Jak Inkowie chronili swe budowle przed skutkami trzęsień ziemi

Oryginalny artykuł: Machu Picchu, supremacia inca

Obserwując imponujące budowle w Machu Picchu można zauważyć szczeliny pomiędzy kamiennymi blokami tworzącymi mury bądź połamane krawędzie, co nie wydaje się typowe dla Inków, gdyż ich konstrukcje wyróżniały się perfekcją w dopasowywaniu do siebie poszczególnych, odpowiednio obrobionych kamieni. Peruwiańscy uczeni z Instytutu Geologii, Górnictwa i Metalurgii (Ingemmet) wykazali, że około 1450 roku trzęsienie ziemi o sile co najmniej 6,5 stopni w skali Richtera doprowadziło do zniekształceń konstrukcji w Machu Picchu, co zmotywowało Inków do wprowadzenia zmian i wznoszenia budowli odpornych na wstrząsy. Jest to jeden z pierwszych rezultatów prac prowadzonych w ramach Projektu Cusco-Pata, którym kieruje Carlos Benavente Escobar. Celem badań jest poznanie ruchów ziemi, które miały miejsce w przeszłości i ich wpływu na dawne kultury Inków i Wari. Dzięki temu będzie można również ustalić okresowość wstrząsów sejsmicznych dla regionu Cusco i określić najbardziej zagrożone strefy.

Szczeliny pomiędzy blokami kamiennymi, widoczne na budowlach w Machu Picchu
(fot. Projekt Cusco-Pata)

Dzięki informacjom historycznym wiadomo, że w Cusco wstrząsy o dużej sile były odczuwalne również w 1650 roku i w 1950 roku, ale nie zdołano do tej pory stwierdzić, który z uskoków wywołał ruchy ziemi. Badacze z Ingemmet skupili się na dwóch aktywnych uskokach, znajdujących się w pobliżu Cusco: Tambomachay i Pachatusan, które są w stanie wywołać duże wstrząsy. Benavente Escobar przekazał, że po raz pierwszy połączono badania z dziedziny paleosejsmologii, archeosejsmologii i geotektoniki.

Prace prowadzone na terenie Choquepuquio (fot. Projekt Cusco-Pata)

Zdaniem uczonych, wstrząsy nastąpiły w czasach, gdy władzę sprawował Inka Pachacutec, gdyż na terenie Machu Picchu, w budowlach z tego okresu zaobserwowano pewne zmiany architektoniczne. Wywołane trzęsieniem ziemi zniekształcenia budowli są widoczne, między innymi, w Świątyni Słońca czy w pobliżu Intihuatama i prawdopodobnie Pachacutec zarządził naprawienie powstałych szkód. Badacze starają się ustalić, który z uskoków odpowiadał za owe wstrząsy, ale podejrzewają, że był to Tambomachay, biegnący w odległości czterech kilometrów od Centrum Historycznego w Cusco.

Szczeliny między blokami kamiennymi na budowlach w Sacsayhuaman (fot. Projekt Cusco-Pata)

Jak zaznacza Benavento Escobar, nie ulega wątpliwości, że silne trzęsienie ziemi doprowadziło również do zniszczeń budowli wzniesionych, między innymi, w Sacsayhuaman, Tipon, Tambomachay czy przy obecnej ulicy Doce Angulos w Cusco. Jednocześnie potwierdzono, że trzęsienie ziemi w 1450 roku wpłynęło na decyzję Inków o wprowadzeniu zmian architektonicznych. Wcześniej używano mniejszych bloków kamiennych i konstrukcja była prostsza. Po odczuwalnych ruchach sejsmicznych, gigantyczne bloki kamienne pokazują, że Inkowie zdołali przystosować swe budowle tak, aby były odporne na wstrząsy. Wznoszono szerokie podstawy, podczas gdy górna część murów była znacznie węższa, przyjmując kształt trapezoidalny. Nad oknami i wejściami umieszczano nadproża wykonane z dużych bloków kamiennych. Wszystko to sprawiało, że konstrukcje stały się bardziej stabilne.

Prace na terenie Sacsayhuaman (fot. Projekt Cusco-Pata)

Geolodzy zastanawiali się również, dlaczego wiedząc o grożących niebezpieczeństwach, Inkowie zajęli tereny położone na lewym brzegu rzeki Huatanay, dokładnie w miejscu, przez które przebiega uskok Tambomachay. Okazuje się jednak, że dla Inków ważniejsza była bliskość wody i ostatecznie woleli ulepszyć swe budowle i pozostać w tym miejscu. To właśnie w tej strefie znajdują się budowle odporne na trzęsienia ziemi, czego najlepszym przykładem jest Tipon, prawdziwe dzieło inkaskiej inżynierii z nadal funkcjonującymi akweduktami, które przetrwały wiele wstrząsów.

Jedna z budowli w Sacsayhuaman, odporna na wstrząsy (fot. Projekt Cusco-Pata)

W ramach Projektu Cusco-Pata ustalono również, że inne trzęsienie ziemi miało miejsce około 1000 roku i było odczuwalne w Piquillacta, leżącym na południe od Cusco i zamieszkiwanym przez przedstawicieli preinkaskiej kultury Wari. Skutki wstrząsów są widoczne na tamtejszych budowlach, a uczeni wykazali, że w owym czasie reaktywował się uskok Tambomachay, co zbiegło się z migracją ludności z Piquillacta.

Budowle na terenie Piquillacta (fot. Projekt Cusco-Pata)

Uczestnicy projektu Cusco-Pata, który potrwa do końca 2019 roku, współpracują również z badaczami z Wielkiej Brytanii, Hiszpanii i Francji.