Cerro de Trincheras i La Playa (stan Sonora, Meksyk) - ośrodki słynące z obróbki muszli morskich

Oryginalny artykuł: Brazaletes de conchas marinas dan identidad a los pueblos del desierto de Sonora

Cerro de Trincheras (stan Sonora, Meksyk) to prekolumbijski ośrodek równie znaczący jak Paquimé (stan Chihuahua, Meksyk), leżący na zboczu wzgórza o wysokości 170 metrów. Na  szczycie wzgórza zachował się mur o wysokości ponad 1.50 m, zbudowany w kształcie spirali i przypominający przeciętą muszlę ślimaka. Prace archeologiczne wykazały, że 600 lat temu mieszkańcy Cerro de Trincheras zajmowali się wyrobem ozdób z muszli i ich dystrybucją, chociaż sama tradycja obrabiania muszli w tym regionie sięga bardziej odległych czasów, gdyż na terenie stanowiska Fin del Mundo natrafiono na niewielkie paciorki z muszli, pochodzące sprzed 4800 lat. W miarę upływu wieków wprowadzano jednak nowe sposoby obróbki, dzięki czemu w Cerro de Trincheras powstawały coraz bardziej wyszukane przedmioty.

Zawieszki w formie żab, wykonane z muszli Glycymeris, znalezione w urnie grobowej
w Cerro de Trincheras (fot. Elisa Villalpando, INAH-Sonora)

Podczas 25 lat prac wykopaliskowych, archeolodzy z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH, Meksyk) i Uniwersytetu Binghamton (USA), w samym Cerro de Trincheras zebrali ponad 7 kilogramów ozdób z muszli. Zdołano wyróżnić aż kilkadziesiąt gatunków, pochodzących z wód Zatoki Kalifornijskiej. Do najczęściej spotykanych należą Glycymeris (54%) i Conus (26%), z których wyrabiano paciorki, pierścienie i bransolety ozdobione pięknymi, wyrytymi motywami geometrycznymi.

Pierścienie wykonane z muszli Conus, znalezione w Cerro de Trincheras
(fot. Elisa Villalpando, INAH-Sonora)

Elisa Villalpando Canchola, współkierująca projektem badawczym w Cerro de Trincheras i La Playa podkreśliła, że ozdoby z muszli stanowiły ważną oznakę statusu społecznego, tożsamości kulturowej, a nawet płci, wieku i relacji pomiędzy różnymi grupami ludności. Tak też było w przypadku pierwszych wspólnot rolniczych, które zamieszkiwały ziemie stanu Sonora, gdzie świadectwa archeologiczne dowodzą istnienia dawnych warsztatów wyrobu ozdób z muszli.

Fragment zawieszki wykonanej z muszli Glycymeris, pochodzący z Cerro de Trincheras
(fot. Elisa Villalpando, INAH-Sonora)

Bransoleta z muszli Glycymeris, znaleziona w Cerro de Trincheras
(fot. Elisa Villalpando, INAH-Sonora)

Poza Cerro de Trincheras, w południowo-wschodniej części stanu Sonora, znajduje się inny, starszy ośrodek prekolumbijski – La Playa. Zachowane w La Playa duże ilości muszli morskich świadczą o tym, że i tamtejsi mieszkańcy trudnili się ich obróbką. Archeolodzy natrafili w La Playa na ozdoby z muszli małży Glycymeris, przypuszczalnie najstarsze w przypadku kultur zamieszkujących stan Sonora i pochodzące z okresu pomiędzy 850 r. p.n.e. a 200 r. n.e. Są to stosunkowo skromne kółka o średnicy około 6 centymetrów. Wykonywano je obrabiając muszlę tak, by jej część środkowa stawała się coraz cieńsza i ostatecznie dawała się oddzielić przez uderzenie.

Korale z muszli, znalezione w Cerro de Trincheras (fot. Elisa Villalpando, INAH-Sonora)

Ze względu na niewielkie rozmiary, kółka nie mogły być noszone jako bransolety. Elisa Villalpando sugeruje, że mogły one służyć jako elementy naszyjników lub duże kolczyki. Petroglify w La Proveedora, w pobliżu La Playa, przedstawiają bowiem postacie z podobnymi ozdobami. Natomiast w La Playa, choć wyrabiano tego typu ozdoby, nie były one noszone przez tamtejszych mieszkańców, gdyż nie znaleziono ich w pochówkach. Zmarłych ozdabiano jedynie paciorkami i zawieszkami z masy perłowej oraz perforowanymi muszlami ślimaka. Przypuszczalnie kółka-kolczyki stanowiły przedmiot wymiany handlowej z ludnością, która zamieszkiwała ziemie położone bardziej na północy lub na zachodzie. Chociaż były to przedmioty stosunkowo proste, to i tak ich wyrób nie był łatwy ze względu na kruchość materiału. Duża ilość znalezionych na terenie La Playa odpadków świadczy o tym, że wiele muszli łamało się podczas obróbki.

Korale wykonane z muszli Olivella, pochodzące z pochówku w La Playa
(fot. Elisa Villalpando, INAH-Sonora)

W pochówku w La Playa znaleziono zawieszkę z masy perłowej (fot. Elisa Villalpando, INAH-Sonora)

Z czasem, w latach 200-1300 n.e., ludność zdołała ulepszyć technologie obróbki muszli i pojawiły się kółka o większej średnicy, nawet do 12 centymetrów, mogące być noszone jako bransolety. Stały się one ozdobami typowymi dla wszystkich społeczności prekolumbijskich, zamieszkujących ziemie północno-zachodniego Meksyku i południowo-zachodnich Stanów Zjednoczonych.

Fragmenty zdobionych bransolet z Cerro de Trincheras (fot. Elisa Villalpando, INAH-Sonora)

Jak podkreśla Elisa Villalpando, najbardziej wyszukane bransolety były wyrabiane przez przedstawicieli kultur Hohokam (stan Arizona, USA) i Trincheras (stan Sonora, Meksyk). W obu przypadkach dodatkowo ozdabiano bransolety rytymi motywami geometrycznymi. Na ziemiach stanu Sonora wzory były zbliżone wyglądem do tych, które spotykamy w przypadku petroglifów i ceramiki kultury Casas Grandes. Być może ozdoby z muszli wymieniano na tamtejsze naczynia. Niestety do chwili obecnej nie udało się archeologom natrafić na zachowaną w całości zdobioną bransoletę kultury Trincheras. Natomiast na terenie stanowisk archeologicznych w Arizonie i Nowym Meksyku odkryto kilka kompletnych bransolet, nawet przybranych turkusami.

Kolczyk z muszli ozdobiony turkusowym paciorkiem, pochodzący z pochówku w La Playa
(fot. Elisa Villalpando, INAH-Sonora)