Unikalny system drenażu i nawadniania w Amazonii

Oryginalny artykuł: Discovery of a unique drainage and irrigation system that gave way to the 'Neolithic Revolution' in the Amazon

Jak wynika z odkryć zespołu badaczy z Institute of Environmental Science and Technology (ICTA-UAB), Department of Prehistory na Universitat Autònoma de Barcelona (Hiszpania) oraz uniwersytetów w Exeter, Nottingham, Oxford, Reading i Southampton (Wielka Brytania), University of São Paulo (Brazylia) i współpracowników z Boliwii prekolumbijskie społeczeństwo zamieszkujące Amazonię rozwinęło zaawansowany system inżynierii rolniczej, który pozwalał na uprawę kukurydzy przez cały rok. Wynik ten przeczy wcześniejszym teoriom, które negowały możliwość występowania w regionie intensywnego rolnictwa monokulturowego. Wyniki badań, opublikowane w czasopiśmie Nature podają, w jaki sposób prekolumbijskie społeczeństwo Casarabe z Llanos de Moxos w Boliwii zaprojektowało i wdrożyło innowacyjny system inżynierii krajobrazu, obejmujący budowę rozległych kanałów odwadniających i stawów. Postęp ten umożliwił przekształcenie zalanych tropikalnych sawann w wysoce produktywne pola, co dało początek „rewolucji neolitycznej” w Amazonii, rozumianej jako proces zmierzający do przestawienia gospodarki na produkcję zboża.

Stawy odkryte na badanym obszarze (fot. Umberto Lombardo)

Region ten, zamieszkiwany przez ludność Casarabe w latach 500-1400, to tropikalna nizinna sawanna charakteryzująca się intensywnymi porami deszczowymi i powodziami, ale też bardzo suchymi porami roku. Odkrycie, któremu przewodził Umberto Lombardo, archeolog środowiskowy z UAB, pozwoliło zidentyfikować unikalną infrastrukturę rolniczą, wcześniej nieudokumentowaną nigdzie indziej na świecie. System ten umożliwiał odprowadzanie nadmiaru wody z zalanych pól w porze deszczowej, ułatwiając produkcję rolniczą. Oprócz kanałów odwadniających, ludność Casarabe budowała stawy, które służyły jako zbiorniki wodne. Umożliwiały one nawadnianie pól, co pozwalało na kontynuowanie uprawy kukurydzy przez cały okres pory suchej. Ten podwójny system zarządzania wodą pozwalał na co najmniej dwa zbiory kukurydzy rocznie, zapewniając stabilne zaopatrzenie w żywność przez cały rok, co było kluczowe dla utrzymania stosunkowo dużej populacji.

Umberto Lombardo podczas prac w terenie (fot. Sergio Quezada)

Jak podaje Umberto Lombardo, ta intensywna strategia rolnicza wskazuje, że kukurydza nie tylko była uprawiana, ale prawdopodobnie stanowiła podstawę wyżywienia ludności Casarabe. Ten model rolniczy nie opierał się na tradycyjnych technikach wypalania pól. Zamiast tego lud Casarabe zachował pobliskie lasy w innych celach, takich jak pozyskiwanie drewna na opał i roślin leczniczych, jednocześnie wdrażając praktyki maksymalizujące efektywne wykorzystanie wody i gleby w sezonowo zalewanych sawannach. Wyciągnięcie takich wniosków było możliwe dzięki skrupulatnym badaniom terenowym, łączącym takie techniki, jak analiza mikrobotaniczna, teledetekcja i archeologia środowiskowa. Analiza 178 fitolitów (mikrofosyli roślinnych) i próbek pyłków ze stawu hodowlanego potwierdziła obecność kukurydzy na polach i kluczową rolę monokultury kukurydzy w diecie tego prekolumbijskiego społeczeństwa. 

Stawy widoczne na zdjęciu lotniczym (fot. Umberto Lombardo)

Umberto Lombardo podkreśla, że uzyskane dane wskazują na brak innych rodzajów upraw. Można też udokumentować, że jest to pierwsza oparta na zbożu gospodarka rolna w Amazonii. Do tej pory uważano bowiem, że rolnictwo opierało się na polikulturze agroleśnej, a nie na wielkoskalowych monokulturach. Obecnie wiadomo, że w Llanos de Moxos ten innowacyjny element inżynierii pozwolił na przekształcenie trudnego środowiska w produktywny system, który zapewniał stabilność żywnościową i wspierał rozwój rosnącej populacji. Badania te nie tylko rzucają światło na możliwości technologiczne cywilizacji prekolumbijskich, ale także oferują cenne lekcje dotyczące zrównoważonego rolnictwa współczesnego. Odkrycie to świadczy o pomysłowości i zdolności przystosowawczych ludu Casarabe, który odniósł sukces dzięki umiejętności projektowania długoterminowych, zrównoważonych rozwiązań rolniczych w niesprzyjającym środowisku.