Miasta Majów: Motul de San José (Gwatemala)

Motul de San José położone jest w pobliżu jeziora Peten Itza, w departamencie Peten w Gwatemali. W 1895 roku dotarł tam badacz i fotograf Teobert Maler, choć już wówczas dawne miasto i jego zabytki były bardzo zniszczone. Okoliczna ludność nazywała ruiny Motul, ale Maler, nie chcąc, by mylono je z innym majańskim miastem Motul na ziemiach meksykańskiego stanu Jukatan, dodał „San José” od pobliskiej wioski. Od tego czasu stanowisko archeologiczne znane jest jako Motul de San José, choć w czasach Majów nosiło nazwę Ik’a.

Blok glificzny z tytułem k'uhul ik' ajaw ("Boski władca Ik'[a]"),
używanym przez władców Motul de San José

Prace archeologiczne, prowadzone w latach 1998-2008 w ramach projektu, którym kierowały Antonia Foias (z Willimas College) i Kitty Emery (z Florida Museum of Natural History) wykazały, że miasto powstało już w okresie preklasycznym. Jednak zachowane do dziś budowle, niestety nadal porośnięte roślinnością, pochodzą z późniejszego okresu, kiedy to ośrodek odgrywał ważniejszą rolę na scenie politycznej. Motul de San José było zamieszkiwane jeszcze w latach 1000-1250. Na terenie miasta znajduje się kilka grup architektonicznych, place i fragmenty kamiennych steli.

Dawne budowle porośnięte roślinnością

W Grupie A zachowała się piramida o wysokości około pięciu metrów i pozostałości budowli służących za dawne rezydencje.

Piramida w Grupie A

Plac w Grupie B otoczony jest platformami, na których niegdyś wznosiły się prawdopodobnie pomieszczenia mieszkalne. Znajduje się tutaj również piramida o wysokości niemal ośmiu metrów.

Pozostałości budowli w Grupie B

Przed świątynią była ustawiona Stela 2, rzeźbiona z czterech stron, choć obecnie częściowo połamana, a jej fragmenty rozrzucone są dokoła zachowanej części. Na przedstawionej scenie można dostrzec dwóch mężczyzn podczas rytualnego tańca, jednym z nich jest Yajawte’ K’inich, sprawujący rządy w Motul de San José od około 738 do 763 r., a drugim władca z Itza.

Stela 2 przedstawiająca dwóch władców podczas rytualnego tańca

Druga strona Steli 2

Fragmenty Steli 2

Prawdopodobnie najważniejszą część miasta stanowiła Grupa C, obejmująca Główny Plac otoczony rezydencjami i piramidami, z których najwyższa ma około 20 metrów. Po północnej stronie placu wznosi się Akropol, gdzie niegdyś mieścił się pałac królewski.

Budowle w Grupie C

Tutaj też znajdują się Bliźniacze Piramidy, czyli dwie świątynie o takich samych rozmiarach, ustawione na wspólnej platformie piramidalnej.

Bliźniacze Piramidy w Grupie C

W Grupie C zachowały się stele, choć niestety połamane. Stele 3, 4 i 5 zostały ustawione w rzędzie. Stela 3 jest całkowicie zniszczona.

Stela 3

Stela 4, poświęcona w 680 roku, upamiętnia objęcie tronu przez władcę, którego imię zostało jedynie częściowo odczytane jako ? K’inich. Zabytek jest bardzo zniszczony, ale na jednym z fragmentów można dostrzec rękę króla trzymającą sceptr z wizerunkiem boga K’awiil.

Fragment Steli 4 z zachowaną inskrypcją

Fragment Steli 4, na którym można dostrzec rękę trzymająca sceptr

Stela 5, podobnie jest Stela 2 w Grupie B, przedstawia rytualny taniec, na co wskazuje charakterystyczne ugięcie nóg władcy. Niestety jest również zachowana jedynie we fragmentach.

Stela 5

Inskrypcja na Steli 1, wzniesionej po przeciwnej stronie placu w Grupie C, upamiętnia koniec k’atuna w 711 roku oraz wspomina objęcie władzy przez Yeh Te’ K’inich w 701 roku, nadzorowane przez Jasaw Chan K’awiil, króla Tikal.

Stela 1

Fragment Steli 1 z zachowaną inskrypcją

Grupa D stanowi kompleks mieszkalny z budowlami otaczającymi plac.

Pozostałości budowli w Grupie D

Motul de San José było ważnym centrum produkcji ceramiki, a zachowane naczynia świadczą o istnieniu wyspecjalizowanych warsztatów rzemieślniczych. Ukazane na wazach sceny pałacowe i towarzyszące im teksty dostarczyły nieco więcej informacji na temat królestwa i pozwoliły uczonym odtworzyć imiona jeszcze kilku innych władców, spośród których jednym z częściej wspominanych jest Tayal Chan K’inich, sprawujący rządy w VIII wieku. Jego imię pojawia się w inskrypcjach na naczyniach ceramicznych znalezionych w grobowcach w Dos Pilas, Tamarindito i prawdopodobnie w El Peru. Wzmianki o osobach pochodzących z Motul de San José zachowały się również w tekstach z wielu innych miast, jak: Machaquila, Yaxchilan, Itzan, Itzimte, Altar de Sacrificios, Ceibal, La Florida czy Zapote Bobal.

Imię władcy Tayal Chan K'inich z inskrypcji na talerzu znalezionym w grobie króla Dos Pilas

Na terenie Motul de San José archeolodzy natrafili nie tylko na fragmenty naczyń ceramicznych, ale również na setki figurek, kompletnych lub we fragmentach, które dowodzą produkcji na dużą skalę.