W północno-wschodniej części Jukatanu położone jest miasto Ek’ Balam. Nazwa ta – Czarny jaguar lub Gwiazda jaguar – odnosiła się prawdopodobnie do centrum ceremonialnego, a całe królestwo w czasach prekolumbijskich znane było jako Talol. Pierwsze informacje o tym mieście i krótki opis największych budowli zawarł w swej Relación de Ek’ Balam pełnomocnik króla Hiszpanii, Juan Gutierrez Picon. I chociaż Desiré Charnay również wspominał o istniejących ruinach, to jednak pozostawały one w zapomnieniu aż do lat 80-tych XX wieku, kiedy to dotarli tam amerykańscy archeolodzy William Ringle i George Bey. W roku 1994 natomiast rozpoczęto prace wykopaliskowe zakrojone na większą skalę, a na czele projektu stanęli wówczas meksykańscy badacze Leticia Vargas de la Peña i Víctor Castillo Borges.
 |
| Panorama Ek' Balam |
Ek’ Balam ma długą historię, gdyż przypuszczalnie było zamieszkane już w latach 600-450 p.n.e., choć jego największy rozkwit przypadł na późny okres klasyczny (600 – 900 n.e.). Pod koniec VIII wieku n.e. miasto stało się siedzibą nowego dworu królewskiego i nastąpił wówczas wspaniały rozwój sztuki i architektury. Ek’ Balam odgrywało dużą rolę w rejonie jeszcze w latach 1000-1250. O znaczeniu miasta świadczy fakt, że posiadało swój glif-emblemat. Pomimo iż w architekturze Ek’ Balam można dostrzec wpływy z rejonów Campeche, Puuc czy Petén, to jednak wykazuje ona swój własny, odmienny styl, widoczny wyraźnie zwłaszcza w ornamentyce budowli, pokrytych stiukiem i malowidłami.
Miasto obejmowało niegdyś obszar około dwunastu kilometrów kwadratowych, a dwoma koncentrycznymi murami obronnymi otoczono jego centralną część, gdzie wznosiły się najważniejsze budowle, rozmieszczone wokół dwóch placów: południowego i północnego. Budowla 18, brama ze sklepieniem łukowym, ustawiona na platformie w kształcie krzyża stanowiła zapewne główne wejście do miasta, gdyż dochodziła tu jedna z pięciu dróg sacbé.
 |
| Budowla 18 |
Przy placu południowym wznosi się jedna z największych budowli, zwana Piramidami bliźniaczymi i utworzona przez dwie identyczne konstrukcje umieszczone na wspólnej podstawie.
 |
| Piramidy Bliźniacze |
Pomiędzy placami, południowym i północnym, zbudowano boisko do gry w piłkę. Na jego terenie archeolodzy odnaleźli osiemdziesiąt waz ceramicznych. W bocznych częściach boiska mieszczą się dwa małe sanktuaria. W jednym z nich odkryto fragment stiukowego fryzu, z zachowanymi pozostałościami niebieskiego i czerwonego barwnika. Przedstawia on dostojnika siedzącego na tronie i trzymającego ptaka w dłoni. Boisko miało niegdyś dwa kamienne pierścienie pokryte inskrypcjami glificznymi. Na obu placach wznoszą się też ołtarze służące do składania darów ofiarnych.
 |
| Boisko do gry w piłkę w Ek' Balam |
Plac północny jest większy i otaczają go trzy konstrukcje znacznych rozmiarów, z których najważniejszą jest majestatyczny Akropol o długości 162 metrów , szerokości 68 metrów i wysokości ponad 32 metrów . Niegdyś na samym szczycie wznosiła się jeszcze świątynia. W budowli tej można dostrzec ślady kilku etapów konstrukcyjnych, które doprowadziły do powstania sześciu – połączonych schodami i korytarzami – poziomów z kilkudziesięcioma pomieszczeniami ze sklepieniami łukowymi. Do chwili obecnej udało się archeologom odkryć ponad 70 komnat różnych rozmiarów. Niektóre z nich były bardzo bogato zdobione rzeźbami, ławami z motywami geometrycznymi i symbolicznymi oraz inskrypcjami glificznymi.
 |
| Majestatyczny Akropol w Ek' Balam |
W żadnym innym mieście na Jukatanie nie znaleziono tak wielu tekstów glificznych. Prawdziwie mistrzowskim dziełem jest tak zwany Mural 96 Glifów, inskrypcja wymalowana na zachodniej ścianie Komnaty 29 na terenie Akropolu i stanowiąca jeden z najlepszych przykładów kaligrafii majańskich skrybów. Dokładną analizę tekstu, który ma aż trzy metry długości, przeprowadził Alfonso Lacadena. Inskrypcja podaje datę z 770 roku n.e. i opowiada o przybyciu do Ek’ Balam osoby o imieniu Chak Jutuuw Chan Ek’. Niestety jego miejsce pochodzenia nie zostało jeszcze zidentyfikowane archeologicznie, ale musiało odgrywać znaczenie na ziemiach Majów, gdyż ów dostojnik nosił tytuły k’uhul ajaw (boski władca), baah kab (Pierwszy na Ziemi) i kaloomte’ (prestiżowy tytuł związany z najsilniejszymi dynastiami). W tekście jest też wspomniane objęcie władzy i założenie dynastii w Talol przez króla Ukit Kan Le’k Took’, dzięki któremu miasto osiągnęło szczyt rozwoju. To on nadzorował wzniesienie potężnego Akropolu, w którego komnatach archeolodzy natrafili na liczne płyty przykrywające sklepienia. Na tych kamieniach szczytowych – a znaleziono ich w Ek’ Balam około dwudziestu – zachowało się wiele malowideł przedstawiających bogów K’awiil, Itzamnaaj i boga kukurydzy, którym to wizerunkom towarzyszą daty poświęcenia budowli.
