Jak dawne „kamienne kuchnie” przechowują sekrety kulinarne

Oryginalny artykuł: How ancient stone kitchens preserve food secrets 

Moździerz, tłuczek i deska do krojenia to współczesne wersje dawnych manos i metate znajdowanych na stanowiskach archeologicznych na całym świecie. Mano to ręczne narzędzie kamienne używane z metate do mielenia i rozdrabniania żywności pochodzącej z roślin i zwierząt. Metate to duży, płaski kawałek kamienia lub zagłębienie w podłożu skalnym. Te metate na podłożu skalnym, znane również jako metate na wolnym powietrzu, są szczególnie powszechne na stanowiskach archeologicznych, a najstarsze z nich pochodzą sprzed 15 500 lat. Teraz badacze z Natural History Museum of Utah wykorzystują nowe techniki, aby wydobyć mikroskopijne pozostałości roślinne zachowane w pęknięciach i szczelinach podłoża skalnego. Dzięki temu chcą dowiedzieć się więcej o ludziach, którzy je tam umieścili. Ich najnowsze odkrycia zostały opublikowane w czasopiśmie American Antiquity.

Lisbeth Louderback podczas wydobywania resztek roślin z metate na podłożu skalnym (fot. Stefania Wilks)

Ceramiczna butelka w formie ryby suche

Oryginalny artykuł: Cusco: declaran a botella suche de cerámica Patrimonio Cultural de la Nación

Ceramiczna butelka w formie ryby suche (Trichomycterus rivulatus) została uznana za Narodowe Dziedzictwo Kulturowe Peru wraz z 179 powiązanymi z nią elementami mineralnymi, ponieważ jest uważana za symbol andyjskiej tożsamości kulturowej. Przedmiot i znajdujące się w nim minerały pochodzą ze stanowiska Qowiqarana, położonego w Parku Archeologicznym Sacsayhuamán. Wzięto pod uwagę fakt, że naczynie to posiada szczególną wartość ze względu na jego znaczenie historyczne, technologiczne, społeczne i naukowe, stanowiąc świadectwo praktyk ceremonialnych Inków w okresie Późnego Horyzontu.

Ceramiczna butelka w formie ryby suche (źródło fot. Andina)

W Pałacu Inków w Oquendo odkryto grobowiec kultury Ychsma

Oryginalny artykuł: Hallazgo arqueológico en el Callao: descubren fardo funerario preinca de 800 años de antigüedad con cerámica y textiles de élite en el Palacio Inca de Oquendo

Kultura Ychsma, która rozwinęła się w dolinach Lurín i Rímac w latach 900-1470, odegrała fundamentalną rolę w prekolumbijskiej historii Limy i Callao. Jej przedstawiciele, zajmujący się rolnictwem, rybołówstwem i produkcją rzemieślniczą, stworzyli hierarchiczne społeczeństwo rządzone przez kastę kapłańską, której władza skupiała się w Pachacámac, głównym sanktuarium regionu. Terytorium tej kultury rozciągało się wzdłuż środkowego wybrzeża, aż do XV wieku, kiedy to Inkowie w ramach swojej ekspansji dotarli na ten obszar. Aneksja tego terytorium do Tawantinsuyu nie nastąpiła na drodze wojny, lecz poprzez stopniową integrację. Władze Inków uszanowały znaczenie Pachacámac i pozwoliły, aby sanktuarium nadal pełniło funkcję ośrodka religijnego i politycznego, choć pod nadzorem Cuzco. Najnowsze badania archeologiczne w Callao dostarczyły nowych dowodów obecności kultury Ychsma. W ramach prowadzonego projektu w Pałacu Inków w Oquendo odkryto ciało owinięte w tkaninę, liczące 800–1000 lat. Jak podaje kierujący pracami Hugo Benavides szczątki należą do osoby mającej około 1,55 m wysokości, przy której złożono czarne naczynie ceramiczne ozdobione wężem, charakterystycznym elementem ikonografii Ychsma, co pozwoliło archeologom określić przynależność tej osoby do kultury Ychsma.

Szczątki osoby z kultury Ychsma znalezione przez archeologów (źródło fot. Infobae/Paula Elizalde)

W El Gigante (Honduras) natrafiono na początki uprawy awokado

Oryginalny artykuł: Avocado cultivation’s ancient origins hold lessons for a changing climate 

Chwalone za swoje właściwości zdrowotne skromne awokado jest certyfikowaną gwiazdą świata produktów rolnych. Nowe badania antropologów Amber VanDerwarker i Douglasa Kennetta z University of California w Santa Barbara wyjaśniają historię udomowienia awokado. Wyniki badań zostały opublikowane w Proceedings of National Academy of Sciences. Jak podaje Douglas Kennett, rdzenni rolnicy z dzisiejszego Hondurasu wybierali z czasem większe awokado z grubszą skórką, co sprawiało, że te odżywcze owoce były bardziej produktywne i łatwiejsze w transporcie. Te celowo wybrane cechy promowały ich powszechne stosowanie w Ameryce Środkowej i Południowej.

Zwiększanie się wielkości pestek awokado w miarę upływu czasu wskazuje na selekcję większych owoców (fot. Thomas Harper/University of California, Santa Barbara)

Figurki z okresu preklasycznego znalezione w San Isidro (Salwador)

Oryginalny artykuł: 2,400-year-old puppets with 'dramatic facial expression' discovered atop pyramid in El Salvador 

Od 2018 roku archeolodzy z Uniwersytetu Warszawskiego prowadzą wykopaliska na terenie stanowiska San Isidro w Salwadorze w ramach projektu, którym kieruje Jan Szymański. W najnowszej publikacji w czasopiśmie Antiquity, Jan Szymański i Gabriela Prejs przedstawiają wyniki badań związane z odkryciem rzadkiej kolekcji glinianych figurek typu „Bolinas” datowanych na lata 410–380 p.n.e. Figurki Bolinas są związane z różnymi stanowiskami ze środkowego i późnego okresu preklasycznego (lata 1000–350 p.n.e. i 350 p.n.e.–250 n.e.), położonymi wzdłuż wybrzeża Pacyfiku w Gwatemali i najbardziej wysuniętego na zachód Salwadoru. Termin „Bolinas” pochodzi od nazwy prywatnego rancza w Salwadorze, Finca Bolinas, położonego 6 km na południe od miasta Chalchuapa. Na dużą kolekcję, składającą się z 95 figurek natrafiono tam około połowy XX wieku, chociaż kontekst, w którym zostały znalezione pozostaje niepewny.

Mapka przedstawiająca położenie stanowisk wspominanych w publikacji (autor: Jan Szymański/PASI, czasopismo Antiquity)