Monumentalna przeszłość Cerro Malabrigo w dolinie Chicama

Oryginalny artykuł: Investigación arqueológica revela pasado monumental de Cerro Malabrigo en valle de Chicama 

Badania prowadzone na stanowisku archeologicznym Cerro Malabrigo, położonym w dolinie Chicama w regionie La Libertad, ujawniają istnienie monumentalnej architektury wzniesionej na początku Wczesnego Okresu Przejściowego, między II wiekiem p.n.e. a I wiekiem n.e., na długo przed pojawieniem się kultury Moche. Stanowisko to jest obecnie uznawane za kamień milowy w peruwiańskiej archeologii. 

Prace wykopaliskowe na terenie Cerro Malabrigo (fot. Program Archeologiczny Chicama)

Stalagmity w meksykańskich jaskiniach ukazują czas trwania i skalę suszy w okresie upadku cywilizacji Majów

Oryginalny artykuł: Stalagmites in Mexican caves reveal duration and severity of drought during the Maya collapse 

Szczegółowa analiza izotopów tlenu pozwoliła zespołowi naukowców pod kierownictwem Uniwersytetu Cambridge określić poziom opadów dla poszczególnych pór deszczowych i suchych między 871 a 1021 rokiem, przypadających na okres schyłkowy cywilizacji Majów. Wyniki badań opublikowano w czasopiśmie Science Advances. W końcowym okresie klasycznym wiele miast Majów położonych na południu zostało opuszczonych, a tamtejsze dynastie królewskie już dobiegły końca. Majowie przenieśli się bardziej na północ i stracili znaczną część swej potęgi politycznej i gospodarczej. Dane zawarte w stalagmicie pochodzącym z jaskini Tzabnah na Jukatanie wykazały, że w tym okresie wystąpiło osiem okresów suszy w porze deszczowej, które trwały co najmniej trzy lata, przy czym najdłuższa susza trwała 13 kolejnych lat. Informacje klimatyczne pokrywają się z istniejącymi dowodami historycznymi i archeologicznymi: wznoszeniem zabytków i działalnością polityczną w kilku głównych ośrodkach kultury Majów, w tym w Chichén Itzá, gdzie zostały one wstrzymane w okresie stresu klimatycznego. Dokładnie i precyzyjnie datowane okresy suszy zapewniają nowe ramy do szczegółowej analizy czasu i dynamiki oddziaływań człowieka na klimat w regionie. Jak podaje główny autor badań, Daniel H. James, ten okres w historii Majów fascynuje uczonych od wieków. Istniało wiele teorii na temat przyczyn upadku Majów, takich jak zmiany szlaków handlowych, wojny i dotkliwe susze, opartych na świadectwach archeologicznych pozostawionych przez Majów. Jednak w ciągu ostatnich kilku dekad zaczęto lepiej poznawać zmiany klimatyczne i łączyć je z danymi archeologicznymi.

Mapa Nizin Majów. Ponumerowane kontury to modelowane średnie roczne opadów deszczu w latach 1979–2022, w milimetrach na rok.  Białe kwadraty oznaczają miejsca wcześniejszych badań paleoklimatycznych lub monitoringu jaskiń wspomniane w publikacji.
Białe kółka oznaczają stanowiska na północnych Nizinach Majów uwzględnione w kompilacji danych archeologicznych, a miejsce niniejszych badań, Jaskinia Tzabnah, jest oznaczona X
(źródło ilustracji: czasopismo Science Advances)

Nowe odkrycie w peruwiańskiej Amazonii

Oryginalny artykuł: Sorprendente hallazgo en Amazonas: descubren 2 cabezas clavas y 200 estructuras en Ollape 

Naukowcy z Instytutu Archeologii i Antropologii "Kuélap" (INAAK) Narodowego Uniwersytetu Toribio Rodrígueza de Mendoza (UNTRM) odkryli na stanowisku archeologicznym Ollape, położonym w dystrykcie La Jalca, w prowincji Chachapoyas, w regionie Amazonas, dwie kamienne głowy, wyrzeźbione z piaskowca i wydobyte z gruzów murów obwodowych okrągłej konstrukcji, ich orientacja i położenie wskazują, że pierwotnie umieszczono je na zewnątrz budowli.

Jedna z kamiennych głów znaleziona podczas wykopalisk
(fot. Instituto de Investigación de Arqueología y Antropología “Kuélap” (INAAK) de la UNTRM)

Czaszki z Huei Tzompantli w Tenochtitlán są przedmiotem nowatorskich badań

Oryginalny artykuł: A 10 años del hallazgo del Huei Tzompantli de Tenochtitlan, los cráneos humanos son objeto de análisis de vanguardia 