 |
| Kamień szczytowy 6 z Komnaty 36 na Akropolu podaje datę 9.17.12.5.15 2 Men 8 Sip (13 marca 783 roku) i wspomina poświęcenie komnaty Ukit Kan Le’k Took’ (El Gran Museo del Mundo Maya w mieście Merida, Jukatan, Meksyk) |
W Komnacie 22 na Akropolu natrafiono na kolejne malowidło ścienne z inskrypcją opowiadającą o obchodach Nowego Roku na przełomie lat 783/784 n.e., w której to uroczystości uczestniczyło wielu dostojników. Na głównych schodach Akropolu umieszczono natomiast parę kamiennych węży z rozwartymi paszczami i wysuniętymi językami, na których wyrzeźbiono tekst glificzny upamiętniający poświęcenie schodów przez władcę Ukit Kan Le’k Took’, noszącego tytuły k’uhul talol ajaw i kaloomte’.
 |
| Kamienny wąż na schodach Akropolu |
Ukit Kan Le’k Took’ został pochowany właśnie na Akropolu. Jego grobowiec odnaleziono w 1999 roku na czwartym poziomie, w budowli zwanej w czasach Majów Sak Xok Naah. Szczątki władcy były pokryte cynobrem i spoczywały na skórze jaguara, a wśród bogatych darów złożono tam mnóstwo naczyń ceramicznych i alabastrowych, krzemienne noże, ozdoby z muszli, jadeitu, kości i obsydianu, a także złotą zawieszkę w formie żaby.
 |
| Ozdoby z muszli znalezione w grobowcu Ukit Kan Le'k Took' (El Gran Museo del Mundo Maya w mieście Merida, Jukatan, Meksyk) |
Sklepienie komnaty grobowej przykrywał również kamień szczytowy, przedstawiający władcę Ukit Kan Le’k Took’ personifikującego boga kukurydzy.
 |
| Kamień szczytowy 15 z komnaty grobowej Ukit Kan Le'k Took' (El Gran Museo del Mundo Maya w mieście Merida, Jukatan, Meksyk) |
Na górnym fryzie widocznych jest siedem wymodelowanych w stiuku postaci we wspaniałych strojach. Wejście do budowli zdobi wielki maszkaron. Kiedy postanowiono wznieść w tym miejscu późniejszą konstrukcję, fasada świątyni została dokładnie osłonięta, dzięki czemu zachowała się w tak dobrym stanie. Na piątym poziomie Akropolu zbudowano komnaty z portykami i kolumnami. Tutaj też natrafiono na pozostałości wcześniejszej budowli o zaokrąglonych narożnikach i trzech poziomach schodkowych, ozdobionych modelowanymi w stiuku maskami bóstw.
 |
| Fragment wymodelowanego w stiuku fryzu z widocznymi postaciami w bogatych strojach i nakryciach głów |
 |
| Rzeźba ustawiona w górnej części Akropolu. W głębi - replika fasady budowli Sak Xok Naah (El Gran Museo del Mundo Maya w mieście Merida, Jukatan, Meksyk) |
 |
| Platforma Stel na placu południowym |
Stela 1 została poświęcona w 840 roku przez K’inich Junpik Took’, ostatniego znanego władcę Ek’ Balam i noszącego tytuły kaloomte’ i k’uhul talol ajaw. Przedstawiono go z berłem-sceptrem K’awiil w dłoni. Nad jego postacią, w kartuszu słońca, pojawia się wizerunek założyciela dynastii Ukit Kan Le’k Took’, siedzącego na niebiańskim tronie. Stela 2 natomiast jest bardzo zniszczona i nie zachowała nic ze swych dawnych dekoracji.
 |
| Stela 1 wzniesiona w 840 r. przez K'inich Junpik Took'. W górnej części można dostrzec postać założyciela dynastii - Ukit Kan Le'k Took' |
W niewielkiej odległości od ceremonialnego centrum miasta, archeolodzy odnaleźli dwie kamienne rzeźby przedstawiające być może miejscowych dostojników.
Kamienne rzeźby znalezione w pobliżu Ek' Balam
(El Gran Museo del Mundo Maya w mieście Merida, Jukatan, Meksyk)
Ek’ Balam utrzymywało przyjazne stosunki z pobliskim ośrodkiem Ichmul, gdzie zachowały się panele przedstawiające władców Ek’ Balam i Ichmul podczas gry w piłkę. Upadek królestwa Talol mógł być związany z pojawieniem się i rosnącym znaczeniem pobliskiego Chichén Itzá.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz