Miasta Majów: Iximché (Gwatemala)

Ruiny Iximché położone są na wyżynnych ziemiach Gwatemali, w pobliżu miasteczka Tecpan. Iximché zostało założone na początku późnego okresu postklasycznego przez Kaqchikeli. W owych czasach największą rolę w tej części ziem Majów odgrywali K’iche’,  podporządkowali sobie okolice, kontrolowali rozległe obszary gwatemalskich wyżyn i ściągali daniny, co prowadziło do licznych konfliktów. Wojny pomiędzy K’iche’ i Kaqchikelami trwały  przez wiele lat.

Ruiny Iximché

Kiedy w 1524 roku Hiszpanie pod dowództwem Pedro de Alvarado dotarli na ziemie Gwatemali, postanowili wykorzystać miejscowe zatargi dla własnych celów. Jednocześnie Kaqchikele uznali, że przymierze z Hiszpanami może pomóc im w pokonaniu swych największych wrogów - Ki’che’. Wspólnie zaatakowali K’iche’ i zniszczyli ich stolicę Utatlán (dawniej znaną jako Q’umarkaj). 14 kwietnia 1524 roku Hiszpanie, zaproszeni przez Kaqchikeli dotarli do Iximché. Jednak sprawy nie potoczyły się tak, jak oczekiwali Kaqchikele. 27 lipca 1524 roku Iximché stało się pierwszą hiszpańską stolicą w Gwatemali. Bunt Kaqchikeli doprowadził do wojny z Hiszpanami. Ostatecznie w 1526 roku miasto zostało spalone. Dzisiaj Iximché nie wygląda już tak imponująco, jak w okresie swego największego rozkwitu, kiedy to rozległe place były otoczone budowlami rezydencjalnymi i administracyjnymi oraz świątyniami.

Makieta przedstawiająca wygląd Iximché w okresie rozkwitu
(muzeum miejscowe w Iximché)

Przy wejściu na teren Iximché rozciąga się Plac A, stanowiący przestrzeń o charakterze publicznym. W jego centrum znajdują się trzy małe ołtarze. Po stronach północno-zachodniej i północno-wschodniej plac otoczony był podłużnymi budowlami, wzniesionymi na wysokich platformach i stanowiącymi prawdopodobnie miejsce zamieszkania miejscowej elity. Po stronach południowo-zachodniej i południowo-wschodniej Placu A górują dwie piramidy, oznaczone odpowiednio jako Świątynia 2 i Świątynia 3.

Platformy otaczające Plac A

Świątynia 2, na platformie piramidalnej z centralnymi schodami, miała trzy wejścia. W głębi świątyni była niegdyś jeszcze jedna niewielka komnata, w której mogły znajdować się wizerunki bóstw lub różne przedmioty o charakterze rytualnym.

Świątynia 2

W drugiej z trzech faz budowlanych Świątyni 2, jej ściany i pilastry trzech wejść zostały pokryte barwnymi malowidłami. Dzisiaj są one już niewidoczne, ale w momencie odkrycia zdołano jeszcze ustalić, że wśród kolorów były: czerwony, żółty i niebieski. Najciekawsze okazało się jednak to, że przed nałożeniem barwników wizerunki postaci zostały wyryte, dzięki czemu udało się je przerysować. Malowidła przedstawiały prawdopodobnie dostojników lub kapłanów podczas odprawiania różnych rytuałów. Postacie zostały namalowane w stylu przypominającym meksykańskie kodeksy i nazywanym Mixteca-Puebla. Styl ten rozwinął się w Choluli (stan Puebla, Meksyk) i u Misteków, a potem rozprzestrzenił się na ziemie Mezoameryki.

  

Rysunki wykonane na podstawie zarysów postaci

(muzeum miejscowe w Iximché)

W Budowli 27, przylegającej do tylnej części piramidy ze Świątynią 2 natrafiono na bardzo bogaty pochówek. Odkrycia dokonał archeolog Jorge Guillemin, prowadzący wykopaliska na terenie Iximché. Grobowiec pochodzi z lat 1200-1500 n.e. Złożony tam młody mężczyzna zginął prawdopodobnie podczas bitwy, czego dowodzą uszkodzenia kości. Zmarłemu towarzyszyły trzy osoby. O wysokim statusie społecznym, jakim zmarły cieszył się za życia, świadczą wyjątkowe przedmioty, między innymi wykonane ze złota: diadem, naszyjnik ozdobiony dziesięcioma łbami jaguara i czterdziestoma paciorkami oraz plakietka z wizerunkiem sowy. W grobowcu znaleziono również ozdobę nosa wykonaną z miedzi i kilka jadeitowych paciorków.

