaczy stwierdził, że w tym samym czasie docierały do Chaco również inne towary, pochodzące z rejonu Chuska, w tym ceramika, kamienne narzędzia, ostrza i rzeźbione przedmioty.