Badania 9 rzeźb przedstawiających braci bogini Coyolxauhqui

Oryginalny artykuł: Estudio de policromia revela identidad de los hermanos de Coyolxauhqui

Trzydzieści dziewięć lat temu, podczas pierwszego sezonu wykopaliskowego prowadzonego w ramach Projektu Templo Mayor, Elsa Hernandez Pons natrafiła na dziewięć kamiennych rzeźb złożonych w depozycie ofiarnym na stopniach Wielkiej Świątyni (Templo Mayor) dawnego Tenochtitlan. Pochodziły z trzeciej fazy konstrukcji, za panowania Itzcoatla (lata 1427-1440 n.e.). Jak podaje archeolog Diego Matadamas z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH), rzeźby przedstawiają centzonhuitznahuah – braci bogini Coyolxauhqui oraz bóstwa pulque i deszczu. Dokładna analiza polichromii rzeźb wykazała jednak, że tożsamość postaci jest znacznie bardziej złożona.

Dziewięć rzeźb odkrytych 39 lat temu na terenie Templo Mayor (fot. Mirsa Islas, PTM-INAH) 

Postacie mają kokardy na karku, czworokątne ozdoby uszu i przepaski na biodra. W pięciu przypadkach widoczne są turkusowe diademy, a także ozdoby nosa typowe dla bóstw lunarnych. Zgodnie z mitem, centzonhuitznahuah – bracia Coyolxauhqui zamierzali pokonać boga Huitzilopochtli, uosabiającego wschodzące słońce. W czasach Itzcoatla, na platformie, na której zostały ustawione owe rzeźby, umieszczono również wizerunek bogini Coyolxauhqui, aby w ten sposób odtworzyć dawny mit o walce istot lunarnych z Huitzilopochtli. Niektóre z postaci trzymały w prawej ręce siekierki z obsydianu, inne zasłaniały swe serca rękoma złożonymi na piersi, Należy jednak zaznaczyć, że prawdopodobnie w tym miejscu znajdował się wcześniejszy wizerunek Coyolxauhqui, którego nie można mylić ze słynnym okrągłym monolitem, odkrytym w 1978 roku i pochodzącym z późniejszego okresu, a mianowicie z 1469 r.

Badanie powierzchni rzeźb w celu wykrycia pozostałości barwników (fot. PTM-INAH)

Dokładną analizę dziewięciu rzeźb przeprowadzili: Diego Matadamas, Michelle De Anda Rogel i Martha Soto Velázquez. Najpierw wykonano fotografie wysokiej rozdzielczości, po czym wykorzystano program DStrech w celu uzyskania odpowiedniego kontrastu kolorów. Dzięki zastosowaniu mikroskopu cyfrowego natrafiono na pozostałości oryginalnych barwników, zachowanych w zagłębieniach porowatej powierzchni rzeźb. Pigmenty i sposób ich nałożenia porównano z innymi rzeźbami i z wizerunkami pochodzącymi z kodeksów prekolumbijskich i kolonialnych. Ostatecznie wykonano modele, które ukazują przypuszczalny, oryginalny wygląd rzeźb. Jak podkreśla Diego Matadamas, niekiedy barwniki nakładano bezpośrednio na kamienną powierzchnię, a czasami dopiero na warstwę stiuku pokrywającą rzeźbę.

Zastosowanie programu DStrech w celu uzyskania kontrastu kolorów (fot. PTM-INAH)

Czerwonym kolorem malowano twarze, ręce, stopy i uszy Na ozdobach uszu i rąk zachowały się kolory czerwony i niebieski. Niebieski służył też do podkreślenia diademów i pektorałów w kilku przypadkach. Kolorem ochry pokrywano usta, uszy, łydki, a nawet tors jednej z wyrzeźbionych postaci. Kolor biały był przeznaczony na kokardy, przepaski na biodra oraz ozdoby nosa i rąk. Czarny pigment zawsze pojawia się na ciele i twarzy. Diego Matadamas zaznaczył, że połączenie i rozmieszczenie kolorów jest typowe dla bóstw pulque i istot lunarnych, które walczyły z Huitzilopochtli. Natomiast twarze pokryte czerwonym pasem w części środkowej i czarnymi pasami po bokach są charakterystyczne dla bóstw wodnych, które wyróżniały się ciałem pomalowanym na czarno oraz czerwonymi rękoma i stopami. Na powierzchni rzeźb badacze dostrzegli również pozostałości czarnej substancji, być może gumy lub żywicy, która mogła zostać nałożona podczas rytualnego pochówku rzeźb.

Pozostałości pigmentów na jednej z rzeźb (autor: Michelle de Anda, PTM-INAH)

Wizerunki centzonhuitznahuah mają elementy typowe dla bóstw pulque: ozdoby nosa, twarze malowane dwoma kolorami i turkusowe diademy. Wynika to ze związku napoju pulque z Księżycem. Zdaniem Diega Matadamas, skoro Coyolxauhqui reprezentowała Księżyc, bóstwa pulque mogły być jej braćmi. Jednocześnie, w przypadku dwóch rzeźb można dostrzec pewne cechy charakterystyczne dla pomocników boga Tlaloka, zajmujących się sprowadzaniem deszczu, który zapewniał wzrost roślin. Jedna z postaci ma gogle typowe dla Tlaloka. Archeolog podkreśla, że w panteonie Mexików, centzonhuitznahuah, bóstwa pulque i tlalokowie wykazywali podobne cechy, wymieniali się atrybutami i łączyli w jedno.

Rzeźba i model przedstawiający jej oryginalne kolory (fot. PTM-INAH)

Kiedy Mexikowie zakończyli trzecią fazę budowlaną Templo Mayor, postanowili zakopać rzeźby podczas rytualnego pochówku. W pobliżu znaleziono drewniany pal ozdobiony wizerunkami ludzkich czaszek jako symboli świata podziemnego i śmierci, dwie maski z ceramiki oraz kadzielnicę, która mogła być wykorzystana podczas ceremonii poświęcenia depozytu.