Fragment wykonanego ze złota naszyjnika
(replika w muzeum miejscowym w Iximché)

Diadem wykonany ze złota
(replika w muzeum miejscowym w Iximché)

Plakietka z wizerunkiem sowy
(replika w muzeum miejscowym w Iximché)

Świątynia 3, również na platformie piramidalnej z centralnymi schodami, miała jedno pomieszczenie, do którego prowadziły cztery wejścia. Budowla przechodziła dwa etapy konstrukcyjne. Archeolodzy znaleźli tam fragmenty ceramicznych kadzielnic.

 

Fragmenty ceramicznych kadzielnic znalezione w Świątyni 3

(muzeum miejscowe w Iximché)

Przed Świątynią 3 wznoszą się dwie niskie platformy, które służyły jako ołtarze lub były przeznaczone do rytualnych tańców.

Platformy przez Świątynią 3 na Placu A

W południowo-zachodniej części Placu A znajduje się boisko do gry w piłkę, oznaczone jako Budowla 8. Boisko to ma formę zagłębioną, idealnie odzwierciedlającą jego symbolikę jako portalu prowadzącego do świata podziemnego.

Boisko do gry w piłkę na Placu A

Plac B miał przypuszczalnie znacznie bardziej ograniczony dostęp, co dowodzi, że ta część miasta obejmowała budowle stanowiące kompleks rezydencjalny władców. Po stronie południowo-wschodniej wznoszą się trzy wysokie platformy, po stronie północno-zachodniej - Świątynia 1, a w centrum ołtarz.

Świątynia 1 na Placu B

Pałac 1 w kompleksie rezydencjalnym na Placu B przeszedł trzy fazy konstrukcyjne. Najstarszy i zarazem najniższy poziom zajmował obszar około 500 metrów kwadratowych. Pomieszczenia mieszkalne – ozdobione niegdyś malowidłami – z umieszczonymi wewnątrz ławami wznosiły się na niewielkich platformach. W późniejszym okresie kompleks został znacznie rozbudowany i przypuszczalnie to właśnie w tej części miasta zamieszkali Hiszpanie.

Ołtarz wzniesiony na Placu B

Naczynie ceramiczne znalezione na terenie Iximché

Na Placu C podobnie, jak na Placu A wznoszą się dwie, zwrócone do siebie budowle piramidalne ze świątyniami (Świątynią 4 i Świątynią 5) i niskie ołtarze. W zasadzie Plac C obejmuje dwie odrębne przestrzenie. Jedną, znacznie większą, stanowią jego części: centralna, północna, wschodnia i zachodnia. Północno-wschodnią stronę Placu C zajmuje platforma o długości 68 metrów ze schodami i pozostałościami trzech budowli. Każda z nich miała jedno pomieszczenie z ustawionymi wewnątrz długimi ławami. Prawdopodobnie budowle te służyły różnym celom politycznym i administracyjnym, gdyż Anales de los Cakchiqueles – indiański dokument spisany alfabetem łacińskim już po hiszpańskiej konkwiście – wspomina o rozlicznych tytułach używanych przez mieszkańców Iximché i zajmowanych przez nich stanowiskach. Część południowa natomiast tworzy tak zwany Placyk Południowy, gdzie znajdują się: Pałac 2 (zespół budowli wzniesionych wokół siedmiu dziedzińców), Świątynia 6, trzy podłużne konstrukcje i centralny ołtarz.

Budowle na Placu C

Kompleks rezydencjalny na Placu B

Długa platforma na Placu C

Na Placu C zachowało się też drugie boisko do gry w piłkę (oznaczone jako Budowla 7), choć nie zostało odrestaurowane.

Boisko do gry w piłkę na Placu C

Pomimo upływu wieków, Iximché pozostało dla Kaqchikeli świętym miejscem, które szczególnie w niedziele zapełnia się nie tylko okoliczną ludnością, ale i przybyszami z bardziej odległych stron. Nadal odprawiają tam swoje ceremonie i czują więź z przodkami. 

Współcześni Majowie Kaqchikele podczas ceremonii odprawianej na terenie Iximché