Ślady substancji psychoaktywnych w głowie-trofeum i mumiach kultury Nazca

Oryginalny artykuł: Nazca child ingested psychoactive cactus just before ceremonial death in ancient Peru

Dagmara Socha (z Ośrodka Badań Andyjskich Uniwersytetu Warszawskiego), Marzena Sykutera (z Collegium Medicum Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Bydgoszczy) i Giuseppe Orefici (z Centro Italiano Studi e Ricerche Archeologiche Precolombiane di Brescia, Włochy) przeprowadzili analizy próbek włosów pobranych z czterech głów-trofeów (jednej należącej do dziecka i trzech do osób dorosłych) oraz z 18 mumii (zarówno osób dorosłych, jak i dzieci) pochodzących z kultury Nazca. Wszystkie one zostały pochowane w pobliżu południowego wybrzeża Peru, gdzie zostały wykopane w ramach Projektu Nazca, długofalowego programu archeologicznego, który rozpoczął się w 1982 roku. Badania toksykologiczne wykazały, że wielu zmarłych zażyło przed śmiercią jakieś rośliny o właściwościach psychoaktywnych lub pobudzających, w tym liście koki (zawierające kokainę), kaktusy San Pedro (zawierające meskalinę), a także Banisteriopsis caapi, główny składnik halucynogennego napoju ayahuasca (zawierającego harminę i harmalinę, dwa związki stosowane obecnie w antydepresantach). 

Głowy-trofea, których włosy poddano badaniom (fot. Dagmara Socha) 

Na szczególną uwagę zasługuje głowa-trofeum należąca do dziecka, które zostało złożone w ofierze podczas rytuału, po czym jego głowę odcięto i przekształcono w rodzaj trofeum. Chociaż badacze nie mają pewności co do płci i wieku dziecka w momencie śmierci, to przeprowadzone analizy wykazały, że dziecku podano przed śmiercią kaktus San Pedro (Echinopsis pachanoi). Jak zaznacza Dagmara Socha, jest to pierwszy przypadek zażywania substancji z kaktusa San Pedro przez osobę żyjącą na południowym wybrzeżu Peru i pierwsze świadectwo podawania przed śmiercią środków pobudzających ofiarom, których głowy przerobiono na trofea.

Jedna z badanych mumii kultury Nazca (fot. Dagmara Socha)

Przeprowadzone analizy dowodzą, że w tym regionie zażywanie roślin o właściwościach psychoaktywnych i pobudzających przypada na lata 100 p.n.e. - 450 n.e. Badacze chcieli również znaleźć trasy szlaków handlowych, którymi mogły dotrzeć tam te rośliny, gdyż liście koki nie były uprawiane na południowym wybrzeżu Peru, więc musiały zostać sprowadzone z północnego Peru lub z Amazonii. Banisteriopsis caapi również nie występował w tej części Peru w tym okresie. Jak podkreśla Dagmara Socha, podczas gdy świadectwa sugerują, że rośliny te były wykorzystywane w celach leczniczych i podczas ceremonii, to naukowcy nadal zastanawiają się, jak powszechne było zażywanie tych roślin przez przedstawicieli kultury Nazca. 

Znaleziona podczas wykopalisk chuspa - torba do przenoszenia liści koki (fot. Dagmara Socha)

Podczas prac wykopaliskowych natrafiono też na różne przedmioty stanowiące wyprawy grobowe, w tym tkaniny, naczynia ceramiczne i przybory tkackie. Znaleziono również torbę służącą do przenoszenia liści koki, zwaną chuspa.