Rytualna przemoc w Pacopampa

Oryginalny artykuł: Researchers have found signs of ritual violence on skeletons from an ancient civilization in the Andes

W latach 2005-2015, na terenie stanowiska archeologicznego Pacopampa (region Cajamarca, północne Peru) odkryto szczątki 104 osób, w tym 66 dorosłych i 38 dzieci, pochodzące z okresu formatywnego środkowego (lata 1200-800 p.n.e.) i formatywnego późnego (lata 800-500 p.n.e.). Obecnie grupa japońskich i peruwiańskich uczonych postanowiła przeprowadzić bardziej szczegółowe badania antropologiczne. Tomohito Nagaoka, Yuji Seki, Kazuhiro Uzawa i Daniel Morales Chocano zwrócili szczególną uwagę na siedem szkieletów dorosłych osób, złożonych w platformie ceremonialnej. Zachowały one wyraźne ślady urazów na kościach, a zwłaszcza widoczne pęknięcia czaszek. Zdaniem badaczy, tego typu okaleczenia nie powstały podczas wypadków, lecz świadczą raczej o zamierzonych i powtarzanych uderzeniach. Pomimo to obrażenia niekoniecznie musiały doprowadzić do śmierci, gdyż wszystko wskazuje na to, że niektóre z nich były leczone.

Pochówki osób z pozostałosciami okaleczeń (fot. Nagaoka et al., PLOS ONE, 2017)

Wspominani wyżej uczeni nie sądzą, że przyczyną obrażeń mogły być działania wojenne, gdyż Pacopampa była ośrodkiem ceremonialnym, pozbawionym budowli o charakterze obronnym. Poza tym ciała nie zostały złożone w pomieszczeniach mieszkalnych, co byłoby typowe w przypadku osób zabitych podczas jakiegoś ataku. Jako że osoby pochowano w miejscu służącym odprawianiu ceremonii, badacze uważają, że urazy są wynikiem zadawania ciosów o charakterze rytualnym, choć są to jedynie spekulacje. Co prawda w przypadku niektórych wczesnych kultur zamieszkujących Centralne Andy, napięcia społeczne związane z brakiem pożywienia prowadziły do przemocy rytualnej, to nie ma pewności, czy taka sytuacja miała miejsce w Pacopampa, gdyż badania szczątków nie wykazały śladów niedożywienia.

Pęknięcia czaszek widoczne w przypadku siedmiu badanych szkieletów
(fot. Nagaoka et al., PLOS ONE, 2017)

Badacze podkreślają jednak, że przedstawiciele elity identyfikowali się z drapieżnymi zwierzętami, zwłaszcza dużymi kotami, jak jaguary, a kontrolowane praktykowanie przemocy mogło stać się sposobem, który pozwalał przedstawicielom elity na pokazanie własnej przewagi. Owa rytualna przemoc mogła odzwierciedlać formowanie się zhierarchizowanego społeczeństwa. We wczesnym okresie była związana z dominacją elit i znalazła wyraz w obrażeniach cielesnych, z czasem coraz poważniejszych, a gdy hierarchia była już w miarę dobrze ustalona, podobne rytuały ostatecznie kończyły się śmiercią.

Urazy kości (fot. Nagaoka et al., PLOS ONE, 2017)

Starając się zrozumieć dawne kultury, archeolodzy zwracają uwagę na zachowane świadectwa przemocy, gdyż wszelkie urazy dostarczają informacji nie tylko o konfliktach wojennych, ale i o praktykach religijnych i społecznych. Na przykład, w przypadku kultury Chinchorro (lata 7000-1600 p.n.e.) okaleczenia widoczne na szkieletach zdają się wskazywać na konflikt wojenny i były bardziej typowe dla mężczyzn aniżeli kobiet. Dowody składania ofiar z ludzi zachowały się w ośrodkach położonych na wybrzeżu Peru i pochodzących z 5000 r. p.n.e. W Centralnych Andach, pozostałości budowli o charakterze publicznym wskazują na formowanie się zorganizowanego społeczeństwa około 3000 r. p.n.e.