Turkusy z Alta Vista-Chalchihuites

Oryginalny artykuł: A 110 anos de los primeros descubrimientos de objetos verde-azulados en Alta Vista, confirman: hay turquesa

Archeolog Phil Weigand oszacował, że na terenie Mezoameryki znaleziono około miliona artefaktów, kompletnych lub we fragmentach, wykonanych prawdopodobnie z turkusów. Były to przedmioty uważane za luksusowe, a ich wartość wynikała również z faktu, że turkusy sprowadzano z odległych miejsc. Szczególnie wyróżnia się kolekcja z Alta Vista-Chalchihuites (stan Zacatecas, Meksyk), obejmująca 7100 fragmentów turkusów, zebranych podczas prac wykopaliskowych, które prowadzili: najpierw Manuel Gamio (w 1908 r.), potem Amerykanie J. Charles Kelley i Ellen Abbott Kelley w latach 70.-90. XX wieku) i wreszcie, do 2009 r., archeolodzy z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH). Zbiór obejmuje tysiące kostek mozaikowych, przedmioty używane podczas ceremonii i ozdoby, jak paciorki, naszyjniki, pektorały i zawieszki. Badania skupiają się też na pierścieniach, których jest co najmniej piętnaście, z czego siedem zostało wystawionych w muzeum miejscowym w Alta Vista-Chalchihuites.

Fragmenty turkusów znalezionych w Alta Vista-Chalchihuites (fot. Melitón Tapia, INAH)

Obecnie w laboratorium INAH, w ramach interdyscyplinarnego projektu, restauratorzy, konserwatorzy zabytków i archeolodzy ze stanowiska Alta Vista-Chalchihuites (Baudelina García Uranga i Humberto Medina González) przeprowadzają bardzo dokładne badania tysięcy maleńkich kostek mozaikowych o zielono-niebieskiej barwie, które odkryto w 1976 roku w pochówku trzech osób o wysokim statusie społecznym, złożonych w Piramidzie Słońca, jednej z najważniejszych budowli w Alta Vista-Chalchihuites. Bardzo ważne jest ustalenie kształtu, grubości i barwy każdego fragmentu i ich odpowiednie pogrupowanie, gdyż można wyróżnić płytki w odcieniach ciemniejszych, bardziej zielone lub bardziej niebieskie, w zależności od składu chemicznego. Celem badań jest potwierdzenie, że jest to prawdziwy turkus, czyli uwodniony fosforan miedzi i glinu, stosunkowo rzadko występujący, gdyż wymaga specyficznych warunków geologicznych. Wykorzystując metody nieinwazyjne (fluorescencję rentgenowską, dyfraktometrię rentgenowską i skaningowy mikroskop elektronowy), przeanalizowano już budowę i skład chemiczny ponad 1000 kostek mozaikowych, z których 97% zostało wykonanych z prawdziwych turkusów.

Jeden z pierścieni, wystawiony w muzeum miejscowym w Alta Vista-Chalchihuites
(fot. Melitón Tapia, INAH)

Do tej pory najwięcej artefaktów z prawdziwych turkusów znaleziono w ośrodku Cañón del Chaco, na południowo-zachodnich ziemiach Stanów Zjednoczonych. Archeolog J. Charles Kelley, uczestniczący w pracach na terenie Chaco, postanowił przyjrzeć się również ośrodkom leżącym bardziej na południu, w tym na terenie północnego Meksyku, w stanach Durango i Zacatecas. Podczas wykopalisk w dolinie rzeki San Antonio i Colorado, w Cerro Moctehuma i Alta Vista odkrył paciorki, kostki mozaikowe, zawieszki i kawałki turkusów, złożone w depozytach ofiarnych, pochówkach i innych kontekstach archeologicznych. Ponieważ artefakty przypominały te, które znaleziono na południowo-zachodnich ziemiach Stanów Zjednoczonych, zatem Kelley zasugerował, że przedmioty wykonano z turkusów.

Pierścień z Alta Vista-Chalchihuites (fot. Melitón Tapia, INAH)

Wstępne badania artefaktów znalezionych w dolinie rzeki San Antonio i w Cerro Moctehuma przeprowadzono w latach 70. XX wieku i sugerowano, że turkus pochodził z prekolumbijskich kopalń w Nowym Meksyku. Nie przeanalizowano natomiast turkusów z Alta Vista-Chalchihuites. Kelley przypuszczał, że turkusy docierały tam również z Nowego Meksyku. Obecnie, jak podkreśla Humberto Medina González, ustalenie pochodzenia turkusów może dostarczyć więcej informacji na temat relacji, które w późnym okresie klasycznym były utrzymywane pomiędzy kulturami zamieszkującymi centralną i północną część Meksyku oraz południowo-zachodnie ziemie Stanów Zjednoczonych. Baudelina García Uranga dodała, że bardzo ważne jest zweryfikowanie poglądów o kontaktach na znaczną odległość, gdyż stanowią one przedmiot dyskusji. Jedni archeolodzy uważają, że kultury południowo-zachodnich ziem Stanów Zjednoczonych nie miały żadnego związku z obszarami leżącymi na południu. Inni badacze z kolei mówią o bliskich kontaktach z kulturami zamieszkującymi północny Meksyk.

Pierścień z Alta Vista-Chalchihuites (fot. Melitón Tapia, INAH)

Jak podkreśla  Baudelina García Uranga, badacze szukają odpowiedzi na wiele pytań: Skąd pochodził turkus znaleziony w Alta Vista-Chalchihuites? Gdzie wyrabiano przedmioty? Jak surowiec docierał do Alta Vista-Chalchihuites? Czy byli tam wyspecjalizowani rzemieślnicy, którzy wysyłali swoje wyroby? W tak zwanym Pałacu Astronomów w Alta Vista-Chalchihuites znaleziono bowiem dużą ilość narzędzi kamiennych, służących do obróbki turkusów i podobnych do tych, które pochodzą z południowo-zachodnich ziem Stanów Zjednoczonych. Skoro w Alta Vista-Chalchihuites odkryto takie mnóstwo przedmiotów z turkusów, można sądzić, że jego obróbką zajmowali się miejscowi rzemieślnicy. Jednak uczeni nie mają pewności, czy istniały takie warsztaty tym bardziej, że nie natrafiono na jakiekolwiek odpadki i nieobrobione kawałki turkusów.

Pierścień z Alta Vista-Chalchihuites (fot. Melitón Tapia, INAH)

Restauratorka Isabel Medina-González dodaje, że kolekcja z Alta Vista-Chalchihuites jest szczególna, gdyż większość artefaktów jest rzadko spotykana, różnorodna i świadczy o złożonej technologii.

Zobacz też: Fotogaleria: Turkus