Jak sztuczna inteligencja pomaga odkrywać zagubione miasta Majów

Oryginalna publikacja: Evaluating Broadscale Deep Learning for Maya Settlement Detection in G-LiHT Lidar.

Przez dziesiątki lat z maczetami w dłoniach i kompasem w kieszeni archeolodzy przemierzali dżunglę szukając dawnych miast Majów, mierząc się z upałem, komarami i gęstą roślinnością. W ostatnich latach na scenę wkroczyły lidary – lasery zamontowane na samolotach, które potrafią „zajrzeć” przez korony drzew - i mapa ukrytych budowli zaczęła się zapełniać szybciej niż kiedykolwiek wcześniej. Teraz do repertuaru nowoczesnych technologii dołącza sztuczna inteligencja. 

W niniejszym badaniu przeanalizowano transekty z pomiarów satelitarnych G-LiHT Yucatan Regions Aerial Lidar Survey, południe i północ 2; transekty dwóch regionów połączono, aby stworzyć model Q2000: A (południe) i C (północ 2) (żródło ilustracji: czasopismo Journal of Archaeological Method and Theory)

Najstarsze malowidła jaskiniowe w Ameryce przekazywały przesłanie przez 4000 lat

Oryginalny artykuł: Las pinturas rupestres más antiguas de América transmitieron un mensaje durante 4000 años e influyeron las cosmologías de las civilizaciones mesoamericanas 

Naukowcy dokonali bezpośredniego datowania 57 piktogramów w Teksasie i Meksyku, co dowodzi nieprzerwanej tradycji artystycznej i kosmologicznej sięgającej 5760 lat wstecz, która prawdopodobnie wpłynęła na wierzenia późniejszych cywilizacji Mezoameryki. W głębokich kanionach Teksasu i północnego Meksyku, ukryte w wapiennych schroniskach skalnych, spektakularne malowidła ścienne skrywają swoje sekrety od tysiącleci. Teraz zespołowi naukowców udało się rozszyfrować ich chronologię, odkrywając historię zadziwiającej wytrwałości. Według badań opublikowanych w czasopiśmie Science Advances, styl rzeki Pecos, wyrafinowana tradycja sztuki naskalnej, narodził się między 5760 a 5385 lat temu i trwał ponad 4000 lat, prawdopodobnie kończąc się między 1370 a 1035 lat temu. Badania prowadzone pod kierownictwem Karen L. Steelman, Carolyn E. Boyd i J. Phila Deringa pozwoliły na opracowanie najdokładniejszej jak dotąd chronologii sztuki naskalnej w Ameryce, opartej na 57 bezpośrednich datowaniach radiowęglowych samych malowideł i 25 pośrednich datowaniach minerałów szczawianowych w 12 różnych miejscach.

Jeden z dużych, malowanych paneli w kanionie rzeki Pecos poddanych analizie (źródło ilustracji: czasopismo Science Advances)

Cerro Patlachique: święta góra Teotihuacán

Oryginalny artykuł: Teotihuacan’s forgotten sacred mountain: archaeologists uncover Cerro Patlachique’s pilgrimage shrine

Wysoko nad południowym krańcem Doliny Teotihuacan wznosi się Cerro Patlachique, szczyt, który obecnie uważany jest za główne miejsce pielgrzymkowe na długo przed, w trakcie i po okresie świetności miasta Teotihuacan (lata 150–550). Najnowsze mapowanie lidarowe i dokumentacja 40 rzeźbionych kamiennych petroglifów i głazów przeniesionych ujawniają, że było to miejsce o charakterze rytualnym, poświęcone głównie bóstwom wody i gór, obchodom kalendarzowym oraz pielgrzymkom regionalnym. W trakcie badań odkryto 34 wcześniej niepublikowane zabytki i istniejący korpus sześciu, wszystkie skupione na szczycie Cerro Patlachique. Znaleziska obejmują głazy kamienne, wyrzeźbione in situ lub przetransportowane i ustawione w linii z nowo zmapowaną architekturą: świątynią, zbiornikami wodnymi i aleją, wszystkie mniej więcej odpowiadające orientacji Teotihuacan.

