Nowe odkrycia w Tikal dostarczają kolejnych świadectw na powiązania tego miasta z Teotihuacán

Oryginalny artykuł: Hallazgo de altar en Tikal revela nuevo tipo de vínculos entre esta ciudad y Teotihuacán 

Edwin Román Ramírez (Proyecto Arqueolόgico del Sur de Tikal, Guatemala), Lorena Paiz Aragón (Proyecto Arqueolόgico del Sur de Tikal, Guatemala), Thomas Garrison (University of Texas, Austin, USA), Stephen Houston (Brown University, Providence, USA), Heather Hurst (Skidmore College, Saratoga Springs, USA), David Stuart (University of Texas, Austin, USA), Alejandrina Corado Ochoa (Proyecto Arqueolόgico del Sur de Tikal, Guatemala), Cristina García Leal (Proyecto Arqueolόgico del Sur de Tikal, Guatemala), Andrew Scherer (Brown University, Providence, USA) and Rony Piedrasanta Castellanos (Proyecto Arqueolόgico del Sur de Tikal, Guatemala) opublikowali w czasopiśmie Antiquity wyniki prac prowadzonych na terenie Tikal (Gwatemala), które dostarczają kolejnych świadectw na powiązania Tikal z Teotihuacán.

Ołtarz odkryty w Tikal (fot. Edwin Roman, ilustracja: Heather Hurst)

Pochodzący z V wieku ołtarz znaleziony w Tikal ma podobną konstrukcję do tych z Teotihuacán. Zakres interakcji między odległymi regionami i kulturami Mezoameryki nadal pozostaje przedmiotem debaty. Ścisłe powiązania gospodarcze i polityczne rozwinęły się między Teotihuacan a nizinami Majów we wczesnym okresie klasycznym (lata 250–550), a relacje między tymi kulturami w dalszym ciągu zadziwiają naukowców. Ołtarz jest wyjątkowy, ponieważ odzwierciedla artystyczne i architektoniczne formy Teotihuacán, a także wpływy kulturowe tamtego okresu i aktywną obecność Teotihuacán w Tikal. Ołtarz i odprawiane tam rytuały stanowią jak dotąd najbardziej rozstrzygający dowód na to, że ludność związana z Teotihuacán mieszkała w Tikal. 

Mapa przedstawiająca miejsce prowadzenia wykopalisk (ilustracje: Thomas Garrison i Heather Hurst)

Wszystko zaczęło się w 2019 roku od wyników uzyskanych dzięki technologii LiDAR. Podczas wykopalisk w grupie 6D-XV odkryto zdobiony ołtarz (konstrukcja 6D-XV-Sub 3) ustawiony w centrum dziedzińca. Znajduje się na płaskim, naturalnym wzniesieniu, w odległości 125 metrów od piramidy 6D-105. Ta grupa budowli powstawała w dwóch etapach konstrukcyjnych, pierwszym w latach 300-400, zwanym Venado i drugim w latach 400-450, zwanym Cabrito. Ołtarz stanowi niewielką, prostokątną konstrukcję w stylu talud-tablero (typowym dla Teotihuacán) o wysokości 1,1 metra w formie prostokąta (1,8 x 1,22 metra), której fasada zwrócona jest na zachód. Szerokość południowej i północnej ściany wynosi 1,40 m, a szerokość ze wschodu na zachód 1,85 m. Obok ołtarza znaleziono cztery pochówki lub depozyty ofiarne. Pozycja siedząca ludzi odzwierciedla wzorce pogrzebowe z okresów Tlamimilolpa (lata 250–350) i Xolalpán (lata 350–450) w Teotihuacán. Znaleziono również fragmenty kadzielnic, związanych z Teotihuacán.

Grupa architektoniczna 6D-XV z zaznaczoną konstrukcją 6D-XV-Sub3 (ilustracje: Thomas Garrsion, Heather Hurst i Lorena Paiz) 

Natrafiono też na pochówki dzieci poniżej czterech lat, które najprawdopodobniej zostały złożone w ofierze podczas poświęcania ołtarza. Podobne przypadki odnotowano w Teotihuacán. Cztery powierzchnie ołtarza, wliczając ramę i panele pomalowano na kolor czerwony, żółty, pomarańczowy i czarny. Każdy panel przedstawia postać ukazaną z przodu, noszącą pióropusz. Widoczna jest tylko jej twarz i nakrycie głowy, a otaczające ją elementy mogą być tarczami i innymi częściami ubioru. Malowidła na czterech ścianach ołtarza są ujednolicone. Każda z postaci nosi podwójne ozdoby uszu, potrójne naszyjniki i misterne nakrycia głowy z białymi paskami na czole i okrągłą opaską składającą się z trzech koncentrycznych części. Za okrągłą opaską znajdują się cztery rzędy krótkich, sztywnych piór i wygiętych pióropuszy. W projekcie ołtarza dominują symetria i powtórzenie. Ten typ dekoracji jest zgodny ze stylem i techniką malarską Teotihuacán i typowy dla przedstawień bóstw w malowidłach ściennych i rzeźbach z tego stanowiska w Meksyku.