Dziesięć lat po odkryciu Huei Tzompantli z Tenochtitlán przez Program Archeologii Miejskiej (PAU) Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) pod ziemią historycznego centrum miasta Meksyk, prowadzone są bezprecedensowe badania skupiające się na osobach (post: „Odkrycie Huey Tzompantli na terenie dawnego Tenochtitlan”). Dyrektor PAU, Raúl Barrera Rodríguez, kierownik terenowy projektu Tenochtitlan Huei Tzompantli, Lorena Vázquez Vallín i koordynator zespołu antropologii fizycznej, Jorge Gómez-Valdés poinformowali, że po zakończeniu wykopalisk w budynku przy ulicy Guatemala 24, kontynuowane są badania w laboratorium z zakresu antropologii fizycznej i innych dyscyplin. 214 ludzkich czaszek, które zostały oczyszczone i odrestaurowane, jest analizowanych w ramach dwóch projektów w kolekcji ceramiki Museo del Templo Mayor (MTM) przy wsparciu laboratoriów bioarcheologii i genetyki Narodowej Szkoły Antropologii i Historii (ENAH). Pierwszym z nich jest analiza stabilnych izotopów, mająca na celu określenie chronologii. Badane są izotopy węgla (C), tlenu (O) i strontu (Sr) zawarte w pierwszych zębach trzonowych czaszek. Próbki 83 osobników zostały przesłane na Uniwersytet Georgii w Stanach Zjednoczonych, dzięki finansowaniu z Ministerstwa Kultury Meksyku. Projekt Huei Tzompantli zachowa kontrolę nad wynikami. 

Jedna z czaszek pochodzących z Huei Tzompantli (fot. Meliton Tapia, INAH)

Dzięki sztucznej inteligencji natrafiono na 248 nowych geoglifów

Oryginalny artykuł: Líneas de Nasca: hallan 248 nuevos geoglifos en Ica gracias a la inteligencia artificial

Naukowcy z Uniwersytetu Yamagata w Japonii, pod kierownictwem profesora Masato Sakai, odkryli 248 nowych geoglifów w chronionej strefie archeologicznej Linie i Geoglify Nazca, położonej w regionie Ica, dzięki badaniom terenowym wspieranym przez sztuczną inteligencję. Poinformowano o tym w peruwiańskim pawilonie podczas Expo 2025 w Osaka-Kansai, gdzie prelegentem był Masato Sakai. Masato Sakai stwierdził, że w latach 2023 i 2024 Uniwersytet Yamagata i IBM przeprowadziły badania terenowe z wykorzystaniem sztucznej inteligencji, które doprowadziły do odkrycia 248 nowych geoglifów na Pampie Nazca.

Jeden z nowo odkrytych geoglifów (fot. Andina)

Odkrycie artefaktów prekolumbijskich ujawnia wpływ kultury Chancay w Limie

Oryginalny artykuł: Hallazgo de ajuar funerario prehispánico revela influencia de la cultura Chancay en Lima 

Podczas prac prowadzonych przez firmę gazową w dzielnicy Puente Piedra w Limie natrafiono na ciała zmarłych i artefakty prekolumbijskie. Należą one do kultury Chancay, która rozwinęła się na środkowym wybrzeżu dzisiejszego Peru. Jak podaje Jesús Bahamonde, archeolog z firmy Cálidda, wstępne obliczenia wskazują, że odkryty grobowiec datowany jest na 1200 lub 1300 rok p.n.e.  Zmarłemu towarzyszyła wyprawa grobowa, obejmująca cztery naczynia ceramiczne i trzy tykwy. Ciało było zawinięte w cienkie płótno, które pod wpływem upływu czasu, temperatury i klimatu uległo znacznemu zniszczeniu. Zmarłego pochowano w pozycji zgiętej lub siedzącej. Ikonografia przedstawiona na przedmiotach znalezionych przy zwłokach pozwala powiązać to odkrycie z kulturą Chancay, która rozwijała się między doliną Fortaleza w Áncash a doliną Lurín w Limie w latach 1200 p.n.e. - 1470 n.e. 

Grobowiec odkryty w dzielnicy Puente Piedra w Limie (fot. Andina)

W Palos Verdes (stan Sinaloa, Meksyk) odkryto dwa prekolumbijskie miejsca kremacji i pochówki

Oryginalny artykuł:  Descubren dos crematorios y un osario prehispánicos en Palos Verdes, comunidad de Guasave, Sinaloa

Sposób życia dawnych Guasaveños zaczyna być odkrywany dzięki pracom Projektu Archeologicznego Guasave. Podczas ostatnich badań terenowych w miejscowości Palos Verdes, położonej w północnej części stanu Sinaloa natrafiono na ossuarium i dwa miejsca kremacji, z których jedno prawdopodobnie służyło do kremacji dzieci. Badania uzyskały aprobatę Rady Archeologicznej Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH), a kieruje nimi archeolog Rodrigo Vivero Miranda. Wyjaśnia on, że konteksty te pozwolą nam zagłębić się w praktyki pogrzebowe prekolumbijskich mieszkańców tego regionu.

Ossuarium odkryte w Palos Verdes (fot. Rodrigo Vivero)

Analiza glinianych rzeźb znalezionych w jaskini w Meksyku

Oryginalny artykuł: Analizan esculturas de barro sin cocer creadas hace más de mil años en el interior de una cueva en México por una cultura desconocida 

W górach Sierra Mixe w stanie Oaxaca w Meksyku międzynarodowy zespół badaczy przeanalizował dziesiątki niewypalanych glinianych rzeźb i reliefów, wykonanych ponad tysiąc lat temu w jaskini uważanej przez ludność tubylczą za świętą. Badanie, opublikowane w czasopiśmie Journal of Archaeological Science: Reports, dostarcza nowych spostrzeżeń na temat technik artystycznych kultur mezoamerykańskich i wskazówek dotyczących rytualnego znaczenia tej podziemnej przestrzeni. 

Mapa przedstawiająca położenie jaskini (źródło ilustracji: Journal of Archaeological Science: Reports)