Mapa Cerro Patlachique utworzona na podstawie danych lidarowych TVP (a) i PPCC (b) oraz ogólna mapa lidarowa Doliny Teotihuacan (c) (a: przerysowana na podstawie Parsons & Sanders 2000: rys. 161; b: wizualizacja lidarowa wygenerowana przez A. Texis Muñoza, z wykorzystaniem techniki Red Relief Image Map opracowanej przez Laboratorium Analizy Przestrzennej i Cyfrowej, Narodowy Uniwersytet Autonomiczny Meksyku (Gerardo Jiménez Delgado i Javier López Mejilla), (c) Projekt Placu Kolumnowego; c: INEGI 2016) (źródło ilustracji: czasopismo Antiquity)

Archeolodzy odkryli w Naachtun (Gwatemala) unikalną mozaikową planszę do gry patolli

Oryginalny artykuł: Arqueólogos descubren un tablero de Patolli de mosaico único en Guatemala, redefiniendo las antiguas tradiciones de juegos mayas 

Wykopaliska w dawnym mieście Majów Naachtun w północnej Gwatemali ujawniły unikatowy artefakt: planszę do gry patolli, która zamiast być wykonana poprzez rzeźbienie w gipsie, jak wszystkie inne znane przykłady, powstała poprzez osadzenie setek fragmentów czerwonej ceramiki w świeżej zaprawie, niczym mozaika. Znalezisko, opublikowane przez Juliena Hiqueta i Rémiego Méreuze z francuskiego CNRS w czasopiśmie Latin American Antiquity, rzuca nowe światło na to, jak Majowie włączali gry do swoich przestrzeni architektonicznych i codziennego życia. Naachtun było potężnym miastem okresu klasycznego (lata 250–900), położonym między Tikal a Calakmul. Wykopaliska w jednym z jego okazałych kompleksów mieszkalnych, Grupie 6L13, odsłoniły mozaikową tablicę wmurowaną w posadzkę budowli 6L-19. Otaczająca architektura wskazuje, że budynek ten należał niegdyś do bogatej lub wpływowej rodziny.

Mapa Naachtun z zaznaczoną Grupą 6L13 (źródło ilustracji: czasopismo Latin American Antiquity)

Badania akustyki XV-wiecznej budowli Inków

Oryginalny artykuł: Investigan por qué una estructura Inca del siglo XV fue construida para amplificar y proyectar el sonido 

Na suchych wzgórzach regionu Huaytará, samotny kamienny budynek, wzniesiony przez Inków w połowie XV wieku, skrywa tajemnicę, która dopiero teraz zaczyna być odkrywana. Z dala od tłumów zwiedzających Machu Picchu, ta unikalna konstrukcja, znana jako carpa uasi, jest badana przez interdyscyplinarny zespół badaczy, których prace sugerują, że jej podstawowym celem było wzmocnienie i projekcja dźwięku. Odkrycie to zmusza do ponownego przemyślenia naszego rozumienia prekolumbijskiej architektury andyjskiej i znaczenia zmysłów pozawzrokowych w społecznej i rytualnej organizacji tych kultur. Stella Nair, profesor historii sztuki na Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Angeles i specjalistka w dziedzinie sztuki i architektury rdzennych mieszkańców obu Ameryk, spędziła trzy tygodnie na badaniu budowli, pierwotnie zbudowanej na rozkaz Inki Tupaca Yupanqui na szlaku Qhapaq Ñan. Jej badania, będące częścią przygotowań do trzeciej książki o architekturze andyjskiej, skupiają się na cechach, które czynią tę budowlę wyjątkowym przykładem architektury Inków, słynącej z precyzji kamieniarstwa i trwałości konstrukcji, ale której oddziaływanie na zmysły wykracza poza to, co czysto wizualne. 

Świątynia w Huaytara (fot. Stella Nair)