Złoża turkusów znajdowały się również w Mezoameryce

Oryginalny artykuł: Estudios geoquimicos cambian teoria acerca del origen de la turquesa mesoamericana

Przez dziesiątki lat uważano, że turkusy docierały do Mezoameryki z ziem południowo-zachodnich Stanów Zjednoczonych i północno-zachodniego Meksyku. Przypuszczenia te opierały się na fakcie, że na tamtejszych terenach zachowały się liczne kopalnie turkusów z czasów prekolumbijskich. Jednocześnie, istniejący w latach 900-1521 szlak handlowy o długości ponad 2000 kilometrów wskazywał na wymianę towarów z kulturami Hohokam, Mogollón i Pueblo, do których docierały pochodzące z Mezoameryki papugi ary, ziarna kakaowca i miedziane dzwoneczki. Najnowsze badania dowodzą jednak, że złoża turkusów musiały znajdować się również na terenie Mezoameryki.

Dysk z mozaiki turkusowej pochodzący z Templo Mayor (fot. Projekt Templo Mayor, INAH)

Jak podaje Leonardo López Luján, kierujący Projektem Templo Mayor, początkowo, w ramach prowadzonych badań skontaktowano się ze specjalistami z University of Arizona, którzy opracowali nowe techniki geochemiczne, oparte na analizie izotopów ołowiu i strontu. Uczeni z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) chcieli dowiedzieć się, z której z 19 prekolumbijskich kopalni, zidentyfikowanych w Kalifornii, Nevadzie, Arizonie, Kolorado, Nowym Meksyku i meksykańskim stanie Sonora pochodziły turkusy znalezione w 20 depozytach ofiarnych w Templo Mayor (Wielkiej Świątyni) dawnego Tenochtitlan..

Depozyt Ofiarny 125 z Templo Mayor (fot. Projekt Templo Mayor, INAH)

Wśród próbek wysłanych przez INAH znajdowało się najpierw 6 małych mozaik turkusowych znalezionych w 2008 r. w Depozycie Ofiarnym 125 w Templo Mayor. Inkrustowane turkusem ozdoby uszu, złote dzwoneczki z Sierra Madre del Sur, muszle z Oceanu Atlantyckiego i jadeit z Gwatemali zostały umieszczone przez Mexików przy szczątkach wilczycy złożonej w ofierze. Później badaniom poddano jeszcze 43 turkusowe kostki mozaikowe z Mezoameryki, w tym 38 z Templo Mayor oraz 5 pochodzących z ziem Misteków i wykonanych w stylu typowym dla południowej części dzisiejszego stanu Puebla.

Ozdoba z mozaiki turkusowej znaleziona w Depozycie Ofiarnym 125

(fot. Projekt Templo Mayor, INAH)

Wspólne badania ekspertów z INAH, Instytutu Getty (Los Angeles) oraz uniwersytetów w Arizonie i Kalifornii wykazały, że turkus, z którego wykonano wspomniane artefakty nie pochodził z południowo-zachodnich ziem Stanów Zjednoczonych ani z północno-zachodniego Meksyku. Najpierw w Instytucie Getty dokładnie oczyszczono próbki i zastosowano metody nieinwazyjne, w tym fluorescencję rentgenowską, dyfraktometrię rentgenowską i skaningowy mikroskop elektronowy. Później, na Uniwersytecie w Arizonie przeprowadzono analizy izotopów ołowiu i strontu, które wykazały podobieństwo kostek mozaikowych Mexików i Misteków, co sugeruje, że pochodziły z tej samej formacji geologicznej.  

Mozaika turkusowa poddana badaniom (fot. Projekt Templo Mayor, INAH)

Turkus jest uwodnionym fosforanem miedzi i glinu i zazwyczaj występuje w pobliżu stref miedzionośnych, które znajdują się nie tylko na północy, ale również w Mezoameryce, szczególnie w centralnym i zachodnim Meksyku. Leonardo López Luján przekazał, że obecnie przyjmuje się dwie możliwości. Pierwsza zakłada, że Mexikowie otrzymywali turkus na drodze wymiany handlowej z Taraskami (zwanymi też Purépecha), których wpływy w późnym okresie postklasycznym (1200-1521) rozciągały się na liczne tereny miedzionośne. Druga możliwość jest oparta na źródłach historycznych, zwłaszcza Kodeksie Mendoza, gdzie przedstawiono rejestr danin, zgodnie z którym Mexikowie mogli otrzymywać turkus z podległych im prowincji: Quiauhteopan (wschodnia część stanu Guerrero), Yoaltepec (zachodnia część stanu Oaxaca) i Tochpan (północna część stanu Veracruz). Leonardo López Luján zaznaczył, że wiadomo o istnieniu złóż miedzi w rejonie stanów Guerrero i Veracruz, ale same źródła historyczne nie wyjaśniają, czy płacące daniny prowincje uzyskiwały turkus z kopalni położonych na własnych ziemiach, czy też nabywały go w ramach wymiany handlowej z zachodnim Meksykiem.

Jeden z artefaktów poddanych analizie (fot. Projekt Templo Mayor, INAH)

Specjaliści podkreślają, że obecnie nie są w stanie zlokalizować miejsc wydobywania turkusów w Mezoameryce. Wiadomo bowiem, że złoża te były niewielkie i znajdując się w pobliżu pokładów miedzi mogły się wyczerpać lub zostać zniszczone w późniejszych czasach. Jednak uczeni nie odrzucają możliwości, że jeszcze kiedyś znajdą się bezpośrednie dowody archeologiczne, które dostarczą nowych informacji na temat złóż turkusów, tak cennych dla kultur Mezoameryki.