W Pañamarca odkryto malowidła ścienne i tron kultury Mochica

Oryginalny artykuł: Arqueólogos descubren en Pañamarca recinto con mural y trono de autoridad femenina mochica 

Archeolodzy pracujący w Pañamarca (dolina Nepeña, region Ancash, Peru) odkryli tron i malowidła ścienne, przedstawiające ważną postać kobiecą z kultury Mochica. Mural został całkowicie odkryty w tym roku, choć częściowo wiedziano o nim od 2022 roku (post: „Malowidła kultury Moche w Pañamarca (Peru)”). Ze względu na problemy konserwatorskie nie można było wówczas kontynuować prac. W tym roku wznowiono wykopaliska w tym sektorze, co pozwoliło badaczom odsłonić ścianę z wizerunkiem postaci kobiecej, której towarzyszy od czterech do pięciu mniejszych postaci męskich niosących coś w rodzaju darów ofiarnych. Jak zaznacza Jessica Ortiz Zevallos (kierująca projektem) ta scena wskazywałaby, że kobieta była ważną postacią w kulturze Moche.

Malowidło przedstawiające kobietę siedzącą na tronie (fot. Lisa Trever)

Tron wykonany z cegieł adobe znajduje się w tak zwanej “Sala del imaginario Moche” i jest otoczony ścianami i filarami, które przedstawiają cztery różne sceny z udziałem tej ważnej kobiety, w niektórych przypadkach przyjmującej gości w procesji, a w innych zasiadającej na tronie. W poprzednich sezonach prac w ramach projektu udokumentowano liczne malowidła ścienne w tym pomieszczeniu, w tym obrazy przedstawiające elegancko ubranych mężczyzn i kobiety, wojowników z cechami pająków, jeleni, psów i węży, a także liczne bitwy pomiędzy mitycznym bohaterem Moche a jego wrogami z morza. 

Malowidło przedstawiające postać z cechami pająka (fot. Lisa Trevor)

Kobieta Moche namalowana na ścianach i filarach sali tronowej, a także na wewnętrznych powierzchniach samego tronu, kojarzy się z półksiężycem, z morzem i jego stworzeniami oraz ze sztuką przędzenia i tkactwa. Odkryte malowidła ścienne przedstawiają rzadką scenę, nawiązującą do warsztatu z kobietami zajmującymi się przędzeniem i tkactwem, a także procesję mężczyzn niosących tkaniny i koronę należącą do przywódczyni.

Scena związana z tkactwem (fot. Lisa Trevor)

Uczeni zastanawiają się, czy kobieta namalowana na ścianach sali tronowej była kapłanką lub królową czy też postacią mityczną. Fizyczne dowody, w tym tron, paciorki z zielonego kamienia, delikatne nici, a nawet ludzkie włosy, jasno pokazują, że zajmowała go rzeczywista żywa osoba, a zatem chodziłoby o przywódczynię sprawującą władzę w Pañamarca w VII wieku.

Jedna z postaci przedstawionych na malowidłach w "Sala del imaginario Moche" (fot. Lisa Trevor)

Wykopaliska prowadzone w ramach projektu na Plaza de Pañamarca odsłoniły także monumentalną, nieznaną do tej pory konstrukcję. Jest to „Sala splecionych węży”, również zbudowana z szerokich kwadratowych filarów na platformach w południowym narożniku wielkiego placu Pañamarca. Wiele z tych filarów ozdobiono malowidłami przedstawiającymi postać, której ciało składa się z węży splecionych z ludzkimi nogami. Motyw ten nie pojawia się nigdzie indziej w sztuce Moche. Na pozostałych powierzchniach zachowały się wizerunki wojowników, antropomorficznej broni i dużego potwora goniącego człowieka. 

Jeden z filarów w "Sali splecionych węży" (fot. Rick Wicker)

Jak wyjaśnia José Antonio Ochatoma Cabrera, pomieszczenie to, usytuowane nad placem, zajmowało widoczne miejsce – prawie jak loże teatru lub stadionu – z którego można było obserwować, co dzieje się poniżej, zapewniając jednocześnie prywatną przestrzeń uprzywilejowanym mieszkańcom. Dodaje też, że interwencja archeologiczna w Pañamarca idzie w parze ze skrupulatnymi pracami konserwatorskimi, prowadzonymi przez wykwalifikowanych specjalistów, którzy łączą praktyki ilustracji ołówkiem i akwarelą z najnowocześniejszymi metodami trójwymiarowych zapisów cyfrowych, aby stworzyć szczegółową dokumentację malowideł. 

Malowidła w "Sala del imaginario Moche" (fot. Lisa Trevor)

Malowidła ścienne w Pañamarca ze względu na swoją delikatność nie są obecnie dostępne dla turystów. Zespół badaczy niestrudzenie pracuje nad stworzeniem cyfrowych przedstawień wszystkiego, co odkryli. Pañamarca to najbardziej wysunięte na południe monumentalne centrum kultury Moche, społeczeństwa preinkaskiego, które żyło w przybrzeżnych dolinach północnego Peru między 350 a 850 rokiem naszej ery. Zbudowana na szczycie granitowego wzgórza w dolnej części doliny Nepeña, Pañamarca składa się z imponującej schodkowej platformy z adobe, dwóch niższych, ale szerokich platform z adobe, dużego otoczonego murem placu z adobe i wielu innych konstrukcji, w tym murowanego budynku z okresu formatywnego. Pañamarca jest szczególnie znana ze swoich kolorowych malowideł ściennych, opublikowanych po raz pierwszy w latach pięćdziesiątych XX wieku, umieszczonych na placu i na platformach, przedstawiających procesję kapłanów i wojowników, bitwy pomiędzy istotami nadprzyrodzonymi, niezwykłego człowieka o dwóch twarzach oraz sceny ceremonialnych czynności związanych z jeńcami. Ale nigdy wcześniej w Pañamarca ani gdziekolwiek indziej w dawnym Peru nie widziano sali z tronem dla królowej.

Wizerunek królowej (fot. Lisa Trevor)

Jessica Ortiz Zevallos podaje, że projekt badawczy, który rozpoczął się w 2018 r., ma na celu zrozumienie działań, mających miejsce w przeszłości w Pañamarca i wokół niego. Jest to wynik współpracy peruwiańskich i amerykańskich archeologów, historyków sztuki i konserwatorów, przy wsparciu Towarzystwa National Geographic, Uniwersytetu Columbia i Muzeum Przyrody i Nauki w Denver. Zespół naukowy projektu badawczego tworzą: Lisa Trever (profesor historii sztuki na Uniwersytecie Columbia), Michele Koons (dyrektor ds. antropologii w Muzeum Przyrody i Nauki w Denver), oraz peruwiański archeolog José Ochatoma Cabrera, a także inni peruwiańscy i amerykańscy archeolodzy i specjaliści od konserwacji. Do tego dochodzi grupa osób odpowiedzialnych za wykopaliska i późniejsze zabezpieczenie obszarów, zgodnie z protokołami ochrony stanowisk i obiektów archeologicznych ustalonymi przez Ministerstwo Kultury.