Rezultaty prac archeologicznych na terenie Atzompa

Oryginalny artykuł: Abandono de Monte Alban y de Atzompa se debio al "estres" de estado zapoteco en el periodo clasico tardio

Po 15 latach prac prowadzonych przez archeologów z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) na terenie zapoteckiego ośrodka Atzompa (stan Oaxaca, Meksyk), założonego tysiąc lat po Monte Alban ustalono, że różne zmiany w porządku społeczno-politycznym w państwie Zapoteków doprowadziły do opuszczenia obu miast około 850 roku, czyli ponad 1000 lat temu. Atzompa, zamieszkiwana w latach 500-850, położona jest na północnym krańcu niskiego pasma górskiego, które wznosi się w centrum Doliny Oaxaca, na wzgórzu innym niż Monte Alban, ale na tej samej wysokości.

Atzompa (stan Oaxaca, Meksyk) (fot. INAH)

Jak podaje kierująca projektem archeologicznym Nelly Robles García, istnieją wystarczające dowody, które pozwalają stwierdzić, że opuszczenie obu ośrodków zostało zaplanowane. Okazało się, że po odprawieniu specjalnych ceremonii Zapotekowie oficjalnie zamknęli dostęp do ważnych części miasta i rytualnie zniszczyli naczynia ceramiczne. Wskazują na to różne depozyty ofiarne znalezione na terenie Atzompa, między innymi, w budowlach znanych jako Casa de los Altares (Dom Ołtarzy), Casa de Oriente (Dom Wschodni) i Casa del Sur (Dom Południowy). 

Budowle przy Placu A w Atzompa (fot. INAH)

Na podobne świadectwa natrafiono też w Budowli P w Monte Alban, co wskazuje na skoordynowane działania. Obalałoby to wcześniejsze teorie, które zakładały, że Monte Alban zostało opuszczone nagle i było to związane z zaplanowaną inwazją Teotihuacan. Odkrycia w Atzompa dowodzą, że pod wpływem różnych nacisków dominujące rody poszukiwały sposobu reorganizacji społeczno-politycznej i postanowiły udać się na ziemie Centralnych Dolin, aby tam założyć nowe miasta. 

Casa de Oriente (Dom Wschodni) w Atzompa (fot. INAH)

Atzompa pojawiła się w rezultacie ekspansji Monte Alban po upadku Teotihuacan, kiedy to okoliczne wzgórza zostały zajęte przez najważniejsze zapoteckie rody. Atzompa była również miejscem, z którego można było obserwować szlaki handlowe, biegnące przez doliny Etla i Oaxaca w kierunku Soconusco. Obecnie, w ramach projektu archeologicznego w Atzompa prowadzone są prace w budowli Casa del Sur (Dom Południowy), położonej w pobliżu jednego z trzech boisk do gry w piłkę. Odkryto tam zdobiący fasadę fryz o długości 12 metrów. Badania we wspomnianych trzech budowlach, będących niegdyś rezydencjami dostojników, pozwolą poznać sposób podziału władzy w ośrodkach wokół Monte Alban.