Archeolodzy odkryli w Naachtun (Gwatemala) unikalną mozaikową planszę do gry patolli

Oryginalny artykuł: Arqueólogos descubren un tablero de Patolli de mosaico único en Guatemala, redefiniendo las antiguas tradiciones de juegos mayas 

Wykopaliska w dawnym mieście Majów Naachtun w północnej Gwatemali ujawniły unikatowy artefakt: planszę do gry patolli, która zamiast być wykonana poprzez rzeźbienie w gipsie, jak wszystkie inne znane przykłady, powstała poprzez osadzenie setek fragmentów czerwonej ceramiki w świeżej zaprawie, niczym mozaika. Znalezisko, opublikowane przez Juliena Hiqueta i Rémiego Méreuze z francuskiego CNRS w czasopiśmie Latin American Antiquity, rzuca nowe światło na to, jak Majowie włączali gry do swoich przestrzeni architektonicznych i codziennego życia. Naachtun było potężnym miastem okresu klasycznego (lata 250–900), położonym między Tikal a Calakmul. Wykopaliska w jednym z jego okazałych kompleksów mieszkalnych, Grupie 6L13, odsłoniły mozaikową tablicę wmurowaną w posadzkę budowli 6L-19. Otaczająca architektura wskazuje, że budynek ten należał niegdyś do bogatej lub wpływowej rodziny.

Mapa Naachtun z zaznaczoną Grupą 6L13 (źródło ilustracji: czasopismo Latin American Antiquity)

Tablica znaleziona pod późniejszą konstrukcją i częściowo zasłonięta ścianą, wyraźnie pochodzi sprzed ostatecznej fazy budowy pomieszczenia. W przeciwieństwie do szorstkich, porysowanych tablic patolli udokumentowanych w innych miejscach na nizinach Majów, ta została celowo wbudowana w podłogę, co wskazuje, że była częścią pierwotnego projektu budowli. Patolli składa się z maleńkich tesser, okruchów czerwonej i pomarańczowej ceramiki o grubości 1–3 cm, ułożonych w prostokątny układ przecięty centralną osią, co stanowi tradycyjny mezoamerykański wzór tablicy patolli. 

Patolli została wykonana z cienkich tesser, pochodzących z fragmentów ceramiki w kolorach czerwonym i pomarańczowym, ułożonych w prostokątnym formacie (fot. Julien Hiquet, Naachtun Petén Norte Archaeological Project)

Zdigitalizowana rekonstrukcja pokazuje, że tablica miała prawdopodobnie wymiary około 80 × 110 cm i składała się z blisko 478 tesser ułożonych w około 45 kwadratów. Wiele fragmentów pochodziło ze zużytych naczyń domowych, w tym z Wczesnego Okresu Klasycznego, takich jak Dos Hermanos Red i Aguila Orange.

Idealizowana rekonstrukcja tablicy patolli (źródło ilustracji: czasopismo Latin American Antiquity)

Czerwony kolor mógł mieć znaczenie zarówno symboliczne, jak i praktyczne: w kosmologii Majów czerwień kojarzy się ze wschodem, kierunkiem kojarzonym z odrodzeniem i wschodzącym słońcem. Niektórzy badacze sugerują wręcz, że tablice patolli często pojawiają się we wschodnich sektorach budowli Majów. Patolli to gra szeroko rozpowszechniona w całej Mezoameryce; wśród Majów miała zarówno znaczenie rekreacyjne, jak i rytualne. Rzeźby na ławach pałacowych i posadzkach świątyń, takich jak w Seibal, Uxmal i Xunantunich, sugerują, że grała w nią elita w kontekście społecznym lub ceremonialnym. Jej kosmologiczna symbolika łączyła ich poprzez grę z ruchem niebios, ale prawdopodobnie była również wykorzystywana jako wspólna rozrywka wzmacniająca więzi społeczne.

Widok tablicy patolli w Budowli 6L-19 (fot. Julien Hiquet, Naachtun Petén Norte Archaeological Project)

Wbudowana tablica patolii w Naachtun sugeruje, że jej umieszczenie było celowe, nie było to przypadkowe graffiti. Wtapiając ją w samą architekturę, budowniczowie zaplanowali, że przetrwa pokolenia, pełniąc być może zarówno funkcje społeczne, jak i duchowe. Ten artefakt jest podwójnie wyjątkowy, ponieważ mozaiki podłogowe są praktycznie nieznane w dawnej architekturze Majów. Wykonanie tablicy wymagało zebrania setek małych, jednolicie kolorowych fragmentów i mozolnego osadzenia ich w gipsie, co było znacznie bardziej czasochłonne niż stosunkowo szybkie rycie większości tablic. 

Fotografia Budowli 6L-19 wykonana przy użyciu drona (for. Hemmamuthé Goudiaby, Naachtun Petén Norte Archaeological Project) 

Ponieważ tablica została wbudowana w nowo położoną podłogę, archeolodzy mogą z całą pewnością powiązać jej powstanie z konkretną fazą budowy, datowaną mniej więcej na V wiek. Ten pewny kontekst czyni ją jednym z najwcześniejszych znanych przykładów sztuki Majów. Odkrycie w Naachtun poszerza naszą wiedzę na temat tego, jak gry były zintegrowane z życiem i architekturą Majów. Pokazuje, że plansze do gry patolli mogły być projektowane jako trwałe elementy, a nie jako sporadyczne dodatki, co wskazuje na społeczne znaczenie gier w klasycznym społeczeństwie Majów. Dalsze wykopaliska w budynkach 6L-19 i 6L-20 pozwolą ustalić, czy obszar ten był zadaszony czy otwarty.