Jak Mexikowie dostosowali swój kalendarz do roku słonecznego

Oryginalny artykuł: Precise solar observations fed millions in ancient Mexico

Kiedy w 1519 roku Hiszpanie przybyli do Doliny Meksyku, mieszkańcy tego regionu mieli bardzo dobrze rozwinięte rolnictwo, będące w stanie wyżywić ogromną populację, liczącą około 1-3 milionów ludzi. Jednak udane zbiory w centralnej i zachodniej Mezoameryce zależały od prowadzenia dokładnego kalendarza i śledzenia pór roku. Na obszarach z wyraźnym podziałem na porę suchą i deszczową miało to wyjątkowe znaczenie dla rolników, którzy musieli przygotować swe pola w odpowiednim czasie, nie za wcześnie i nie za późno. Hiszpańscy kronikarze, Diego Durán i Bernardino de Sahagún pozostawili w swych relacjach opisy systemu kalendarzowego Mexików, zwracając uwagę na jego dokładność. Sądzili, że Mexikowie byli świadomi konieczności dostosowania swego kalendarza do roku słonecznego i dodawali jeden dzień co cztery lata. Współcześni badacze wątpią w to, że Mexikowie zdawali sobie sprawę z lat przestępnych. Przyznają jednak, ze musiał istnieć jakiś mechanizm, który pozwalał dostosować kalendarz do takich zmian. Obecnie Exequiel Ezcurra (z University of California w Riverside), Paula Ezcurra (z Climate Science Alliance w San Diego) oraz Ben Meissner (niezależny fotograf z Sioux Falls) w swoim artykule stawiają hipotezę, że górski krajobraz we wschodniej części Doliny Meksyku odgrywał główną rolę jako narzędzie pozwalające dostosować system kalendarzowy Mexików do roku słonecznego. Badacze skupili się na kalendarzu zwanym przez Mexików xiuhpohualli i regulującym prace rolnicze. Okazało się, że kluczowe znaczenie w tym przypadku miało wzgórze Monte Tlaloc,

Monte Tlaloc (fot. Ben Meissner)

W celu dostosowania swego kalendarza do roku słonecznego Mexikowie musieliby znać pozycję słońca w poszczególnych dniach roku, a przy określaniu miejsc wschodu słońca mogłyby służyć pomocą odpowiednie punkty orientacyjne. Wykorzystanie krajobrazu do tego typu obserwacji było dość powszechne w Ameryce prekolumbijskiej. Na szczycie Monte Tlaloc wznosi się dawna konstrukcja, która mogła zostać zbudowana właśnie w takim celu. Jest to prostokątny, otoczony murem dziedziniec (zwany przez Mexików tetzacualco) o wymiarach 40 m na linii wschód-zachód i 50 m na linii północ-południe. Po jego wschodniej stronie znajduje się droga o długości 150 m i szerokości sześciu metrów. Stojąc w tym samym miejscu i obserwując każdego dnia wschód słońca, można było odnotować stopniowe przesunięcie pozycji wschodu słońca, gdyż rzeczywista długość roku słonecznego wynosi 365, 2422 dni, a nie 365 jak w przypadku kalendarza Mexików (18 miesięcy po 20 dni plus pięć ostatnich dni roku zwanych nemontemi). 

Budowla na szczycie Monte Tlaloc (fot. Ben Meissner)

Pomysł, że budowla była wykorzystywana do dokładnych obserwacji słońca jest podparty faktem, że szczególne pole widzenia zapewniały ustawione w jednej linii znaczniki. Przypuszczalnie w górnej części drogi, w kamiennym kręgu wznosił się monolit, gdyż drugi taki o wysokości 40 cm znajduje się w części dolnej. Poza tym, w czasach Mexików, w centrum dziedzińca była ustawiona rzeźba z wizerunkiem boga Tlaloka, która mogła stanowić dodatkowy element.

Ilustracja przedstawiająca ustawienie znaczników na jednej linii
(źródło: PNAS)

Już wcześniej Rafael Tena, porównując daty wydarzeń historycznych mających miejsce w latach 1519-1521, zachowanych zarówno w manuskryptach Mexików, jak i opisanych przez hiszpańskich kronikarzy oszacował, że w momencie przybycia Europejczyków pierwszy miesiąc kalendarza Mexików, atlcahualo, zaczynał się 23 lutego według kalendarza gregoriańskiego. Ze szczytu Monte Tlaloc można zobaczyć wschodzące słońce w dniach 23 i 24 lutego. 

Słońce wschodzące za Monte Tlaloc w dniu 25 lutego 2022 roku
(fot. Ben Meissner)

Z kolei Johanna Broda zauważyła, że droga na Monte Tlaloc jest skierowana na wzgórze Tepeyac. Bernardino de Sahagún wspominał, że Tepeyac było miejscem kultu i pielgrzymek dla dawnych mieszkańców Meksyku. Przeprowadzone obserwacje dowodzą, że 24 lutego, patrząc ze wzgórza Tepeyac można dostrzec wschód słońca na jednej linii z Monte Tlaloc. Mógł to być podstawowy punkt orientacyjny dla pomiarów kalendarzowych i precyzyjnego dostosowania kalendarza rolniczego do roku słonecznego.

Wzgórze Tepeyac widziane z Monte Tlaloc (fot. Ben Meissner)

Prawdopodobnie Mexikowie nie byli pierwszymi, którzy wykorzystywali wzgórze Monte Tlaloc do obserwacji słońca. Kronikarze hiszpańscy wspominają bowiem, że tamtejsze sanktuarium było już odwiedzane przez Tolteków w VII wieku i przez Chichimeków w XII wieku.