W dystrykcie Zaña (Lambayeque, Peru) odkryto świątynię sprzed około 4000 lat

Oryginalny artykuł: Descubren en Zaña templo ceremonial prehispánico coetáneo con huaca Ventarrón 

W dystrykcie Zaña (region Lambayeque, Peru) odkryto pozostałości dwóch monumentalnych budowli. Wykopaliska rozpoczęły się na początku czerwca tego roku w ramach projektu archeologicznego „Krajobrazy kulturowe Úcupe – Dolina Zaña”, którym kieruje Luis Armando Muro Ynoñán. Celem projektu jest zbadanie prekolumbijskiej historii Zaña, w szczególności pojawienia się oraz rozwoju kultury i religii Moche w tej części północnego Peru. Prace wykopaliskowe skoncentrowały się na kompleksie archeologicznym Los Paredones de la Otra Banda – Las Ánimas, położonym w dystrykcie Zaña, 48 km na południowy wschód od miasta Chiclayo, stolicy departamentu Lambayeque. Archeolodzy wybrali dwa obszary w pobliżu wzgórza Las Ánimas. W jednym z nich natrafiono na pozostałości świątyni z okresu formatywnego, która prawdopodobnie pochodzi sprzed 4000 lat. Oszacowanie jej wieku opiera się na typie architektury, która wskazuje na czasy poprzedzające kulturę Chavín. Świątynia rozciąga się wzdłuż całego wschodniego zbocza wzgórza Las Ánimas. Jest to kilka pomieszczeń ograniczonych schodami, tworzącymi coś w rodzaju małych scen. Są też centralne schody, a po ich obu stronach zachowały się wizerunki dwóch istot mitologicznych, wyrzeźbione na płytach z cegły adobe. 

Pozostałości świątyni sprzed 4000 lat (źródło fot. Andina)

Jak podaje Luis Armando Muro Ynoñán, jedną z mitologicznych istot jest osobnik, który pozornie ma cechy ludzkie, ale w rzeczywistości ma głowę ptaka z wyrostkami wystającymi z tyłu głowy, ramiona i gadzie kończyny z pazurami. Zdaniem archeologa, ta mitologiczna istota przypomina postacie spotykane w religii, która rozwinęła się między 2000 a 1000 rokiem p.n.e., poprzedzając kulturę Chavin o około 1000 lat. Wydaje się, że religia kultury Chavín przedstawiała te mitologiczne istoty w świątyniach znalezionych na wybrzeżu. Druga płyta z adobe z podobnym wizerunkiem zachowała się w znacznie gorszym stanie, gdyż jest popękana, niekompletna i zniszczona.

Zbliżenia reliefów na płytach po obu stronach schodów (źródło fot. Andina) 

Oprócz świątyni i zaskakujących postaci o konotacjach religijnych archeolodzy odkryli po drugiej stronie ogrodzenia część muru obwodowego z dekoracyjnym wzorem w kolorze białym, czerwonym i niebieskim. Jak podkreśla Luis Armando Muro Ynoñán, ten ostatni kolor jest dość rzadki w przypadku bardzo wczesnej architektury, dlatego próbki pigmentu zostaną zbadane w laboratorium, aby dowiedzieć się więcej o użytym minerale. Zachowany motyw przedstawia rodzaj dużego czerwonego koła z białym środkiem. Być może jest on częścią większego malowidła, którego jeszcze nie można w pełni dostrzec i trzeba poczekać na dalsze wykopaliska. Świątynia jest jedną z najstarszych odkopanych dotychczas budowli, należących do okresu formatywnego i jest współczesna świątyni w Ventarrón, znajdującej się w dystrykcie Pomalca (departament Chiclayo), gdzie zachowały się jedne z najstarszych malowideł ściennych w Ameryce.

Fragment muru obwodowego z zachowanym malowidłem (źródło fot. Andina)

Archeolodzy odkryli też szczątki kostne dwóch dorosłych osób pochowanych w pobliżu świątyni. Złożono je zgodnie z klasycznym andyjskim schematem z okresu formatywnego, zgięte i oparte na jednej stronie ciała. Ze względu na miejsce znalezienia szczątków, osoby te mogły mieć jakiś związek z przestrzenią rytualną, na przykład jako kapłani lub należeli do elity, gdyż tylko takie osoby miały przywilej pochowania w pobliżu najświętszych miejsc. Przy zmarłych nie było żadnego wyposażenia grobowego, co nie oznacza, że nic przy nich nie złożono, gdyż mogły to być przedmioty z materiału organicznego, który przez tak długi czas uległ zniszczeniu. Nie można wykluczyć, że w pobliżu świątyni znajdował się jakiś cmentarz lub grób ważnej osoby, ale będą mogły to potwierdzić dopiero dalsze prace.

Szczątki znalezione w pobliżu świątyni (źródło fot. Andina)

Na drugim obszarze wykopalisk, przed wzgórzem Las Ánimas odkryto kompletną huaca kultury Moche, wzniesioną około 600 r. n.e. Początkowo teren ten przypominał wydmę, ale gdy archeolodzy zaczęli usuwać pierwsze warstwy piasku, ukazała się ukryta pod nim wspaniała konstrukcja. Przypuszczenie, że należy ona do kultury Moche oparto na rodzaju cegły adobe użytej do jej budowy oraz na typie zbadanej fasady, charakterystycznym dla kultury Moche. 

Pozostałości budowli kultury Moche (źródło fot. Andina)

Natrafiono też na pochówek dziecka zmarłego w wieku 7-8 lat, pochodzący z późniejszego okresu. Szczątki znaleziono w wypełnieniu konstrukcyjnym w dolnej części budowli. Nie wiadomo, czy dziecko zostało złożone w ofierze czy też po prostu pochowano je w tym miejscu. Archeolodzy odkryli też fragmenty ceramiki, kości zwierzęce i szczątki mięczaków. Na niektórych poziomach budowli zachowały się ślady ludzkich stóp, które odcisnęły się, gdy glina była jeszcze świeża. Analiza tych wszystkich dowodów dostarczy więcej wiedzy na temat tamtejszej ludności.

Szczątki dziecka odkryte podczas wykopalisk (źródło fot. Andina)

Dzięki przeprowadzonym pracom wykopaliskowym odkryto dwie wspaniałe konstrukcje, które położone są bardzo blisko siebie, ale dzieli je około 2000 lat.