Przed Kolumbem: Fotogaleria: Jadeit Majów

Jadeit - kamień o wspaniałym połyskliwym odcieniu - szybko przyciągnął wzrok ludów prekolumbijskich. Stał się symbolem oddechu, życia, urodzaju i władzy, a zatem uznawano go za kamień szczególny. Jadeit był dla Majów najcenniejszym kamieniem. Jego twardość i wytrzymałość, a przede wszystkim jego zielononiebieska barwa (yax), kojarząca się z zielenią liści kukurydzy, błękitem nieba zamieszkiwanego przez bogów i niebiesko-turkusowymi wodami symbolizowały wieczność.

Jadeit jest krzemianem sodu i glinu, i wszystkie jego składniki są białe. Inne odcienie jadeitu zależą od domieszek. Na przykład domieszka chromu nadaje jadeitowi kolor jasnozielony, miedzi i żelaza - ciemnozielony, manganu i żelaza - czarny, kobaltu - niebieski, kobaltu i niklu - niebieskozielony. Majowie okazali się wspaniałymi rzemieślnikami, gdyż obróbka jadeitu jest bardzo trudna ze względu na jego twardość (6,5-6,8 w skali, w której diament ma stopień 10). Biorąc pod uwagę fakt, że Majowie byli całkowicie pozbawieni metalowych narzędzi, rzeźbienie przedmiotów z jadeitu było znaczącym osiągnięciem technologicznym.

Proces wydobywania jadeitu był dość tajemniczy. Jeden z hiszpańskich kronikarzy, zakonnik Bernardino de Sahagún tak opisuje sposób poszukiwania jadeitu: „Nieliczni jedynie wiedzą, gdzie znajduje się jadeit, gdyż o wschodzie słońca kamień ten wydziela delikatną parę. I ci, którzy go szukają, zbierają się w takim miejscu i patrzą w stronę wschodu słońca, a gdy zobaczą dymek, wiedzą, gdzie jest kamień”.

Od czasów Olmeków do Azteków jadeit stosowany był głównie do wytwarzania ozdób, przedmiotów rytualnych oraz darów składanych w grobowcach i depozytach ofiarnych. Majowie szczególnie upodobali sobie jadeit, z którego wykonywali najróżniejsze klejnoty (naszyjniki, korale, bransolety, zausznice, diademy, pektorały, pierścienie) i maski pośmiertne. Inkrustowali też jadeitem zęby w celu podkreślenia wysokiej pozycji społecznej. Wyjątkowo piękne maski pośmiertne oraz ozdoby znaleziono w grobowcach Majów w Palenque, Tikal i Calakmul.

Jadeit miał też własności lecznicze. Wierzono bowiem, że zawieszony na szyi sznur jadeitowych paciorków leczył bóle pleców i żołądka. Stąd też wzięła się nazwa jadeit, wprowadzona dopiero przez hiszpańskich konkwistadorów, którzy określali nieznany im wcześniej kamień słowami piedra de ijada, czyli „kamień na bóle krzyża”.

Kliknij na zdjęcie aby powiększyć / Click on photo to enlarge

Museo Nacional de Antropología (miasto Meksyk)

Maska i ozdoby znalezione w grobowcu króla K’inich Janahb Pakal, w Świątyni Inskrypcji w Palenque

Głowa boga K’inich Ajaw oraz jadeitowe plakietki i najróżniejsze ozdoby znalezione na terenie stanowisk archeologicznych w Meksyku

Museo de Sitio de Palenque "Alberto Ruz L`Huillier” (Palenque, Chiapas, Meksyk)

Maska z malachitu i jadeitowy diadem oraz maska zdobiąca pas, znalezione w grobie “Czerwonej Królowej” w Świątyni XIII w Palenque.

Jadeitowa plakietka znaleziona w Świątyni XVIII, maska zdobiąca pas ceremonialny znaleziony w Grobowcu 3 w Budowli XVIII-A i różne ozdoby z Palenque

Museo de Arqueología Maya “Fuerte de San Miguel” (miasto Campeche, Meskyk)

Maska z Grobowca w Budowli III oraz maska z Grobowca 3 w Budowli XV w Calakmul (Campeche, Meksyk)

Maska z Grobowca 4 w Budowli II oraz jadeitowe ozdoby z Grobowca Yuknoom Yich’aak K’ahk’ w Calakmul (Campeche, Meksyk)

Museo de Arquitectura Maya “Baluarte de la Soledad” (miasto Campeche, Meskyk)

Maska z Grobowca 1 w Budowli VII w Calakmul (Campeche, Meksyk)

Museo Nacional de Arqueología y Etnología (miasto Gwatemala)

Maska z Grobowca 160 i miniaturowa maska z Tikal (Gwatemala)

Waza z mozaiki jadeitowej znaleziona w grobie Yik’in Chan K’awiil i ozdoba stanowiąca przypuszczalnie fragment pektorału (Tikal, Gwatemala)

Naszyjnik z Tikal i plakietka z Nebaj

Diadem, korale i bransoleta znalezione w Tikal

Ozdoby uszu wykonane z muszli i jadeitu, znalezione w Uaxactún (Gwatemala)

Ozdoby znalezione na terenie Gwatemali

Museo Popol Vuh (miasto Gwatemala)

Jadeitowe naszyjniki znalezione w Gwatemali

Museo „Sylvanus Morley” na terenie stanowiska archeologicznego Tikal (Gwatemala)

Drobne ozdoby z jadeitu znalezione w Tikal

Museo Regional de Arqueología w Copán Ruinas (Honduras)

Jadeitowa figurka znaleziona w depozycie ofiarnym Schodów Glificznych w Copán

Museo Regional de Antropología “Carlos Pellicer Cámara” (Villahermosa, Meksyk)

Ozdoby z jadeitu znalezione na terenie stanu Tabasco (Meksyk)

El Gran Museo del Mundo Maya de Mérida (Mérida, Meksyk)

W kolekcji muzealnej znajduje się maska z grobowca w Oxkintok (Jukatan, Meksyk) oraz liczne drobne przedmioty wykonane z jadeitu (plakietki, zawieszki, paciorki okrągłe i cylindryczne, ozdoby uszu, naszyjniki), pochodzące z grobowców i depozytów ofiarnych znalezionych na terenie różnych stanowisk archeologicznych w Meksyku

El Museo Maya de Cancún (Cancún, Meksyk)

W muzeum zgromadzono przedmioty oryginalne i repliki. Wśród eksponatów znajdują się: maska z grobowca w Grupie Ah Canul w Oxkintok (Jukatan, Meksyk), maska zdobiąca pas, pochodząca z Grobowca 1 w Budowli III w Calakmul (Campeche, Meksyk), maska zdobiąca pas znaleziona w grobowcu w Zapomnianej Świątyni (Templo Olvidado) w Palenque, trzy jadeitowe przedmioty Muyil (Quintana Roo, Meksyk), a także maski z innych stanowisk archeologicznych.