Wschodnia strona ołtarza (fot. H. Hurst, A. Bass, L. Paiz, E. Roman, ilustracja Heather Hurst)

Charakterystyczne kły sugerują, że przedstawiona postać jest spokrewniona ze skomplikowanym bogiem burzy, a być może także z „Wielką Boginią”, istotą boską, której istnienie podważają niektórzy uczeni. Cztery postacie różniące się kolorem mogą być bóstwami związanymi z czterema stronami świata. Po ich obu stronach umieszczono dwie identyczne tarcze, prostokątne elementy ozdobione gwiazdą i piórami wzdłuż górnych krawędzi. Styl ten jest typowy dla Teotihuacán, gdzie podobne tarcze można zobaczyć na freskach w kompleksie mieszkalnym Zacuala oraz na pokrywie kadzielnicy z kompleksu Oztoyahualco (350–550 n.e.). Połączenie czerwonych i czarnych linii konturowych na ołtarzu w Tikal odbiega od większości malowideł ściennych w Teotihuacán. Jednakże jest to technika widoczna na pokrytych stiukiem naczyniach z Teotihuacan. Forma i dekoracje malarskie ołtarza grupy 6D-XV wskazują na obecność uzdolnionych artystów z Teotihuacán.

Południowa strona ołtarza (fot. H. Hurst, A. Bass, L. Paiz, E. Roman, ilustracja Heather Hurst)

Malowana rama z czerwonymi, okrągłymi wzorami, znanymi jako chalchihuites, kojarzonymi z jadeitem sprawiają, że ołtarz talud-tablero w Tikal nawiązuje bardziej do tradycji Teotihuacán niż do tradycji Majów. Wielkość i lokalizacja ołtarza, a także pochówki i ślady pożaru wyraźnie wskazują na podobieństwo do ołtarzy na dziedzińcach kompleksów mieszkalnych w Teotihuacán, związanych z rytuałami domowymi. Kompleks 6D-XV i jego ołtarz dostarczają dowodów na wpływ Teotihuacán na kulturę Majów, wskazując nie tylko na lokalne przyjęcie stylów artystycznych, ale także na potencjalną obecność wykształconych artystów z Teotihuacán, którzy doskonalili swoje umiejętności w Tikal w V w. 

Zachodnia strona ołtarza (fot. H. Hurst, A. Bass, L. Paiz, E. Roman, ilustracja Heather Hurst)

W tym kompleksie znaleziono również pochówek z dwoma obsydianowymi grotami, co jest nietypowe dla tradycji pogrzebowych Tikal. Jeden z nich prawdopodobnie pochodzi z Pachuca w Meksyku, a drugi przypomina te odnajdywane w Teotihuacán. Drugi pochówek należał do dziecka, co sugerowało, że była to kremacja, najpopularniejszy rodzaj pochówku w Teotihuacán. W tym miejscu zbudowano Plac Północny, rodzaj domu w stylu Teotihuacan, składającego się z co najmniej czterech budowli otaczających dziedziniec, w którego centrum znajduje się wspomniany ołtarz. Dom ten był zamieszkiwany do roku 450–500 i przed opuszczeniem cały kompleks został pokryty grubą warstwą materiału budowlanego.

Północna strona ołtarza (fot. H. Hurst, A. Bass, L. Paiz, E. Roman, ilustracja Heather Hurst)

Edwin Román wyjaśnia, że pochówek ten przypada na okres największego rozkwitu kultury Teotihuacan i jej największej ekspansji w Mezoameryce. Okres ten znany jest jako późny okres Tlamimilolpa (lata 250–350) i najprawdopodobniej w tym czasie istniały bliższe stosunki między dynastią Tikal a elitami z Teotihuacan. W tym okresie przedstawiciele elity Majów zamieszkiwali również w Teotihuacán, gdzie znaleziono ich pochówki, ceramikę i malowidła ścienne nawiązujące do tradycji Majów. Drugim etapem jest wczesny okres Xolapán (lata 350–450), ale jak podkreśla Edwin Román, w Teotihuacán był to okres bardzo napięty i wiemy, że w tym czasie stosunki między zamieszkującymi Teotihuacán Majami a elitą miasta nie były zbyt dobre. 

Drobne przedmioty znalezione przy ołtarzu (fot. L. Paiz, ilustracja S. Levine)

Jak podkreśla David Stuart (z University of Austin, USA), podbój Tikal wynikał prawdopodobnie ze złożonej relacji, jaką oba miasta utrzymywały przez dziesięciolecia. Świadectwa archeologiczne wskazują, że ich przywódcy byli połączeni sojuszem, a podbój w 378 roku stanowił zerwanie tej relacji. Stephen Houston (z Brown University, USA) dodaje, że Teotihuacán miało bliskie powiązania z Tikal, o czym świadczy podobna architektura przed podbojem. Jednak kontakty te przybrały inny charakter w miesiącach poprzedzających tak zwaną entradę w 378 roku. Prace w ramach Proyecto Arqueolόgico del Sur de Tikal będą kontynuowane, co z pewnością dostarczy więcej informacji o powiązaniach Tikal z Teotihuacán.