Sztuka naskalna w Amazonii ujawnia złożoną relację człowieka ze zwierzętami

Oryginalny artykuł: Rock art and archaeological record reveal man's complex relationship with Amazonian animals 

Sztuka naskalna badana przez archeologów w kolumbijskiej Amazonii pozwoliła im lepiej zrozumieć złożoną relację między pierwszymi osadnikami na kontynencie a zwierzętami, które spotkali. Spektakularne malowidła w kolorze ochry ukazują różnorodne gatunki zwierząt, a także przedstawienia zwierząt i ludzi przekształcających się wzajemnie, świadcząc o bogatej mitologii, która kierowała pokoleniami rdzennych mieszkańców Amazonii. Choć nie udało się jeszcze dokładnie określić daty obrazów zdobiących skaliste zbocza Cerro Azul w Serranía de la Lindosa, to uczeni szacują, że malowidła mogą pochodzić z około 10 500 roku p.n.e. Badania, prowadzone przez międzynarodowy zespół z University of Exeter (Wielka Brytania), Universidad de Antioquia w Medellín (Kolumbia), Universidad Nacional de Colombia (Bogota, Kolumbia) i Max Planck Institute (Jena, Niemcy) obejmowały zintegrowaną analizę zooarcheologiczną szczątków zwierząt zebranych podczas pobliskich wykopalisk i analizę malowideł. 

Mapka przedstawiajaca położenie Cerro Azul (źródło ilustracji: Journal of Anthropological Archaeology)

Jak podaje Mark Robinson (z University of Exeter), te stanowiska sztuki naskalnej obejmują najwcześniejsze dowody obecności ludzi w zachodniej Amazonii, datowane na 12 500 lat temu. Sztuka, jako taka, jest niesamowitym wglądem w to, jak pierwsi osadnicy rozumieli swoje miejsce w świecie i jak nawiązywali relacje ze zwierzętami. Kontekst pokazuje złożoność relacji mieszkańców Amazonii ze zwierzętami, zarówno jako źródłem pożywienia jak i otaczanymi czcią istotami, które miały nadprzyrodzone powiązania. Wzgórze Cerro Azul, położone jest w pobliżu rzeki Guaybero w północno-zachodniej części departamentu Guaviare. Znaleziono tam 16 paneli z rysunkami w kolorze ochry, a do niektórych można było dotrzeć jedynie dzięki forsownej wspinaczce i przy użyciu lin. Skupiono się na sześciu panelach, z których największy, nazwany „El Más Largo”, ma wymiary 40 na 10 metrów i zawiera ponad 1000 malowideł, mniejszy panel o wymiarach 10 na 6 metrów, zwany „Principal” ma 244 bardzo dobrze zachowane obrazy w kolorze żywej czerwieni.

Sześć badanych paneli: El Mas Largo, Principal, Las Dantas, Currunchos, Demoledores i Reserva
(źródło ilustracji: Journal of Anthropological Archaeology)

Łącznie, przy użyciu fotogrametrii i tradycyjnej fotografii, skatalogowano 3223 obrazy, które skategoryzowano według ich formy, przy czym najczęściej występują obrazy figuralne, stanowiące 58% całości. Ponad połowa z nich dotyczyła zwierząt. Zidentyfikowano co najmniej 22 różne zwierzęta, w tym jelenie, ptaki, pekari, jaszczurki, żółwie i tapiry. Chociaż szczątki ryb są liczne w pozostałościach archeologicznych, ich pojawienie się w sztuce ogranicza się do zaledwie dwóch paneli, gdzie prawdopodobnie przedstawiono sceny połowu ryb. Brak natomiast wizerunków dużych kotów, co jest godne uwagi. Uczeni spekulują, że artyści byli potencjalnie ograniczeni w przedstawianiu potężnych bestii, takich jak jaguar. Obrazy postaci łączących w sobie cechy ludzkie i zwierzęce ujawniają złożoną mitologię transformacji, która jest nadal obecna we współczesnych społecznościach Amazonii.

Malowidła zachowane na poszczególnych panelach: a) Currunchos, b) Las Dantas, c) Demoledores.
d) El Mas Largo, e) Principal, f) Reserva (źródło ilustracji: Journal of Anthropological Archaeology)

Jak podkreśla Javier Aceituno (z Universidad de Antioquia, Medellin), rdzenni mieszkańcy Cerro Azul i okolicznych terenów polowali i przedstawiali różnorodne zwierzęta z różnych środowisk, od ryb po małpy; od jeleni po ptaki, zarówno nocne, jak i dzienne. Posiadali dogłębną wiedzę na temat odmiennych siedlisk w regionie i dysponowali odpowiednimi umiejętnościami tropienia i polowania na zwierzęta oraz zbierania roślin jako części szerokiej strategii przetrwania.

Malowidła przedstawiające przypuszczalnie: a) łowienie ryb, b), c) i e) polowanie
d) małpy, f) nieznane zwierzę (źródło ilustracji: Journal of Anthropological Archaeology) 

Jose Iriarte (z University of Exeter) zaznacza, że podejście uczonych ujawnia różnice między tym, co społeczności tubylcze wykorzystywały jako źródło pożywienia, a tym, co jest istotne pod względem koncepcyjnym i co można, a czego nie należy reprezentować w sztuce. Chociaż nie można być pewnym, jakie znaczenie miały te obrazy, to z pewnością dostarczają one więcej detali dla lepszego zrozumienia mocy mitów w społecznościach tubylczych. Są one szczególnie odkrywcze, jeśli chodzi o bardziej kosmologiczne aspekty życia w Amazonii, takie jak to, co było uważane za tabu.