Kto odkrył Amerykę?

- Jasiu, kto odkrył Amerykę?
- Krzysztof Kolumb w 1492.
- Niezupełnie.
- Wikingowie w roku 1000?
- Niezupełnie.
- ???

Kiedy Wikingowie, a następnie Kolumb i jego następcy dotarli do Nowego (dla nich) Świata, był on już zamieszkany przez tysiące ludzi o zróżnicowanej i bogatej kulturze. W Ameryce Północnej niezliczone plemiona "Indian" zamieszkiwały lasy, prerie i góry. W Ameryce Środkowej kwitły największe cywilizacje zachodniej półkuli: Majowie i Aztekowie. W Ameryce Południowej rosło w siłę potężne państwo Inków. Skąd wzięli się ci wszyscy ludzie na kontynencie, który ze wszystkich stron oblewają oceany? Czy jak Kolumb wyruszyli z Europy lub Afryki północnej i przepłynęli Atlantyk? Czy jak Wikingowie skorzystali z trasy północnej, płynąc od wyspy do wyspy ze Skandynawii, przez Islandię i Grenlandię aż do północnych krańców Ameryki? Okazuje się jednak, że pierwsi Amerykanie nie przybyli z Europy, która wtedy jeszcze była skuta lodem. Amerykę odkryli przybysze z zachodu. 

Zapisane w DNA

Około 13-15 tysięcy lat temu, kiedy w basenie Morza Śródziemnego ludzie zaczęli porzucać koczownictwo na rzecz osiadłego trybu życia i rolnictwa, poziom oceanów był chwilowo na tyle niski, że Cieśnina Beringa między Azją i Ameryką Północną przemieniła się w Przesmyk Beringa, otwierając wędrowcom wrota do Nowego Świata. Niewielka grupa licząca około 70 osób, podążając za dziką zwierzyną, wyruszyła w daleką podróż i odnalazła kraj mlekiem i miodem płynący. Wcześniej i później zapewne przybywały tam także inne grupy, ale badania genetyczne i antropologiczne sugerują, że znakomita większość mieszkańców obu Ameryk (szczególnie Południowej) pochodzi właśnie od tej niewielkiej grupy, która osiągnęła spektakularny sukces reprodukcyjny na kontynencie amerykańskim. 

Mapa pierwszej kolonizacji Ameryk (rys. Agnieszka Hamann) 

Przesmyk Beringa otwierał się kilkakrotnie w okresie 40 tysięcy – 10 tysięcy lat temu umożliwiając migracje zarówno ludzi jak i zwierząt. Ludzie paleolityczni potrafili także budować proste łodzie, w których stawiali czoła rzekom i morzom, więc nawet w okresach wyższego stanu mórz droga morska wzdłuż wysp i wybrzeży była dla nich dostępna. Dalej na południe mogli ruszyć albo wzdłuż wybrzeża Pacyfiku, albo na wschód od Kordylierów. 

Archeologowie odkryli ślady przebywania ludzi na Alasce nawet 38-25 tysięcy lat przed naszą erą, więc zapewne już wtedy łowcy lub żeglarze z Syberii zapuszczali się na sąsiedni kontynent na krótsze lub dłuższe wyprawy łowieckie czy też krajoznawcze. Około 16 tysięcy lat temu istniało osadnictwo na północno-wschodnim wybrzeżu USA. Na około 15 tysięcy lat ocenia się ślady łowców mamutów w Arktyce. Około 13 tysięcy lat temu ustępujący lodowiec prawdopodobnie otworzył łatwy dostęp do wnętrza kontynentu, co przyspieszyło migracje. Do Ameryki Południowej pierwsi osadnicy dotarli nie później niż 15 tysięcy lat temu, co potwierdzają wykopaliska w Wenezueli. W dzisiejszym Peru rybołówstwo kwitło już 13 tysięcy lat temu, a do południowego krańca kontynentu ludzie dotarli 11 tysięcy lat temu.

Starożytni Amerykanie

Kiedy Kolumb dotarł do "Nowego Świata", oba kontynenty amerykańskie kryły ruiny starożytnych cywilizacji, a niektóre z nich nadal kwitły. Za najstarszą jest uważana kultura olmecka. Najdłużej - bo ponad 2 tys. lat - trwała cywilizacja Majów: ostatnie królestwo Majów uległo najeźdźcom dopiero pod koniec XVII wieku. Natomiast Aztekowie to jedna z najmłodszych kultur mezoamerykańskich.

Chronologia wybranych kultur mezoamerykańskich (rys. Agnieszka Hamann) 

Mapa dystrybucji geograficznej wybranych kultur mezoamerykańskich (rys. Agnieszka Hamann) 

Oprócz Mezoameryki mamy na całym terenie Ameryki Północnej liczne kultury indiańskie, na Karaibach osadnictwo między 5500 p.n.e. a 1500 n.e. oraz w Ameryce Południowej - imperium Inków, kultury Nazca i Paracas oraz inne.

--------------------
Czytaj także: Co to jest Mezoameryka? -  Iberia, nie Syberia? -  Pierwsi imigranci w Ameryce
--------------------

Bibliografia:

• Olko, Justyna, Jarosław Źrałka (2008). W krainie czerni i czerwieni. Kultury prekolumbijskiej Mezoameryki. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego. 
• Perez SI, Bernal V, Gonzalez PN, Sardi M, Politis GG (2009). Discrepancy between Cranial and DNA Data of Early Americans: Implications for American Peopling. PLoS ONE 4(5): e5746. doi:10.1371/journal.pone.0005746 
• Stuart, David (2011). The Order of Days. The Maya World and the Truth about 2012. New York: Harmony Books.