Puyil - jaskinia przodków

Oryginalny artykuł: Estudios geneticos y arqueologicos revelan el pasado prehistorico y maya de la cueva de Puyil en Tabasco

W Narodowym Muzeum Antropologii w Mieście Meksyk została otwarta wystawa czasowa, poświęcona jaskini Puyil, która znajduje się w odległości 3,5 km na południowy zachód od miejscowości Puxcatán w gminie Tacotalpa, w meksykańskim stanie Tabasco. Aby dostać się do groty należy wspiąć się na wysokość 100 m na wzgórze San Felipe, po czym zejść na głębokość 120 metrów i przejść zawiłymi korytarzami. We wnętrzu groty zachowały się nie tylko bogate pochówki Majów z późnego okresu klasycznego (650-900 n.e.), ale również szczątki trzech osób z bardziej odległych czasów.

Jeden ze szkieletów znalezionych w głębi jaskini Puyil (fot. Héctor Montaño, INAH)

Archeolog Luis Alberto Martos (kierujący Projektem Cueva de Puyil) przypomniał, że odkrycia dokonano w marcu 2004 roku, kiedy to grupa speleologów powiadomiła Narodowy Instytut Antropologii i Historii (INAH) o zachowanych w jaskini pozostałościach z czasów prekolumbijskich. Pierwsze prace podjęto w 2005 r., a dwa lata później przeprowadzono dokładniejsze badania w celu ustalenia, czy złożone w grocie osoby były związane z Majami czy z Zoque, gdyż obie kultury zamieszkiwały ten region.

Część darów złożonych w jaskini Puyil (fot. Luis Alberto Martos)

Po przeanalizowaniu zebranego materiału archeologicznego okazało się, że w większości osoby były Majami, żyjącymi w późnym okresie klasycznym, choć szczątki jednej osoby pochodziły z końca wczesnego okresu klasycznego (550 r. n.e.). Badaniom genetycznym poddano dziesięć szkieletów, z których sześć należało do mężczyzn, a cztery – do kobiet. U pięciu osób była widoczna deformacja czaszek.

Jedna z czaszek z wyraźną deformacją (fot. Héctor Montaño, INAH)

Jedna czaszka, pochodząca z wczesnego okresu preklasycznego (lata 2500-1200 p.n.e.) należała do dziecka i znajdowała się w pochówku wtórnym. Datowanie wskazywałoby na początki kultury Olmeków, ale niestety badacze nie dysponują możliwymi do porównania danymi DNA. Szczątki dwóch innych osób pochodzą natomiast z okresu archaicznego (lata 8000-2500 p.n.e.). Badania genetyczne wykazały ich związek z haplogrupami mitochondrialnego DNA tubylczych Amerykanów. Zatem już pierwsi mieszkańcy tego regionu wykorzystywali jaskinię w celach grzebalnych, a o tych wczesnych pochówkach wiedzieli Majowie, którzy znacznie później kontynuowali tę tradycję i składali w grocie własne dary.

Krzemienne ostrza znalezione w jaskini Puyil (fot. Centrum INAH-Tabasco)

Luis Alberto Martos przekazał, że nazwa jaskini pochodzi od słowa puy, oznaczającego w języku ch’ol „muszlę ślimaka” i nawiązuje do wyglądu groty, która jest trudna do badań ze względu na słabą widoczność, ograniczoną ilość tlenu i liczne skomplikowane przejścia. Jednak nie przeszkadzało to Majom w składaniu w jej wnętrzu darów ofiarnych, których skupiska znajdowały się w jedenastu miejscach. Najbardziej znaczące odkryto w ostatniej galerii, gdzie zachowały się szczątki dziewięciu osób, prawdopodobnie złożonych w ofierze. To właśnie tam sporą ilość darów, w tym ostrza noży, pozostałości fauny, kakao i naczynia ceramiczne umieszczono wokół stalagmitu, który – zdaniem archeologów – mógł symbolizować oś świata.

Ostrza noży znalezione w jaskini Puyil (fot. Centrum INAH-Tabasco)

Przy dziewięciu osobach znaleziono naszyjniki z jadeitu, noże z krzemienia i obsydianu, cynober, kakao i naczynia ceramiczne. Przy dwóch natomiast znajdowały się medaliony z piaskowca i mozaiki z pirytu, przypominające zwierciadła.

Przedmioty złożone w grocie (fot. Héctor Montaño, INAH)

Archeolog INAH podkreśla, że ponieważ wejście do tej galerii jest bardzo wąskie, a zatem  osoby, których szczątki tam znaleziono, musiały przedostać się tam żywe. Przed wejściem znajduje się skała, na której w jednej linii ułożono cztery czaszki, w tym wspomnianą czaszkę dziecka z wczesnego okresu preklasycznego.

Cztery czaszki ułożone przy wejściu do galerii (fot. Luis Alberto Martos)

Jaskinia Puyil znajduje się w odległości 25 km od stanowiska archeologicznego Tortuguero i uczeni sądzą, że mieszkańcy tego majańskiego ośrodka mogli wykorzystywać grotę w celach grzebalnych i rytualnych. Na uwagę zasługuje też formacja skalna, przypominająca wyglądem kolbę kukurydzy i znajdująca się w jednej z komnat jaskini. Majowie musieli ją  dostrzec, gdzie złożyli tam, między innymi, talerz z okresu klasycznego. Jeszcze dzisiaj jaskinia Puyil jest bardzo ważnym miejscem dla lokalnej społeczności, gdyż nadal udają się tam mieszkańcy Puxcatán, aby prosić o deszcz i składać swe dary.

Jeden ze szkieletów znalezionych w głębi groty (fot. Héctor Montaño, INAH)