Badania artefaktów z grobu "Czerwonej Królowej" w Palenque

Oryginalny artykuł: Nuevos estudios indagan en el origen del ajuar de la Reina Roja

W 1994 roku, w Świątyni XIII w Palenque odkryto grób “Czerwonej Królowej”, której przydomek pochodzi od warstwy cynobru pokrywającej jej szczątki. Ustalenie tożsamości kobiety przez lata stanowiło przedmiot badań. Arnoldo González Cruz, kierujący projektem archeologicznym w Palenque jest przekonany, że była to Ix Tz’akbu Ajaw, żona króla K’inich Janahb Pakal. Znaleziona w grobie ceramika datowana jest na lata 660-683 n.e., co pozostaje zgodne z informacją o śmierci Ix Tzk’akbu Ajaw w 672 r. n.e., upamiętnionej w tekście wyrzeźbionym na panelu w Świątyni Inskrypcji. Poza tym, szczególne nakrycie głowy pochowanej kobiety przypomina to, w którym została ona przedstawiona na zabytkach w Palenque. Zgodnie z inskrypcjami, Ix Tz’akbu Ajaw pochodziła z ośrodka sprzymierzonego z Palenque i znanego jako Uxte’k’uh, choć do dnia dzisiejszego nie udało się zidentyfikować tego miejsca na mapie archeologicznej ziem Majów. Być może do ustalenia miejsca pochodzenia „Czerwonej Królowej” przyczynią się najnowsze badania, oparte na technice mikroskopii elektronowej i archeologii eksperymentalnej, którym poddano wyprawę grobową, co pozwoliło odtworzyć proces wykonania poszczególnych artefaktów i porównania go z innymi przedmiotami z ziem Majów.

Maska z malachitu i diadem z jadeitu z grobu "Czerwonej Królowej"
(fot. Héctor Montaño, INAH) 

Począwszy od 2015 roku, archeolog Emiliano Melgar Tísoc z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) przeprowadził badania diademu, ozdób uszu i naszyjnika wykonanych z jadeitu oraz maski z mozaiki z malachitu, znalezionych w grobie „Czerwonej królowej”. Wykorzystał w tym celu taśmę polimerową, która wraz z kroplami acetonu pozwoliła sporządzić repliki najważniejszych lub najlepiej zachowanych artefaktów z możliwymi do wyróżnienia śladami ich wykonania. Z kolei zastosowanie mikroskopu elektronowego umożliwiło precyzyjne zrekonstruowanie techniki wykonania artefaktów przez prekolumbijskich artystów. Archeolog Martha Cuevas dodała, że dzięki fotografiom z mikroskopu elektronowego, dającym tysiąckrotne powiększenie, zidentyfikowano nie tylko porowatość, ale również mierzone w mikronach rozmiary każdego nacięcia, wypolerowania i innych śladów.

Archeolog Emiliano Melgar Tisoc z INAH

(fot.Proyecto Estilo y Tecnología de los Objetos Lapidarios en el México Antiguo)

Wyniki analizy mikroskopowej porównano z badaniami, które Emiliano Melgar przeprowadził na innych przedmiotach pochodzących z ziem Majów, w tym artefaktach z grobów K’inich Janahb Pakal (w Świątyni Inskrypcji) i jego ojca K’an Mo’ Hix (w tak zwanej „Zapomnianej Świątyni”) w celu ustalenia ewentualnych różnic w technice wykonania. Okazało się, że cięcia przy użyciu obsydianu i perforacje narzędziami krzemiennymi, zauważalne w ozdobach „Czerwonej Królowej” są takie same, jak w przypadku innych przedmiotów pochodzących z Palenque. Zupełnie inaczej wygląda natomiast technika wykończenia i polerowania z wykorzystaniem piaskowca i wygładzania skórą. W Palenque stosowano bowiem w tym celu wapień i jadeit, co potwierdzają inne, znalezione tam wyprawy grobowe.

Detal z fotografii maski, przedstawiający oko
(fot. Emiliano Melgar, INAH)

Jak podkreśla Emiliano Melgar, ta znacząca różnica świadczy o tym, że artefakty złożone w grobie “Czerwonej Królowej” zostały wykonane przez artystów z innego warsztatu, co mogło być wyrazem przynależności do innej grupy etnicznej. Podobne techniki były stosowane na ziemiach Majów w rejonie Zatoki Meksykańskiej i Campeche, między innymi w takich miastach, jak Moral-Reforma i Comalcalco (stan Tabasco) czy Jaina i Calakmul (stan Campeche). Ponieważ malachit nie występuje w okolicach Palenque, a zatem wyprawa grobowa mogła zostać wykonana w innym ośrodku i dostarczona do Palenque podczas rytuału pogrzebowego.

Ślady techniki wykonania na masce "Czerwonej Królowej"
(fot. Emiliano Melgar, INAH)

Emiliano Melgar uważa, że malachit, z którego wykonano maskę “Czerwonej Królowej” pochodzi prawdopodobnie ze złóż znajdujących się w rejonie Pichucalco, na północnym krańcu stanu Chiapas, przy granicy ze stanem Tabasco. Jeśli zatem złożoną w grobie kobietą jest Ix Tz’akbu Ajaw, to jej rodzinne miasto Uxte’k’uh mogło również leżeć w tej okolicy.