Cerro Patlachique: święta góra Teotihuacán

Oryginalny artykuł: Teotihuacan’s forgotten sacred mountain: archaeologists uncover Cerro Patlachique’s pilgrimage shrine

Wysoko nad południowym krańcem Doliny Teotihuacan wznosi się Cerro Patlachique, szczyt, który obecnie uważany jest za główne miejsce pielgrzymkowe na długo przed, w trakcie i po okresie świetności miasta Teotihuacan (lata 150–550). Najnowsze mapowanie lidarowe i dokumentacja 40 rzeźbionych kamiennych petroglifów i głazów przeniesionych ujawniają, że było to miejsce o charakterze rytualnym, poświęcone głównie bóstwom wody i gór, obchodom kalendarzowym oraz pielgrzymkom regionalnym. W trakcie badań odkryto 34 wcześniej niepublikowane zabytki i istniejący korpus sześciu, wszystkie skupione na szczycie Cerro Patlachique. Znaleziska obejmują głazy kamienne, wyrzeźbione in situ lub przetransportowane i ustawione w linii z nowo zmapowaną architekturą: świątynią, zbiornikami wodnymi i aleją, wszystkie mniej więcej odpowiadające orientacji Teotihuacan.

Mapa Cerro Patlachique utworzona na podstawie danych lidarowych TVP (a) i PPCC (b) oraz ogólna mapa lidarowa Doliny Teotihuacan (c) (a: przerysowana na podstawie Parsons & Sanders 2000: rys. 161; b: wizualizacja lidarowa wygenerowana przez A. Texis Muñoza, z wykorzystaniem techniki Red Relief Image Map opracowanej przez Laboratorium Analizy Przestrzennej i Cyfrowej, Narodowy Uniwersytet Autonomiczny Meksyku (Gerardo Jiménez Delgado i Javier López Mejilla), (c) Projekt Placu Kolumnowego; c: INEGI 2016) (źródło ilustracji: czasopismo Antiquity)

Ceramika na terenie stanowiska wskazuje, że osadnictwo rozpoczęło się w początkowej fazie urbanizacji, a sanktuarium pozostawało w użyciu długo po upadku Teotihuacán. W rzeczywistości kompleks ceremonialny stanowił pomost między fazą przedmiejską, Okresem Klasycznym i Postklasycznym. Cechą charakterystyczną zabytków, która przyciąga wzrok, są powtarzające się wizerunki dwóch kluczowych bóstw: boga burzy, zazwyczaj przedstawianego z wyłupiastymi oczami i paszczą z kłami, oraz bogini wody. Udokumentowano dziewięć rzeźb bóstwa burzy i trzy bogini wody.

Przykłady zabytków z elementami boga burzy badanych przez PPCC (modele autorstwa A. Texisa Muñoza; © Projekt Placu Kolumnowego) (źródło ilustracji: czasopismo Antiquity)

Dwa zabytki z elementami boga burzy/bogini wody (modele A. Texis Muñoz; © Projekt Placu Kolumnowego) (źródło ilustracji: czasopismo Antiquity)

Oba bóstwa pojawiają się razem w trzech miejscach, przywołując niebiańskie i ziemskie siły wody; w ten sposób łączą górę z sezonowymi opadami deszczu i rytuałem. Znaki kalendarzowe są równie ważne. Trzynaście z tych pomników nosi wyraźne daty i cyfry z 260-dniowego kalendarza. Co najmniej osiem odnosi się do nazw dni, które reprezentują dany rok, kluczowych znaczników w 365-dniowym roku słonecznym. Rozmieszczenie przestrzenne nie jest przypadkowe. Rzeźby bóstw skupiają się na wschód od głównej alei, u źródeł sezonowych strumieni wody, łączących góry, deszcz i kierunek.

Rozkład przestrzenny motywów ikonograficznych na kamiennych zabytkach (oznaczonych numerami elementów) na terenie obiektu (zdjęcie © Projekt Placu Kolumnowego). Niebieskie trójkąty dotyczą przedstawień boga burzy, zielone trójkąty związane są z boginią wody, gwiazdki na czerwonym tle pokazują miejsca, w których znajdują się przedstawienia antropomorficzne, niebieskie kwadraty ukazują miejsca z liczbami i glifami kalendarzowymi, inne oznaczone są dwoma czerwonymi kółkami (źródło ilustracji: czasopismo Antiquity)

Ta wrażliwość kierunkowa łączy Cerro Patlachique z innymi świętymi górami wokół Teotihuacán, zwłaszcza z północnym Cerro Gordo. Południowa góra była jego odpowiednikiem, tworząc świętą oś pionową w poprzek doliny. Zróżnicowanie stylu rzeźbienia sugeruje udział wielu podmiotów: niektóre rzeźby, wykonane w pięknym klasycznym stylu Teotihuacan, prawdopodobnie odzwierciedlają dzieła zlecone przez państwo; inne, bardziej surowe i indywidualistyczne, wskazują na działalność prywatną lub pielgrzymkową. Na jednym z kamieni widać rzeźbę nałożoną na wcześniejszy wizerunek, co stanowi dowód na to, że odwiedzający z czasem powracali, modyfikowali i ponownie korzystali z sanktuarium.

Przykłady zabytków badanych przez PPCC ze znakami kalendarzowymi/cyfrowymi (modele i rysunek autorstwa A. Texisa Muñoza; © Projekt Placu Kolumnowego) (źródło ilustracji: czasopismo Antiquity)

Połączenie oficjalnej i prywatnej działalności religijnej sprawia, że szczyt jest wydarzeniem zarówno oficjalnie zatwierdzonym, jak i zindywidualizowanym, stanowiąc dynamiczne uzupełnienie centrum Teotihuacan. Odkrycia w Cerro Patlachique podkreślają długotrwałą integrację kultu górskiego, rytuałów wodnych i ceremonii kalendarzowych w sferze kulturowej Teotihuacán. Obecność dat roku na zabytkach dostarcza nowych dowodów na interpretację 260-dniowego cyklu rytuałów w mieście i jego okolicach.

Przykłady zabytków badanych przez Projekt Placu Kolumnowego z postaciami antropomorficznymi (rysunki autorstwa A. Texis Muñoza; © Projekt Placu Kolumnowego) (źródło ilustracji: czasopismo Antiquity) 

Ponadto sanktuarium na szczycie podkreśla powiązanie miasta, krajobrazu i sieci rytualnych: mieszkańcy doliny nie ograniczali swojej świętości do centrum miasta, ale rozszerzyli ją na otaczające góry. Cerro Patlachique od wieków stanowi kluczowe miejsce kultu, górę pielgrzymkową, gdzie rzeźbione kamienie symbolizują boską obecność, czas kalendarzowy i świętą geografię. Jako południowy odpowiednik częściej badanych północnych gór Teotihuacan, Cerro Patlachique podkreśla rozległość i głębię jednej z największych kultur miejskich Mezoameryki, łączącej kult gór, rytuały związane z wodą, wiedzę o kalendarzu i praktyki społeczne w spektakularnej świątyni na szczycie.