Kogo przedstawiają majańskie malowidła z Xultun?

Oryginalny artykuł: Maya Mural Reveals Ancient "Photobomb"

W 2010 roku, podczas prac archeologicznych prowadzonych na terenie majańskiego ośrodka Xultun, w północno-wschodniej Gwatemali, dokonano niezwykłego odkrycia. Jeden ze studentów, badając tunel wykopany przez rabusiów, dostrzegł pozostałości dawnych malowideł. Początkowo kierujący wykopaliskami William Saturno, profesor archeologii z Uniwersytetu w Bostonie sądził, że ze względu na tropikalny klimat zapewne niewiele zachowało się z dawnego malowidła. Jednak z czasem zdołano odsłonić komnatę z malowidłami sprzed około 1250 lat. Wymalowane sceny pokrywają trzy ściany, gdyż w czwartej, zniszczonej przez rabusiów, znajdowało się wejście do komnaty. Kiedy Saturno i jego ekipa weszli do komnaty, stanęli twarzą w twarz z królem Majów.

Fragment malowideł z Xultun (Gwatemala) (fot. Heather Hurst)

Najnowsze badania wskazują, że malowidła z Xultun przedstawiają grupę uczonych lub doradców króla. Jest to szczególnie ciekawe, gdyż zazwyczaj większość malowideł Majów ukazywała jedynie sceny związane bezpośrednio z życiem władców. Król, z ogromnym nakryciem głowy z ptasich piór, personifikujący boga wiatru (o czym świadczą jego atrybuty), siedzi na kamiennej ławie. Tuż za nim, ledwie widoczny i niemal ukryty za ogromnym nakryciem głowy króla, znajduje się jeden z jego pomocników.

Wizerunek pomocnika, stojącego za królem (fot. Heather Hurst)

Przed królem klęczy osoba, określona w towarzyszącym tekście glificznym jako Itz'in Taaj („Młodszy brat Obsydian”). Tuż za nią, na zachodniej ścianie komnaty, ukazano trzech mężczyzn siedzących ze skrzyżowanymi nogami. Jeden z nich określony jest jako Ch'ok (dosłownie „Młody”, choć głównie w odniesieniu do osób z rodziny królewskiej), a drugi jako Sukun Taaj („Starszy brat Obsydian”). Uczeni nie potrafią jednak stwierdzić, co miałoby oznaczać słowo „Obsydian” w tym kontekście. Czy stanowiło określenie kapłanów lub mędrców? Jaki istniał pomiędzy nimi związek? Przypuszczalnie to właśnie oni sporządzali księgi i zapisali tablice astronomiczne na ścianach komnaty. Wszyscy trzej mężczyźni mają takie same nakrycia głowy, ozdobione medalionami i piórami ptaków, noszą białe przepaski na biodrach i medaliony na piersiach, co świadczy o tym, że musieli stanowić jedną grupę. Zdaniem Williama Saturno identyczne stroje osób z tytułem „Obsydian” wskazują na pełnienie przez nich tych samych obowiązków. Przypuszczalnie przez jakiś czas mieszkali oni wspólnie i pokrywali ściany budowli tekstami glificznymi. W tej samej budowli odkryto również pochówek ze szczątkami dorosłego mężczyzny, a zatem – jak sądzi. Saturno – budowla mogła stać się ostatecznie miejscem spoczynku jednej z osób przedstawionych na malowidle.

Trzy postacie kapłanów lub uczonych (ilustracja autorstwa Heather Hurst)

Uczeni uważają, że malowidło ukazuje konsultacje króla z osobami używającymi tytułu „Obsydian”. Ponieważ król odziany jest w strój i atrybuty charakterystyczne dla boga wiatru, co świadczy o rytuale personifikacji, często nawiązującym do wydarzeń z mitycznej przeszłości, a zatem ceremonia ta miała szczególne znaczenie i osoby z tytułem „Obsydian” mogły ustalać z królem dokładną datę. Jednocześnie kapłani-skrybowie lub artyści postanowili upamiętnić to wydarzenie na malowidłach.

Osoba określona w inskrypcji jako Itz'in Taaj (fot. Heather Hurst)

Malowidła z Xultun są jednymi z nielicznych odkrytych do tej pory we wschodniej części Nizin Majów i tak dobrze zachowanych. Nadal żywe są kolory: czerwony, niebieski, zielony i czarny. Król ma akcesoria wymalowane kolorami: niebieskim, zielonym i pomarańczowym, podczas gdy postacie osób z tytułem „Obsydian” ukazano w kolorach czerwonawym i czarnym. Saturno podaje, że pigmenty wykorzystane do przedstawienia wizerunku króla nie są typowe dla tego regionu i przypuszczalnie zostały sprowadzone z innych ziem. Natomiast pigmenty pomarańczowy i czerwony są pochodzenia miejscowego, co mogło służyć podkreśleniu różnicy pomiędzy królem a pozostałymi osobami.

Rekonstrukcja malowideł z Xultun (autor: Heather Hurst)

David Freidel, profesor antropologii z Washington University w St. Louis, choć nie uczestniczył bezpośrednio w pracach w Xultun, uważa, że malowidła stanowią wspaniały temat badań. Komnata upamiętnia bowiem szczególną grupę osób, członków dworu królewskiego Xultun, używających tytułu Taaj („Obsydian”). Chociaż tytuł ten wspominany jest też w inskrypcjach z innych miast Majów, to niestety nie wiemy o nim zbyt wiele. Z kolei Takeshi Inomata, profesor antropologii z University of Arizona, zwraca uwagę na fakt, że malowidło nie znajduje się w królewskiej rezydencji, lecz w budowli zamieszkiwanej przez inne osoby z dworu królewskiego, co pozwala lepiej zrozumieć organizację społeczno-polityczną na ziemiach Majów w okresie klasycznym.

Rekonstrukcja komnaty z malowidłami (autor: Heather Hurst)

Wyniki badań zostaną opublikowane w Journal Antiquity, a do współautorów pracy należą: Heather Hurst ze Skidmore College w Nowym Jorku, Franco Rossi z Uniwersytetu w Bostonie i David Stuart z University of Texas w Austin.