Rytualne znaczenie Placu Księżyca w Teotihuacan

Oryginalny artykuł: El INAH reporta descubrimientos en la Plaza de la Luna de Teotihuacan

Archeolodzy z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) prowadzą prace na terenie Placu Księżyca w Teotihuacan. Projekt badawczy, którym kieruje dr Verónica Ortega Cabrera rozpoczął się w już w 2015 roku. Obecnie, na początku kwietnia wznowiono prace, które potrwają do końca lipca. Celem badań jest poznanie faz konstrukcyjnych Placu Księżyca, miejsca o wielkim znaczeniu dla dawnej metropolii, gdyż właśnie tam rozpoczyna się Aleja Zmarłych, stanowiąca oś sakralnej przestrzeni Teotihuacan.

Prace prowadzone przez archeologów INAH na Placu Księżyca w Teotihuacan
(fot. Melitón Tapia, INAH)

Jak podaje dr Verónica Ortega Cabrera, wykopaliska skupiły się na Budowli A, przylegającej do Piramidy Księżyca. Jest to zamknięty dziedziniec o boku 25 metrów, z dziesięcioma małymi ołtarzami wewnątrz. Archeolodzy postanowili przekonać się, co znajduje się pod Budowlą A, aby tym samym poznać pierwotny wygląd Placu Księżyca, znacznie różniący się od obecnego, który pochodzi z lat 350-550 n.e. W trakcie prac zdołano dostrzec zmiany dokonane przez mieszkańców Teotihuacan. Okazało się, że początkowo Plac Księżyca był pełen zagłębień, kanałów i steli, otaczające go budowle były znacznie bardziej oddalone, a Piramida Księżyca miała mniejsze rozmiary. W wapiennej warstwie natrafiono na ponad 400 wgłębień, wykorzystywanych przez pięć stuleci. Są to otwory o średnicy 20-25 cm i głębokości około 30 cm. Znajdują się one na całym terenie placu, a wiele z nich wypełniono otoczakami, zebranymi w rzekach i  przetransportowanymi z innego miejsca. Wszystko wskazuje na to, że Plac Księżyca odgrywał szczególną rolę dla mieszkańców Teotihuacan już w pierwszej fazie budowy, około 1900 lat temu.

Otwory znalezione w Budowli A (fot. INAH)

Dr Verónica Ortega Cabrera podkreśliła, że już kilka lat temu archeolog Otto Schöndube wspominał o Budowli A jako przypominającej quincunx, związany z kosmogonią, chociaż wówczas trudno było to zrozumieć. Dzięki odkryciu fos i steli wykonanych z kamienia o zielonej barwie, badacze zdali sobie sprawę z tego, że faktycznie była to przestrzeń o znaczeniu symbolicznym, łącząca świat podziemny z niebiańskim. Do chwili obecnej  natrafiono na 5 kompletnych, gładkich steli umieszczonych w fosach. Stele mają wysokość od 1,25 do 1,50 metra i ważą od 500 do 800 kilogramów. Uczeni czekają jeszcze na wyniki analizy, którą dr Emiliano Melgar przeprowadza w specjalnym laboratorium w Muzeum Templo Mayor. Jest możliwe, że kamień, z którego wykonano stele, pochodzi z regionu Puebli podobnie, jak inne stele znalezione wcześniej w Teotihuacan. Stele znajdują się na głębokości około 3,50 - 4 metrów. Jak podaje Verónica Ortega Cabrera, fosy, wewnątrz których umieszczono stele zostały wykopane około 100 r. n.e., w czasie, gdy wznoszono Piramidę Słońca i pierwszą wersję Piramidy Księżyca. Ten system fos musiał przetrwać co najmniej 500 lat, gdyż wypełniający je materiał ceramiczny świadczy o ich otwarciu i zapieczętowaniu. Jest również prawdopodobne, że początkowo stele znajdowały się w jednej ze świątyń, które otaczały plac i dopiero w określonym momencie mieszkańcy Teotihuacan postanowili przenieść je i ostateczne umieścić w fosach. Stele nadawały przestrzeni charakter sakralny lub służyły legitymizacji władzy.

Stele umieszczone w fosach (fot. Melitón Tapia, INAH)

Verónica Ortega Cabrera uważa, że chociaż należy jeszcze w pełni zrozumieć kontekst tego wyjątkowego miejsca, to mówi nam ono o znaczeniu zielonego kamienia i jego związku z bóstwami wody. To właśnie na Placu Księżyca znaleziono największą rzeźbę przedstawiającą boginię żyzności Chalchiuhtlicue, a zatem mogło to być miejsce jej kultu. Być może mieszkańcy Teotihuacan przychodzili na Plac Księżyca – jako szczególną przestrzeń o charakterze symbolicznym, ceremonialnym i rytualnym - i składali w zagłębieniach otoczaki z rzek, wznosząc błagania o udane zbiory.

Fragmenty ceramiki znalezione podczas wykopalisk (fot. Melitón Tapia, INAH)

Na głębokości zaledwie 10 cm pod powierzchnią, archeolodzy odkryli również dwa kanały związane z centralnym ołtarzem na Placu Księżyca. Verónica Ortega Cabrera podkreśliła, że  kanały te pełniły jedynie funkcję symboliczną,. Biorą swój początek po północnej i południowej stronie ołtarza, mają 25 metrów długości, od 1,50 do 2 metrów szerokości i do 3 metrów głębokości.

Kanał odkryty po północnej stronie ołtarza (fot. INAH)

Oprócz wykopalisk prowadzonych do tej pory w Piramidzie Księżyca i w Pałacu Quetzalpapálotl, są to jedyne badania na Placu Księżyca, gdyż prace, którymi kierował archeolog Ponciano Salazar w latach 60-tych XX wieku ograniczały się jedynie do oczyszczenia i odrestaurowania budowli w tym sektorze miasta. Obecnie wiadomo, że nawet otwarta przestrzeń może kryć świadectwa archeologiczne. W Teotihuacan miejsca o charakterze publicznym: Cytadela i place przy Piramidzie Słońca i Piramidzie Księżyca kryły w sobie symbolikę znacznie większą od tej, którą widzimy w końcowej wersji programu urbanistycznego. Być może tego rodzaju modyfikacje miały na celu nadanie tym miejscom charakteru sakralnego.