Figurki z Jonuta (stan Tabasco, Meksyk)

Oryginalny artykuł: Figurillas revelan papel de la mujer en la urbe prehispanica de Jonuta en Tabasco

Podczas dwóch ostatnich sezonów wykopaliskowych, prowadzonych przez badaczy z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) na terenie stanowiska archeologicznego Jonuta (stan Tabasco, Meksyk) natrafiono na duże ilości figurek antropomorficznych, które rzucają więcej światła na rolę kobiet w społeczeństwie tego dawnego miasta.

Stanowisko archeologiczne Jonuta, stan Tabasco, Meksyk
(fot. INAH - Projekt Archeologiczny Jonuta)

Kierująca projektem archeolog Miriam Judith Gallegos Gómora przekazała, że przeanalizowano około 200 zachowanych w całości artefaktów oraz wiele fragmentów naczyń z delikatnej glinki i figurek ceramicznych, przedstawiających dawnych mieszkańców miasta, w tym zarówno osoby z ludu, jak i członków elity, uwzględniając również kolekcję figurek znajdujących się w Muzeum Archeologicznym Omar Huerta w Jonuta. Kobiety z ludu ukazywano jako opiekujące się dziećmi, przygotowujące posiłki i wykonujące różne prace domowe. Natomiast kobiety z elity były związane z czynnościami o charakterze rytualnym. Spośród figurek wyróżnia się jedna, nazwana „Panią z Jonuta”. Kobieta ma nakrycie głowy opadające na ramiona, ozdoby uszu i długą szatę sięgającą od pach po kostki u nóg.

Figurka zwana "Damą z Jonuta" (fot. INAH - Projekt Archeologiczny Jonuta)

W Jonuta znaleziono wiele figurek, które nazwano „oratorkami”, gdyż przedstawiają postacie żeńskie z rękoma wzniesionymi ku górze. Są to młode kobiety z odsłoniętym biustem, odziane w długie spódnice. Mają rozpuszczone włosy, ozdoby uszu i niekiedy bransolety. Podobne figurki znane są także z różnych ośrodków leżących na wybrzeżu Zatoki Meksykańskiej.

Figurki kobiece z Jonuta przedstawiające "oratorki" (fot. INAH - Projekt Archeologiczny Jonuta)

Miriam Gallegos zaznaczyła, że artyści z Jonuta starali się odzwierciedlić w swej sztuce cały cykl życia kobiety, gdyż figurki przedstawiają młode dziewczęta, kobiety z niemowlętami i małymi dziećmi oraz staruszki. Wiele spośród tych figurek jest jednocześnie instrumentami muzycznymi, szczególnie gwizdkami. Figurki te są wewnątrz puste i mają otworki, a podczas dmuchania wydobywa się dźwięk. W pracach nad analizowaniem figurek brali udział również dr Manuel Acosta (z Universidad Juárez Autónoma de Tabasco) i dr Ronald Bishop (z Smithsonian Institution), którzy prowadzili badania radiometryczne oraz dr Francisca Zalaquett (z UNAM), specjalistka z zakresu archeoakustyki.

Fotografia pokazująca wykorzystanie figurki jako gwizdka (fot. INAH - Projekt Archeologiczny Jonuta)

Datowanie radiowęglowe znalezionych artefaktów potwierdziło, że Jonuta była zamieszkiwana w latach 600-1000 n.e. Miejscowi rzemieślnicy dysponowali glinkami dobrej jakości, co pozwoliło na wyrób figurek i instrumentów muzycznych z wykorzystaniem matryc oraz na produkcję różnych naczyń ceramicznych, zwłaszcza waz i talerzy o delikatnym odcieniu pomarańczowym i grubości niekiedy zaledwie dwóch milimetrów.

Fragment naczynia ceramicznego znaleziony w Jonuta (fot. INAH - Projekt Archeologiczny Jonuta)

Jak zaznaczyła Miriam Gallegos, Jonuta mogła być ośrodkiem zależnym od Palenque (stan Chiapas), a dzięki swemu położeniu geograficznemu w pobliżu rzeki Usumacinty uczestniczyła w sieci handlowej łączącej ją zarówno ze strefą przybrzeżną, jak i z innymi miastami. Wykorzystując szlaki wodne, mieszkańcy Jonuta mogli rozprowadzać swoje wyroby rzemieślnicze do Comalcalco (stan Tabasco) lub na wyspę Jaina (stan Campeche). Artefakty wykonane z glinki pochodzącej z Jonuta znaleziono również w ośrodkach Nopiloa i Dicha Tuerta, na terenie obecnego stanu Veracruz. Badaczka dodała, że do dzisiaj mieszkańcy stanu Tabasco wykorzystują gwizdki, brzękadła, bębny i trzcinowe flety podczas tradycyjnych tańców i ceremonii religijnych.