Majowie z Palenque wykazywali szczególne zaintereseowanie skamielinami

Oryginalny artykuł: Descubren en los mayas de Palenque rasgos de modernos paleontologos

Coraz większego znaczenia nabiera kolekcja skamieniałości znalezionych w różnych kontekstach archeologicznych na terenie majańskiego miasta Palenque. Postępy w pracach uczonych wskazują, że chociaż Majowie nie byli paleontologami w obecnym, naukowym znaczeniu tego słowa, to jednak wydobywali wybrane skamieliny, a nawet malowali różne wizerunki zwierząt na kamiennych płytkach. Badania, które prowadzą archeolog Martha Cuevas García (z Narodowego Instytutu  Antropologii i Historii - INAH) i paleontolog Jesús Alvarado Ortega (z Universidad Nacional Autónoma de México - UNAM), dotyczą różnych formacji geologicznych terenu, na którym wzniesiono Palenque i mają potwierdzić, że skamieniałości odkryte w kontekstach archeologicznych w Palenque pochodzą właśnie z tych okolic.

Wizerunki ryb zachowane na kamiennych płytkach
znalezionych w Palenque (fot. Martha Cuevas, INAH)

Na podstawie rezultatów prac, uczeni stwierdzili, że dawni Majowie zbierali w okolicach Palenque jedynie niektóre skamieniałości, wykorzystywane później podczas praktyk rytualnych. Jak podaje Martha Cuevas, badania paleontologiczne potwierdziły, że charakterystyczne atrybuty głównych bóstw z Palenque nawiązują do skamielin: zęby rekina w górnej szczęce, rybie skrzela w okolicach ust, kolce płaszczki umieszczone w przegrodzie nosowej czy też muszle jako ozdoby uszu. Zdaniem archeolog, te wyróżniające się cechy mogą dowodzić, że były to bóstwa pochodzenia miejscowego, a nie przejęte z innych rejonów ziem Majów, jak wcześniej sądzono.

Archeolog César Sáenz odkrył ząb rekina w Grupie Krzyża w Palenque
(fot. Jesús Alvarado, INAH)

Wyróżnia się wykorzystywanie zębów rekina, w tym gatunku carcharodon, który żył w oceanach w miocenie, w erze kenozoicznej. Zęby takie znaleziono w depozytach ofiarnych, ale wcześniej były prawdopodobnie wykorzystywane podczas rytuałów samoofiary, na co mogą wskazywać żłobkowane brzegi zębów. Takie samo przeznaczenie miały kolce płaszczki, które również wykazują zużycie.

Archeolog Arnoldo González Cruz natrafił na kolec płaszczki w Grupie B w Palenque

(fot. Jesús Alvarado, INAH)

Jesús Alvarado przekazał, że obecne w licznych depozytach skamieniałe kolce płaszczki są bardzo trudne do zebrania w całości ze względu na ich ogromną kruchość: są podłużne, delikatne i łamliwe. Mają do 15 centymetrów długości, a ich grubość nie przekracza 3 centymetrów. Majowie zdołali jednak zebrać je w całości tak, jak zrobiłby to współczesny paleontolog. Na uwagę zasługują też wygładzone kamienne płytki z wizerunkami szkieletów ryb, których gatunki udało się zidentyfikować na podstawie zachowanych skamieniałości. Na obszarach otaczających Palenque zachowały się skały podwodne pochodzące z miocenu, sprzed 23 milionów lat, co tłumaczy obecność licznych skamieniałości, między innymi: korali, muszli, mięczaków, jeżowców, skorupiaków, szkarłupni, manatów i zębów rekina. Majowie wydobyli - z liczących 63 miliony lat formacji skalnych Tenejapa - płyty ze skamielinami ryb i wykorzystali je przy wznoszeniu swych budowli.

Jedna z 40 skamielin znalezionych w Palenque (fot. Martha Cuevas, INAH)

Martha Cuevas García podkreśla znaczenie powyższej informacji. Oznacza ona bowiem, że mieszkańcy Palenque żyli w otoczeniu wielu różnych skamielin, które choć pochodzące ze środowiska wodnego, były wydobywane na powierzchni gór, co mogło stać się podstawą przekonania, że w zamierzchłej przeszłości ziemia była pokryta wodami. Zdaniem archeolog, skamieniałości mogły być w Palenque cenione niczym relikwie i związane z momentem stworzenia obecnego świata. Podczas rytuałów przywoływano dawne czasy, kiedy to bogowie lub mityczni przodkowie sprawili, że z wody wyłoniły się góry i lądy, na których zamieszkali ludzie. W ten sposób skamieniałości byłyby dla mieszkańców Palenque potwierdzeniem mitu stworzenia. Martha Cuevas zwraca też uwagę na Panel ze Świątyni XIV de Palenque, gdzie przedstawiono mityczny ocean pierwotny

Szkarłupień z perforacją, znaleziony w Grupie IV w Palenque (fot. Martha Cuevas, INAH)

Pierwszy raport na temat odkrycia skamielin w Palenque sporządził już archeolog Alberto Ruz Lhuillier w latach 50-ych XX wieku, kiedy to znalazł skamieniałości podczas prac prowadzonych w świątyniach Grupy Krzyża i Grupy Północnej. O podobnych odkryciach wspominał też Roberto Llamas, ówczesny dyrektor Instytutu Biologii UNAM. Późniejsi archeolodzy, między innymi Arnoldo González Cruz, natrafili na kolejne skamieliny

Ząb rekina znaleziony w Grupie B w Palenque (fot. Martha Cuevas, INAH)

Do chwili obecnej odkryto w Palenque 40 przykładów skamielin umieszczonych w depozytach ofiarnych i grobowcach lub znalezionych na dawnych śmietniskach bądź wykorzystanych przy wznoszeniu najważniejszych budowli takich, jak Grupa Krzyża, Grupa Północna, Pałac oraz kompleksy mieszkalne: Grupy C i B, Murciélagos i Piedras Bolas.

Kamienne płytki z wizerunkami ryb (fot. Martha Cuevas, INAH)

Jesús Alvarado uważa, że wykorzystywanie skamieniałości mogło być również związane z pozycją władców. Wiadomo, że dla Majów czas i utrzymanie jego ciągłości miało szczególne znaczenie przy legitymizacji władzy, kiedy to odwoływano się do zamierzchłej przeszłości.