Uczeni zdołali ustalić położenie miasta Majów znanego jako Sak Tz'i'

Oryginalny artykuł: Centering the Classic Maya Kingdom of Sak Tz'i'

W inskrypcjach Majów pojawiają się niekiedy wzmianki o ośrodkach, których lokalizacja pozostaje do dzisiaj nieznana. Jednym z takich miast Majów było Sak Tz’i’ („Biały Pies”). Obecnie, dzięki pracom archeologicznym i epigraficznym prowadzonym w ramach Projektu Archeologicznego Busiljá-Chocoljá, którym kierowali Charles Golden (z Brandeis University, Waltham, USA) i Andrew K. Scherer (z Brown University, Rhode Island, USA) i w którym brali udział również inni badacze z Meksyku, Kanady i USA, udało się ustalić, że Sak Tz’i’ leżało w okolicy dzisiejszego miasta Lacanjá Tzeltal (stan Chiapas, Meksyk).

Mapka przedstawiająca położenie Sak Tz’i’ - Lacanjá Tzeltal
(autor Charles Golden)

Sak Tz’i’ było wspominane w inskrypcjach z Piedras Negras, Bonampak, El Cayo, Yaxchilan i Tonina, a także na kilku zabytkach, które zostały nielegalnie zabrane z oryginalnego miejsca, co nie pozwalało na udokumentowanie ich pochodzenia. Dzięki zachowanym tekstom wiadomo było, że Sak Tz’i’ musiało odgrywać dużą rolę na arenie politycznej Majów. Już w 2003 roku, Armando Anaya Hernández, Stanley Guenter i Marc Zender, biorąc pod uwagę położenie ośrodków, w których wspominano Sak Tz’i’, zasugerowali, że Sak Tz’i’ musiało znajdować się gdzieś po zachodniej stronie rzeki Usumacinty w meksykańskim stanie Chiapas.

Mapa stanowiska archeologicznego Lacanjá Tzeltal

(autorzy: Charles Golden i Andrew Scherer)

O ruinach dawnego miasta Majów w rejonie Lacanjá Tzeltal wspominał w 1998 roku meksykański archeolog Gabriel Laló Jacinto, ale nie mógł podjąć żadnych prac ze względu na sprzeciw ze strony miejscowej ludności i panującą wówczas sytuację polityczną w stanie Chiapas. Dopiero w 2014 roku Whittaker Schroder (z University of Pennsylvania, USA) rozpoczął Projekt Archeologiczny Busiljá-Chocoljá, a cztery lata później właściciel terenu, na którym leżą ruiny wyraził zgodę na sporządzenie mapy i prowadzenie wykopalisk. Prace były kontynuowane w 2019 roku. Miasto zajmowało obszar około 25 hektarów. Archeolodzy natrafili na pozostałości: kamiennych budowli o przeznaczeniu zarówno mieszkalnym, jak i rytualnym, platform piramidalnych ze świątyniami, Akropolu i zespołu pałacowego z dziedzińcem.

Zachowany fragment Steli 12 z Lacanjá Tzeltal
(fot. C. Golden, A.K. Scherer, G V. Kollias, M. Talavera).

Na terenie Lacanjá Tzeltal zachowały się również fragmenty licznych rzeźb, w tym steli i ołtarzy. Chociaż uległy one znacznej erozji, to na szczególną uwagę zasługuje Panel 1, znaleziony przy Akropolu i przedstawiający postać tańczącego władcy. Zdaniem badaczy, panel ten mógł zdobić fasadę jednej z tamtejszych budowli. Analizę epigraficzną Panelu 1 przeprowadził Stephen Houston (z Brown University, Rhode Island, USA). Inskrypcja podaje, między innymi, wydarzenia związane z dynastią z Sak Tz’i’ i z tamtejszym władcą o imieniu K’ab Kante’. 

Panel 1 (rysunek: Stephen Houston; model 3D: Charles Golden)

Zebrany materiał archeologiczny wskazuje na to, że Sak Tz’i’ - Lacanjá Tzeltal było zamieszkiwane przypuszczalnie od 750 r. p.n.e. do 800-900 r. n.e. Wcześniej uważano, że siedzibą władców Sak Tz’i’ był ośrodek znany dzisiaj jako Plan de Ayutla. Zdaniem uczonych można przyjąć, że Lacanjá Tzeltal i Plan de Ayutla były dwiema kolejnymi lub nawet równoczesnymi stolicami królestwa Sak Tz’i’. Jednocześnie nie można całkowicie wykluczyć, że Plan de Ayutla było stolicą innego ośrodka znanego jako Ak’e.