niedziela, 8 lutego 2015

Pierwsi Amerykanie używali miotaczy oszczepów do polowań na grubą zwierzynę


Mimo braku dowodów archeologicznych pierwsi Amerykanie często są przedstawiani w trakcie polowania z miotaczem oszczepów - zabójczym narzędziem, które umożliwia rzucenie oszczepem z ogromną prędkością (do 150 km/h) na dużą odległość (ponad 200 m). Najnowsze badania mikroskopijnych pęknięć na paleoindiańskich grotach dostarczają pierwszych empirycznych dowodów na to, że prehistoryczni myśliwi w Ameryce naprawdę używali takiej broni do polowań na mamuty i inną grubą zwierzynę. 

Zdaniem naukowców ma to poważne implikacje dla naszego zrozumienia sposobu życia Paleoindian. Aby zrozumieć wewnętrzne mechanizmy dawnych społeczeństwo łowiecko-zbierackich, istotne jest, żeby najpierw dowiedzieć się, jak zdobywały pożywienie, ponieważ ich życie było wokół tego skoncentrowane. Według Karla Hutchingsa, archeologa z Thompson Rivers University w Kanadzie i autora tego projektu, aktualne modele społeczeństwa paleoindiańskiego są oparte na założeniu, że myśliwi używali miotaczy oszczepów, a teraz wreszcie są dowody na to, że te założenia były prawidłowe.

Polowanie z miotaczem oszczepów, rekonstrukcja artystyczna (rys. http://marjoriecowley.com)

Miotacz oszczepów (zwany także atlatl z języka nahuatl) to zasadniczo kawałek drewna z haczykowatym zagłębieniem na jednym końcu, które służyło do umieszczenia końca drzewca oszczepu. Nabierając rozmachu nad głową myśliwy mógł wyrzucić oszczep z większa siłą i dalej niż używając samej siły ramienia.

Rzeźbiony aztecki atlatl, XV-XVI w., obecnie w Muzeum Antropologii i Historii w m. Meksyk (fot. Wikimedia Commons)

Dowody archeologiczne pokazują, że łowcy-zbieracze w Starym Świecie używali miotaczy oszczepów już 18 tys. lat temu. Co do Nowego Świata, naukowcy od dawna uważali, że Paleoindianie także polowali z miotaczami oszczepów. Według Hutchingsa linia rozumowania była taka, że skoro miotacz oszczepów pochodzi ze Starego Świata, pierwsi Amerykanie przybyli z Azji mogli znać tę technologię. Skoro Paleoindianie polowali na grubą zwierzynę - mamuty i leniwce ziemne - musieli mieć broń dalekiego zasięgu, która pozwalała im zabijać zwierzęta w bezpieczny dla siebie sposób. Polowanie z włócznią rzucaną siłą ramienia byłoby zbyt mało skuteczne i zbyt niebezpieczne.

Dowodów archeologicznych na użycie miotaczy brak, bo zdaniem Hutchingsa były one wykonywane z drewna, które się nie zachowało do naszych czasów, natomiast w Europie miotacze często były wykonywane z kości mamuta i innych zwierząt. Najwcześniejsze dowody na użycie miotaczy przez Paleoindian to być może kamienie sprzed 11 tys. lat o różnych, symetrycznych kształtach (ang. bannerstone), które mogły służyć jako balast to wyważenia miotaczy. Najwcześniejsze pewne dowody to fragmenty miotaczy sprzed 9-10 tys. lat znalezione w leju krasowym Warm Mineral Springs na Florydzie, datowane na wczesny okres archaiczny, który nastąpił po okresie paleoindiańskim.

Kamień balastowy z Ohio, 2 tys. p.n.e. (fot. National Park Service / Wikimedia Commons)

Aby sprawdzić, czy pierwsi Amerykanie - w tym kultura Clovis (13 tys. lat temu), kultura Folsom (10-11 tys. lat temu) i inne kultury paleoindiańskie - używały miotacza oszczepów, Hutchings przeanalizował pęknięcia na setkach grotów, szukając śladów wskazujących na to, że powstały przy uderzeniu, które było skutkiem rzutu z dużą prędkością. Jeśli grot uderza w cel z wystarczająco duża siłą, energia uderzenia powoduje popękania, a przez cały grot przechodzi pewnego rodzaju "fala uderzeniowa", która powoduje różne pęknięcia, zależnie od ilości i rodzaju siły, jaka została użyta. Mierząc cechy topograficzne popękanej powierzchni, można obliczyć "prędkość pękania" przy uderzeniu, czyli jak szybko pęknięcia rozeszły się w materiale. Ponieważ różne rodzaje broni - włócznie, oszczepy, miotacze i łuki - mają określone prędkości pękania i związane z nimi siły, idąc wstecz z pęknięcia można wyliczyć, co je spowodowało.

Przy użyciu tej metody, którą opracował pod koniec lat 90-ych, Hutchingsowi udało się określić prędkość pękania dla 55 z 668 paleoindiańskich artefaktów, które przebadał. Z tych grotów około połowa nosiła ślady, które mogą powstać tylko wskutek użycia miotacza oszczepów lub łuku i strzały. Ponieważ uważa się, że Paleoindianie nie używali łuków i strzał, ani innej broni miotanej z dużą prędkością, zdaniem Hutchingsa wyniki te wskazują, że prawdopodobnie używali miotaczy. Ponadto metoda badania prędkości pękania może pomóc badaczom lepiej zrozumieć dawne technologie dzięki prześledzeniu ich pochodzenia i rozpowszechnienia na różnych kontynentach. 

Publikacja: 

W. Karl Hutchings. Finding the Paleoindian spearthrower: quantitative evidence for mechanically-assisted propulsion of lithic armatures during the North American Paleoindian PeriodJournal of Archaeological ScienceVolume 55, March 2015, Pages 34–41.

Miotacz oszczepów z Peru, I-III w. n.e., obecnie w muzeum Lombards (fot. Wikimedia Commons)

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz