Deformacja czaszek ludu Collagua

Oryginalny artykuł: Elongated heads were a mark of elite status in an ancient Peruvian society

Zamierzone deformacje czaszek były praktykowane w różnych częściach świata juz kilka tysięcy lat temu i zdaniem badaczy były związane z przynależnością do danej grupy etnicznej lub ze statusem społecznym. Deformację czaszki osiągano zazwyczaj w wyniku owijania główki dziecka tkaniną i umieszczenia jej pomiędzy dwiema deseczkami. Do tej pory nasza wiedza o podobnych praktykach w prekolumbijskim Peru opierała się przede wszystkim na hiszpańskich relacjach z XVI wieku. Dokumenty te wspominają, że długie i wąskie głowy ludu Collagua określały ich jako grupę etniczną. Collagua zamieszkiwali Dolinę Colca, w południowo-wschodnim Peru i zajmowali się hodowlą alpak. Nowe badania, które przeprowadził bioarcheolog Matthew Velasco z Cornell University (USA) pokazują jednak, że rodzaj deformacji czaszek zmieniał się na przestrzeni czasu, a sztucznie wydłużony kształt głowy, przypominający wyglądem łzę świadczy o prestiżu. Uczony przeanalizował 211 czaszek znalezionych na terenie dwóch cmentarzy ludu Collagua. Budowla z pochówkami, wzniesiona u podnóża klifu była przypuszczalnie zarezerwowana dla osób o wysokim statusie społecznym, podczas gdy zwykłą ludność grzebano w kilku jaskiniach i pod pobliskimi nawisami skalnymi.

W południowo-wschodnim Peru, u ludu Collagua, budowle wznoszone u podnóża klifu

były zarezerwowane na pochówki osób z elity (fot. David Rodriguez Sotomayor)

Datowanie radiowęglowe szczątków kostnych i osadów pozwoliło badaczowi odpowiednio posortować czaszki od wczesnych do późniejszych. 97 czaszek, w tym 76 znalezionych w pochówkach zwykłych mieszkańców pochodziło z lat 1150-1300. Spośród nich 38 czaszek (39%) wykazuje zamierzoną modyfikację. Głowy miały nieco wydłużony kształt lub wyróżniały się lekkim spłaszczeniem tylnej części. Z czternastu najbardziej wydłużonych czaszek, trzynaście należało do osób o niskim statusie społecznym, co może sugerować, że początkowo zwykli ludzie praktykowali ten rodzaj deformacji czaszki. Natomiast wśród 114 czaszek z pochówków elity z późniejszego okresu, z lat 1300-1450, aż 84 czaszki (74%) wykazują zmieniające się kształty. W większości przypadków (około 64%) były one bardzo wydłużone.

Około 1300 r. przedstawiciele elity Collagua wyróżniali się wyjątkowo

wydłużonymi głowami (fot. Matthew Velasco)

Jak podkreśla Matthew Velasco, przez trzysta lat przed dotarciem Inków w 1450 roku, wydłużone czaszki stawały się coraz mocniej związane z wysokim statusem społecznym. Na przykład, dzięki analizie chemicznej szczątków kostnych, pochodzących z lat 1150-1450 ustalono, że dieta kobiet o wydłużonych czaszkach była bardziej urozmaicona, co dowodzi ich przynależności do elity. Jednocześnie zauważono u nich znacznie mniej uszkodzeń  fizycznych w porównaniu z  kobietami, które nie miały podobnie modyfikowanych czaszek. Nie znaleziono też żadnych dowodów na to, że w późnym okresie ludzie o niskim statusie społecznym również charakteryzowali się wydłużonymi czaszkami.

Około 300 lat przed przybyciem Inków, osoby o niskim statusie społecznym nie praktykowały deformacji czaszek lub jedynie miały lekko spłaszczone głowy z tyłu (fot. Matthew Velasco)

Matthew Velasco uważa, że coraz bardziej jednolity kształt czaszki mógł wyrażać tożsamość i jedność polityczną elity Collagua, która być może starała się nie tyle walczyć z Inkami, co próbowała znaleźć sposób pokojowego włączenia swej wspólnoty do Imperium Inków, chociaż losy ludu Collagua i ich sąsiadów Cavanas nie są dobrze znane.