Trasy migracyjne związane ze wschodnim wybrzeżem półwyspu Jukatan

Oryginalny artykuł: Los mayas de la Costa Oriental, integrados a corrientes migratorias; Oxtankah, la joya de la movilidad demográfica

Osady Majów na wschodnim wybrzeżu półwyspu Jukatan w okresie klasycznym i postklasycznym (lata 600-1540) były włączone do sieci tras migracyjnych, co umożliwiło nie tylko przemieszczanie się ludności, ale również wymianę kulturową i polityczno-gospodarczą z innymi miastami położonymi na północy półwyspu Jukatan, nad Zatoką Meksykańską, a także w Gwatemali, Hondurasie i Belize. Jak podaje Allan Ortega Muñoz, w tej panoramie mobilności demograficznej port Oxtankah można uznać za klejnot w koronie migracji w tym nadmorskim regionie. Oxtankah, leżące na południu stanu Quintana Roo, około 15 kilometrów od Chetumal, stolicy stanu, było jednym z najstarszych i najważniejszych portów morskich w regionie. Jego szczyt rozwoju przypadał na lata 600-900. W okresie postklasycznym ludzie nadal przybywali tam, by składać ofiary. Później Hiszpanie zbudowali tam kaplicę, w której odprawiano msze. 

Oxtankah

Allan Ortega Muñoz przeprowadził badania o podejściu interdyscyplinarnym, w oparciu o ponad 300 szkieletów z pięciu stanowisk archeologicznych na terenie stanu Quintana Roo: El Meco, El Rey, San Miguelito, Tulum i Oxtankah, które tworzą jeden z najlepiej reprezentowanych zbiorów osteologicznych pod względem liczby osób obu płci i niemal ze wszystkich okresów zamieszkiwania tych ośrodków.

El Meco

Badania stabilnych izotopów strontu i tlenu pobranych z zębów oraz modyfikacje czaszek pozwoliły poznać i zrozumieć wzorce mobilności demograficznej wzdłuż wschodniego wybrzeża oraz związki z gwatemalskim Petén oraz innymi miastami położonymi nad Zatoką Meksykańską. Wyniki porównano z danymi wcześniej opublikowanymi dla 87 szkieletów, pochodzących między innymi z Teotihuacan, Palenque, Monte Albán, Toniná, El Mirador, Copán i Kaminaljuyu, biorąc pod uwagę proporcje izotopów strontu, widzianych poprzez ich dietę i cechy modyfikacji czaszek. 

El Rey

Hipoteza o przybyciu ludzi z ośrodków nad Zatoką Meksykańską została potwierdzona w Tulum i El Rey. W przypadku innych regionów, takich jak gwatemalskie Petén, dowody znaleziono w El Rey, San Miguelito i El Meco. Na świadectwa osób pochodzących z północnego Belize natrafiono w El Rey, a z północnych nizin półwyspu Jukatan w El Rey i San Miguelito.

San Miguelito

W Oxtankah natrafiono na powiązania już w okresie preklasycznym i wczesnym okresie klasycznym z ośrodkami takimi jak Altar de Sacrificios (Gwatemala), a także Dzibanché, Calakmul i Kohunlich (Meksyk). W późnym okresie klasycznym (lata 600-900) następuje zmiana wzorców migracji, kiedy to ludność przybywa z północy półwyspu Jukatan, a z późnego okresu postklasycznego zidentyfikowano osobę, która wyemigrowała do Petén i wróciła, aby umrzeć w Oxtankah.

Tulum

W południowym regionie Quintana Roo zaobserwowano migracje na krótkie odległości związane z ludnością pochodzącą z Belize, co potwierdza sieć mobilności demograficznej z pobliskimi miejscowościami. Zdaniem badacza, na wschodnim wybrzeżu stanu Quintana Roo odnotowano zróżnicowaną wymianę w późnym okresie klasycznym, zarówno w relacjach społecznych, jak i kulturowych, na co wskazuje dieta i zamierzone deformacje czaszek.