Miasta Majów: Ixkun (Gwatemala)

Ruiny majańskiego miasta Ixkun znajdują się w południowo-wschodniej części Peten (Gwatemala), na północ od miasteczka Dolores. Po raz pierwszy dotarli tam, w 1852 roku, Modesto Mendez i Eusebio Lara. Później miejsce to odwiedzili Alfred Maudslay (w 1887 r.) oraz Sylvanus Morley i Herbert Spinden (w 1914 r.). Ian Graham, po swych wizytach w Ixkun (w 1971, 1972 i 1978), sporządził fotografie i rysunki tamtejszych rzeźbionych zabytków. Prace archeologiczne na terenie miasta prowadzili badacze gwatemalscy: Héctor Escobedo, Juan Pedro Laporte i Héctor E. Mejía.

Stanowisko archeologiczne Ixkun

Budowle w Ixkun nadal są porośnięte roślinnością i nie zostały odrestaurowane. Wiadomo jednak, że przechodziły co najmniej dwie fazy konstrukcyjne, a miasto było gęsto zamieszkane w końcowym okresie klasycznym. Zachowana do dzisiaj część Ixkun obejmuje: Plac Północny, Plac Centralny i Plac Południowy, boisko do gry w piłkę, Akropol Zachodni, dwie drogi sacbé (prowadzące w kierunkach północnym i południowym) oraz Grupę Południową.

Budowle Ixkun

Na Placu Północnym, przed Budowlą 3, wznosi się Stela 1 o wysokości 3,72 m. Została poświęcona w dniu 9.18.0.0.0 11 Ajaw 18 Mak (11 października 790 r. n.e.) przez władcę znanego jako „Królik K’awiil”. Inskrypcja, obejmująca 68 bloków glificznych, wspomina rytuał symbolicznego zasiewu – chok ch’aaj – odprawiony w obecności „bogów-wioślarzy”. Podano również imiona i tytuły rodziców króla. Matka pochodziła z ośrodka, który nie został zidentyfikowany, a ojcem był prawdopodobnie poprzedni władca, któremu uczeni nadali przydomek „8 Czaszka”.

Stela 1

Na Steli 1 przedstawiono władców Ixkun i Sacul, stojących naprzeciwko siebie, w bogatych strojach i wysokich nakryciach głów, ozdobionych piórami i motywem ryby ssącej kwiat lilii wodnej. W dolnej części steli, pod stopami władców, ukazano postacie dwóch pojmanych jeńców. Mają związane ręce i pozbawieni są ozdób i odzienia.

Władcy Ixkun i Sacul przedstawieni na Steli 1

Na tym samym placu, przed Budowlą 6, wznosiła się Stela 3 o wysokości 2,56 m. Brak inskrypcji nie pozwala na ustalenie konkretnej daty poświęcenia zabytku. Stela 3 przedstawia postać władcy, którego nakrycie głowy zostało również ozdobione piórami i motywem ryby ssącej kwiat lilii wodnej. Władca trzyma w ręku sceptr z wizerunkiem boga K’awiil.

Stela 3

Obok steli ustawiony jest Ołtarz 2 z wyrzeźbioną krótką inskrypcją. Glify umieszczono w czterech kartuszach, które uległy niemal całkowitej erozji.

Ołtarz 2

Również na Placu Północnym wznosiła się niegdyś Stela 2 o wysokości nieco ponad 2 m. Została co prawda częściowo połamana, ale zachowana inskrypcja wspomina o wojnach prowadzonych przez władcę „8 Czaszka” przeciwko Sacul (w 779 r. n.e.) i sprzymierzonym z nim Ucanal (w 780 r. n.e.). Oba ośrodki zostały spalone, co świadczy o konfliktach i rywalizacji pomiędzy tymi trzema majańskimi miastami.

Stela 2

Plac Centralny otoczony jest czterema budowlami. Znajduje się tutaj przewrócona Stela 12 z wyrzeźbioną inskrypcją. Bloki glificzne umieszczono w specjalnych kartuszach. Stela została wzniesiona w dniu 9.17.10.0.0 12 Ajaw 8 Pax (2 grudnia 780 r. n.e.), prawdopodobnie przez wspominanego już władcę „8 Czaszka”.

Stela 12

Na tym samym placu wznosiła się Stela 4 o wysokości aż 4 m, pochodząca z 796 r. n.e. Na steli zachował się wizerunek władcy „Królik K’awiil”, trzymającego w prawej ręce sceptr z wizerunkiem boga K’awiil, a w lewej – tarczę. Głowę króla zdobi bardzo wysokie nakrycie głowy. Inskrypcja glificzna, wyrzeźbiona w górnej części steli, przypuszczalnie upamiętnia rytuał symbolicznego zasiewu. W dolnej części steli, pod stopami władcy ukazano postać związanego jeńca.

Stela 4

Droga sacbé, biegnąca w kierunku południowym, ma długość 170 metrów. Dochodzi się nią do pokrytego roślinnością wzniesienia, nazwanego przez archeologów Grupą Południową. Przypuszczalnie tutaj była niegdyś ustawiona Stela 5. Została ona co prawda zniszczona przez rabusiów, ale na szczęście zachował się rysunek wykonany przez Iana Grahama. Stela 5 została wzniesiona w dniu 9.18.10.0.0 10 Ajaw 8 Sak (800 r. n.e.), a inskrypcja wspomina nie tylko poświęcenie steli, ale i rytuał symbolicznego zasiewu odprawiony w obecności „bogów-wioślarzy” najprawdopodobniej przez władcę „Królik K’awiil”.

Droga prowadząca do Grupy Południowej

Zdaniem archeologów Grupa Południowa mogła obejmować budowle wzniesione na tarasach i stanowić rodzaj akropolu.

Budowla w Grupie Południowej

Podczas prac archeologicznych prowadzonych na terenie Ixkun znaleziono naczynia ceramiczne, które można obejrzeć w Muzeum Juan Pedro Laporte w pobliskim miasteczku Dolores.

  

Naczynia ceramiczne znalezione na terenie Ixkun

(Museo Juan Pedro Laporte, Dolores, Gwatemala)